МӘДЕНИ ТУРИЗМНІҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛІ

Халықтың мәдени өзін-өзі көрсетуі әрқашан қызығушылық тудырады. Туристердің әлемнің түрлі бұрыштарына және олармен бірге тұратын халықтардың табиғи қызығушылығы туристік ынталандырудың ең мотиваторларының бірі болып табылады.

Мәдени туризм басқа мәдениетті білудің ең жақсы тәсілі болып табылады. Мәдени туризмнің гуманитарлық маңыздылығы адамның дамуына, шығармашылығына, білім көкжиегін кеңейтуге мүмкіндік береді. Білімге деген ұмтылыс әрдайым адамның ажыратылмайтын ерекшелігі болды. Туризмді басқа адамдардың өмірін, тарихын және мәдениетін білуімен біріктіру мәдени туризм толықтай шеше алатын міндеттердің бірі болып табылады. Басқа елдің мәдениеті мен әдет-ғұрыптарымен танысу адамның рухани әлемін байытады.

Танымдық туризм адамның басқа адамдардың өмірі, мәдениеті, әдет- ғұрыптары туралы білетін саяхаттың барлық қырларын қамтиды. Сондықтан туризм мәдени байланыстар мен халықаралық ынтымақтастықты дамытудың маңызды құралы болып табылады.

Аймақта мәдени факторларды дамыту туристік ағындарды тарту үшін ресурстарды кеңейту құралы болып табылады. Көптеген елдерде туризм мәдени қарым-қатынас саясаты депте аталады.

Мәдени даму деңгейін туристік нарықта белгілі бір аймақтың қолайлы имиджін қалыптастыру үшін де пайдалануға болады. Мәдениет элементтері мен факторлары облыстың туристік мүмкіндіктері туралы ақпаратты тарату арналары болыпесептеледі. Туризмді дамытудың табысы жалпы қабылданған стандарттар мен талаптарға сәйкес келетін материалдық-техникалық базаға ғана емес, сондай-ақ ұлттық мәдени мұраның бірегейлігіне де байланысты.

Ұлттық мәдени мұраның объектілері ақылды және шығармашылық түрде ұсынылуы керек. Бір елдің өндірісі іс жүзінде басқа елдегідей болып, ғылыми және технологиялық прогресс өз жұмысын жасады. Танымал туристік бағыт болғысы келетін облыс бірегей мәдени кешендерге ие болуы және оларды туристік нарыққа ұсынуы керек.

Мәдениет кешенінің маңызды сипаттамасы оның халықтың қалыптасқан құндылық критерийлеріне сәйкестігінің тұрақтылығы болып табылады. Бұл фактор туристердің белгілі бір мәдени нысанаға деген ұзақ мерзімді қызығушылығына байланысты. Сондықтан туризмді ұйымдастырушылардың негізгі мақсаттарының бірі туризм үшін мәдени кешенді құру ғана емес, сондай-ақ өте ұзақ тарихи кезеңді сақтау болып табылады.

Баспа басылымдарынан, көркем әдебиеттерден және басқа да дереккөздерден кез-келген ақпаратты алуға болатынына қарамастан,«жүз естігеннен гөрі бір рет көрген жөн» дегенескі ақиқат ескірмейді. Сондықтан туристерді тартуға мүдделі аймақ өзінің мәдениетіне деген қызығушылығын арттыратын арнайы бағдарламаларды және іс-шараларды жоспарлап, дамытып, әлеуетті туристерді тарту үшін оның мәдени әлеуеті туралы ақпаратты тарату керек.

Туристердің түрлі топтары мен санаттары үшін туристік бағыттың тартымдылығына әсер ететін маңызды мәдени өзгермелі оның мәдени сипаттамасы болып табылады. Туристердің үлкен қызығушылығын өнер, ғылым, дін, тарих және т.б. сияқты мәдениеттің элементтері құрайды.

Бейнелеу өнері – бұл туристік сапардың дәлелі болып табылатын мәдениеттің маңызды элементтерінің бірі. Оның кең таралуы туристерді өңірдің мәдениетімен таныстыру мақсатында танымал курорттарда (қонақ үй- жайларда) ұлттық бейнелеу өнері туындыларымен таныстыру үрдісіне байланысты.

Сондай-ақ, ұлттық бейнелеу өнерінің әртүрлі түрлерін және элементтерін кеңінен танытатын фестивальдер да танымалдылыққа ие.

Музыка және билер. Облыстың музыкалық әлеуеті мәдениеттің тартымды элементтерінің бірі болып табылады. Кейбір елдерде музыка – туристерді тартудың негізгі факторы. Жыл сайын танымал музыкалық фестивальдерге мыңдаған қатысушылар қатысады. Көптеген курорттық қонақ үйлер кешкі ойын-сауық бағдарламалары, фольклорлық кештер және концерттер кезінде өз қонақтарына ұлттық музыканы ұсынады. Көптеген туристік орталықтарда сатылатын ұлттық музыка жазбалары бар аудиокассеталар туристерді халық мәдениетімен таныстырудың керемет құралы болып табылады.

Этникалық билер ұлттық мәдениеттің тән элементі болып табылады. Әр өңірдің дерлік өз ұлттық биі бар. Туристерді бимен таныстыру арнайы шоу, фольклорлық кештер, ойын-сауық бағдарламалары кезінде орын алады.

Халықтық қолөнер. Туристерді қабылдайтын аймақ оларға жергілікті қолөнер шеберлері мен қолөнершілерден (зауыт немесе қолөнер әдісі бойынша) жасалған көптеген кәдесыйларды ұсынады. Кәдесыйлар — бұл елдің жақсы естелігі. Туристерге қажетті барлық кәдесыйлар, сондай-ақ басқа да тауарлар (кемпингтік жабдықтар, жағажай аксессуарлары) қол жетімді болуы керек және ыңғайлы орналасқан дүкендерде, басқа да сауда орындарында сатылуы керек. Сапарлар барысында өте күшті болып табылатын туризм өнімдері сол кезде дайындалуы тиіс. Өйткені, әсіресе туристер арасында сатып алу және ақша жұмсау сұранысқа ие. Кейбір туристік орталықтарда ұлттық стильдегі арнайы дүкендер құрылады, онда жергілікті қолөнершілер тікелей сатып алушылардың қатысуымен өнімдер шығарады. Кәдесыйларда сауда жасаудың бұл түрі – бұл аймақтың өзіндік ерекшелігі және туристердің қызығушылығын тудырады.

Тарих. Облыстың мәдени әлеуеті тарихи мұрасында көрініс табады. Көптеген туристік бағыттар өз тарихын туристік ағындарды тарту факторы ретінде қарастырады. Бірегей тарихи орындардың болуы аймақтағы туризмнің табысты дамуын алдын ала анықтайды. Тарихи және тарихи нысандармен танысу — туристік ынталандырудың ең танымал түрі.

Облыстың тарихи мұрасы туристік нарыққа шығады. Сондықтан ұлттық туристік ұйымдар облыстың тарихи әлеуеті туралы ақпаратты тарату керек.

Туристік бағыттар үшін дәстүрлі мәдени іс-шараларды (фольклор, фестивальдар және т.б.) өткізу және бүкіл әлемнің туристеріне қызығушылық танытқан жөн.

Мәдени туризм тек аймаққа табыс әкеліп қана қоймайды, сонымен бірге жергілікті тұрғындарға өзінің бірегей мұрасын мақтан тұтуға және оны туристермен бөлісуге мүмкіндік береді. Егер қоғам оны ескерсе, ол туризм үшін бірегей ресурстарды ұтымды пайдалану жүйесін жасай алады.

Туризмнің табысты дамуы, демек, әлеуетті туристерді жаппай тарту аймақтың мәдени, тарихи және табиғи ресурстарын сақтауға бағытталған іс- әрекеттерге байланысты. Аймақтың туризм үшін тарихи, мәдени және табиғи әлеуетін пайдалану жөніндегі бағдарламаны іске асыру мәдениет элементтерін пайдалануды қамтитын маусымаралық туризмнің көптеген нысандарын ұсыну арқылы маусымдық сұраныс ауытқуларының мәселесін шешеді.

Бүгінгі күні мәдени туризмді дамыту үшін тарихи ескерткіштер, инфрақұрылымды жаңғырту және жөндеу мақсатында ішкі резервтерді іздестіру қажет, олардың үлестері, несиелері, инвесторлар тарту арқылы туризм, соның ішінде қалалық ортаны дамыту мақсатында тарихи аймақ аясында арнайы мәдени туристік туристік қор құру басты орында қарастырылады.

Аймақта және халықаралық деңгейде мәдени туризмді дамыту келешекте түрлі әлеуметтік-мәдени және экономикалық-басқару аспектілері бар тарихи қалалар мен ауылдардың әр түрлі түрлерімен байланысты болуы керек. Есептеулерге, сондай-ақ табиғи аумақтарға осындай көзқарас туристік маршруттар үшін ең маңызды және әртүрлі нұсқаларды анықтауға мүмкіндік береді. Елді мекендердің әлеуметтік-мәдени типологиясы олардың функционалдық сипаттамаларына, өмір сүрудің әртүрлі жолдарына негізделе отырып, төмендегідей нұсқалар болуы мүмкін:

• ауыл шаруашылығы;
• сауда;
• курорт;
• әскери;
• этникалық топтардың шағын резиденциясы бар елді мекендер.

Мұндай қалалар мен ауылдардың табиғат ортасымен, тарихи және мәдени ескерткіштердің болуы өңірлік және халықаралық мәдени туризмнің көп қырлы дамуына негіз болып табылады. Бұл тұрғыда туристердің әлеуметтік топтарының мақсаттары мен мүдделерін емес, олардың кәсіби және күнделікті тәжірибесін байытатын, тарихи қалалар мен ауылдардағы туризмді дамытатын, тиісінше, елді мекендердің кейбір экономикалық проблемаларын шешуге болады.