ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЗА ҚАҒАЗ ӨНДІРІСІ: АУЫЛДАРДА ЖАНАТЫН ҚАМЫС ПЕН САБАНДЫ ҚАЙТА ӨҢДЕУ ИДЕЯСЫ

Осыған орай, ауыл шаруашылығы қалдықтарын тиімді пайдаланудың жаңа жолдарын қарастыру — тұрақты даму стратегиясының маңызды бір бөлігіне айналды. Солардың бірі әрі болашағы зор бағыт — экологиялық таза қағаз өндіруде қамыс пен сабан секілді табиғи қалдықтарды пайдалану.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚАЛДЫҚ МӘСЕЛЕСІ: ҚАМЫС ПЕН САБАН ҚАЙДА ЖОҒАЛАДЫ?

Қазақстан — ауыл шаруашылығына бай мемлекет. Жыл сайын ел бойынша миллиондаған тонна бидай, арпа, күріш және басқа да дақылдар жиналады. Бірақ осы өнімдерді жинап алғаннан кейін артында қалады — сабан. Бұл мал азығы ретінде ішінара қолданылғанымен, көп бөлігі ашық алаңдарда өртеледі. Сол сияқты қамыс — әсіресе Оңтүстік Қазақстанда, Жетісу мен Қызылорда аймақтарында көптеп өсетін өсімдік, оның да көбі қырқылып, еш пайдаға жарамай жағылады.

ҚАҒАЗ ӨНДІРІСІНІҢ ДӘСТҮРЛІ ЖОЛЫ ЖӘНЕ АЛЬТЕРНАТИВА

Бүгінде әлемдегі қағаз өнімдерінің басым бөлігі ағаш целлюлозасынан жасалады. Бұл процесс бірнеше мәселелер туындатады:

• Ағаш кесу арқылы орман ресурстары сарқылады

• Жоғары деңгейдегі химиялық өңдеулер экологияға зиян

• Қымбат өндіріс құралдары мен технологиялық тізбек

Ал қамыс пен сабаннан қағаз өндіру — ресурс үнемдеу, қалдықты қайта пайдалану, және қолжетімді өндіріс жүйесі ретінде аса тартымды.

Қамыс пен сабанның артықшылықтары:

• Жылдам өседі (жылына бірнеше рет жинауға болады)

• Талшықты құрылымы қағаз жасауға қолайлы

• Экологиялық таза және биоыдырайтын

ЖОБАНЫҢ НЕГІЗГІ ИДЕЯСЫ

Басты мақсат — ауылдық жерлердегі пайдаланылмай жатқан қамыс пен сабанды жинап, оны жоғары сапалы, экологиялық таза қағаз өнімдеріне айналдыру. Бұл қағаздар кеңсе қағазы, дәптерлер, газет-журналдар, қаптама материалы және бір реттік ыдыс ретінде қолданылуы мүмкін.

Жоба аясында келесі қадамдар көзделеді:

1. Шикізатты жинау жүйесі

• Ауылдық жерлерде өртенетін сабан мен қамысты маусым сайын жинау

• Әкімдіктер мен шаруа қожалықтарымен серіктестік орнату

2. Қайта өңдеу зауытын салу

• Шикізатты талшыққа айналдыруға арналған қондырғылар орнату

• Сабанды және қамысты химиялық емес жолмен өңдеу (экостандарт)

3. Қағаз өндірісі желісін енгізу

• Қалыпқа келтіру, престеу, кептіру және орау бөлімдері

• Әртүрлі қағаз өнімдерін шығару

ҚҰРЫЛЫМ ЖӘНЕ ӨНДІРІС ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Қамыс пен сабанды қағазға айналдыру бірнеше кезеңнен тұрады:

1. Шикізатты ұсақтау – қамыс пен сабан арнайы машиналарда талшықтарға бөлінеді

2. Целлюлоза алу – механикалық әдіспен немесе әлсіз химиялық ерітінді арқылы

3. Тазарту және сүзу – қоспалар мен қатты қалдықтар жойылады

4. Қағаз масса дайындау – дайын талшықтар сумен араластырылады

5. Қалыпқа түсіру және кептіру – қағаз парақтары жасалып, кептіріледі

6. Орау және жеткізу – дайын өнім нарыққа шығарылады

Бұл технологияның басты артықшылығы — табиғи компоненттерді сақтау, қосымша ластанудың болмауы, және жоғары биологиялық ыдырау қабілеті.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІК

1. Шикізат қолжетімділігі

• Қазақстанда жыл сайын 2–3 миллион тоннаға дейін сабан өртенеді

• Қамыс өсімдігі жылына бірнеше мәрте жинауға жарамды

• Шикізатқа кететін шығын дәстүрлі қағаз өндірісінен әлдеқайда төмен

2. Жұмыс орындары

• Әрбір зауытта кемінде 150–200 адам тұрақты жұмыс істейді

• Қосымша — ауыл тұрғындарын маусымдық жинау жұмысына тарту мүмкіндігі

3. Ішкі нарықты қамтамасыз ету

• Жыл сайын Қазақстанда 40 мың тоннаға жуық кеңсе қағазы шетелден әкелінеді

• Бұл жобаның аясында оның 20-30% үлесін отандық өніммен алмастыруға болады

4. Экспорттық әлеует

• Экологиялық қағазға сұраныс жыл сайын артып келеді

• Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Ресей нарықтарына шығу әлеуеті бар

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТИІМДІЛІК

✔ Ауаны ластаудан қорғау

• Сабан мен қамыстың ашық отқа жағылуының алдын алу

• Жағу арқылы бөлінетін CO2 көлемін жылына 150 мың тоннаға дейін қысқарту

✔ Табиғи ресурстарды сақтау

• Ағаш кесуді қысқарту

• Су ресурстарын аз тұтынатын экотехнология қолдану

✔ Биологиялық әртүрлілікті сақтау

• Қамыс мекендейтін көл маңындағы табиғи экожүйелерге қауіп төндірмейді

• Қалдықсыз өндіріс жүйесі енгізіледі

ҚОЛДАУ МЕХАНИЗМДЕРІ

Мемлекет бұл жобаға бірнеше бағыт бойынша қолдау көрсете алады:

• «Жасыл Қазақстан» бағдарламасы аясында гранттар мен субсидиялар

• Ауылдық кәсіпкерлікке арналған жеңілдетілген несие

• Экологиялық бастамаларды қолдайтын халықаралық қорлармен (мысалы, GEF, UNDP) серіктестік

Сонымен қатар, жергілікті әкімдіктер жобаны жұмыссыздықты азайту, экологияны жақсарту және инфрақұрылымды дамыту тұрғысынан қолдай алады.

ҚОҒАМДЫҚ ӘСЕР ЖӘНЕ БОЛАШАҚ ПЕРСПЕКТИВА

Жоба жүзеге асқан жағдайда ел ішінде бірнеше оң нәтиже байқалады:

• Ауыл шаруашылығы қалдықтарын пайдаға жарату мәдениеті қалыптасады

• Ауыл тұрғындарының табысы артады

• Экологиялық сана артады

• Жасыл технологиялар мен білім тарайды

Болашақта бұл идеяны оқу құралдары өндірісіне, мектеп дәптерлеріне, жеке брендтегі кеңсе тауарларына айналдыруға болады.