ӘЛЕУМЕТТІК МӘРТЕБЕ МЕН «СӘТТІЛІК КУЛЬТІ»: ҚАРЖЫ ПИРАМИДАЛАРЫНЫҢ ЖАСТАРДЫ АРБАУ ТӘСІЛДЕРІ

Бұрын олар тек жоғары табыс уәде етіп, қарапайым жарнақорлықпен шектелсе, бүгінгі күні психология мен мәдениетті терең зерттеген тәсілдерге сүйенеді. Соның ішінде жастарды тартудың ең тиімді жолдарының бірі – әлеуметтік мәртебе мен «сәттілік культін» насихаттау. Бұл тәсіл арқылы пирамидалар өзін тек табыс көзі ғана емес, жаңа өмір салты, табыстылықтың символы ретінде көрсетеді. Түркістан облысында да жастардың арасында «тез байу», «әлеуметтік лифтке бірден көтерілу» сияқты ұғымдар қаржылық тәуекелдерге көзсіз баруға итермелеуде.

Жастардың әлеуметтік мәртебеге ұмтылысы

Қоғамда «жақсы көлік айдау», «қымбат киім кию», «элиталы орындарда жүру» секілді атрибуттар табыстылық пен жетістіктің белгісі саналады. Әсіресе әлеуметтік желілер бұл түсінікті күшейтіп отыр. Түркістан қаласындағы жас студент немесе жас маман әлеуметтік желіде қатарластарының қымбат телефонмен, бренд киіммен жүргенін көргенде өзін артта қалғандай сезінуі мүмкін. Осы психологиялық қысымды қаржы пирамидалары шебер пайдаланады. Олар жарнамасында «бізбен бірге болсаң, айына бірнеше есе табыс табасың», «бір жылда армандаған көлігіңді аласың» деп уәде береді. Бұл уәде әлеуметтік мәртебе үшін күйіп тұрған жастарға психологиялық тұрғыдан өте әсерлі.

«Сәттілік культі» және жасанды үлгілер

Қаржы пирамидалары көбіне «сәттілік культін» қалыптастыруға тырысады. Мысалы, арнайы іс-шараларда жалған жетістіктерін көрсетіп, сахнаға шығып сертификаттар тапсырады. Жасанды табыс иелерін таныстырып, олардың өмірін үлгі етеді. Түркістандағы кейбір жастар мұндай жиындарға қатысқан соң шынайылықты ажырата алмай, «мүмкіндік қолымнан шығып кетпесін» деген оймен қаржысын салады. Бұл культтің негізгі идеясы – байлық пен табыс адамның ең жоғарғы мақсаты, ал оған жетудің жолы қаржы пирамидасына қатысу деген иллюзияны орнықтыру.

Әлеуметтік қысым және топтық әсер

Жастардың шешім қабылдауына әлеуметтік қысымның ықпалы зор. Түркістандағы студенттік ортада немесе жұмыс орнында бір-екі адам қаржы пирамидасына кірсе, өзгелерін де тартуға тырысады. «Бәрі қатысып жатыр, сен қалма» деген топтық қысым, «ертең кеш болып қалады» деген қорқыныш факторлары адамдарды ойланбастан шешім қабылдауға итермелейді. Әлеуметтік мәртебеге жету үшін бірден басқалардан қалмауға тырысқан жас азаматтар осындай қақпанға түсіп, жинаған қаржысынан айырылады.

Әлеуметтік желілердегі маркетингтік айла

Қазіргі заманның ең қуатты құралы – әлеуметтік желілер. Қаржы пирамидаларының ұйымдастырушылары жастарға дәл осы платформа арқылы ықпал етеді. Instagram, TikTok, Telegram-да «сәттілік тарихтарын» бөлісіп, жалған лотерея жеңімпаздарын көрсетеді. Жастарға арналған тренингтер ұйымдастырып, «миллионер болғың келсе, біздің қатарға қосыл» деген слогандар таратады. Түркістан облысында бұл тәсіл ауыл-аймаққа да жеткен: TikTok-тағы қысқа видеолар арқылы ауыл жастары да арбауға түсіп жатыр.

«Өзіндік табыс» иллюзиясы

Жастардың психологиясына әсер ететін тағы бір фактор – қаржы пирамидасын «өз күшіңмен табысқа жетудің жолы» деп көрсету. Шын мәнінде, пирамидада нақты еңбек немесе бизнес жоқ. Бірақ ұйымдастырушылар «бұл сенің қарым-қабілетіңе байланысты», «көп еңбектенсең, көп табасың» деп сендіреді. Түркістандық кейбір жас мамандар осы иллюзияға алданып, бірнеше ай бойы уақытын, қаржысын жоғалтып, ақыр соңында ештеңесіз қалады.

Жастардың сенімін пайдалану

Қаржы пирамидалары жастардың болашаққа деген сенімін, арманын пайдаланады. Университет бітірген түлек тұрақты жұмыс таба алмаған жағдайда, оған «қысқа жолмен табысқа жету» ұсынысы тартымды болып көрінеді. Олар әлеуметтік мәртебеге қол жеткізуді армандайды, ал пирамида ұйымдастырушылары сол армандарды құрал ретінде пайдаланады. Бұл құбылыс Түркістан облысында жастардың арасында үлкен проблемаға айналып отыр.

Қоғамдық салдарлар

Жастардың қаржы пирамидаларына алданып қалуы тек жеке трагедия емес, тұтас қоғамға әсер етеді. Біріншіден, әлеуметтік сенім жоғалады: жастар бір-біріне сенбейтін, күмәншіл болып кетеді. Екіншіден, қаржылық тәуелділік артады: студенттердің ата-анасы немесе туыстары қарызға батып, баласының алданып қалғанын жабуға мәжбүр болады. Үшіншіден, жастардың әлеуметтік мәртебеге ұмтылысы дұрыс арнаға бағытталмай, уақыт пен ресурстар босқа кетеді.

Әлеуметтік мәртебе мен «сәттілік культі» жастарды арбаудағы ең қауіпті құралдардың бірі болып отыр. Түркістан өңірінде жастардың көпшілігі әлеуметтік желілерде үлгі тұтатын жасанды кейіпкерлердің қақпанына түсіп, қаржылық шығынға ұшырауда. Бұл мәселені шешу үшін қаржылық сауаттылықты арттыру, жастарға шынайы еңбекпен жеткен табыс үлгілерін көрсету маңызды. Сонда ғана олар жалған «сәттілік культінің» құрбаны болмай, өз еңбегінің арқасында мәртебеге жетудің дұрыс жолын таңдай алады.