Жалпы жасанды жарықтануды есептеу жарық ағыныпайдалану коэффициенттері әдістерімен жүзеге асырылады. Тану объектілерінің көлемі шамамен 1-5 мм, көру жұмыс разряды бесінші төмен дәлдікті болғанына байланысты келесіде жалпы жарықтандыру жүйесі экономды болады. Шамдар жоғарғы бөліктерде орналастырылады жіне олар өз кезектерінде биіктігі 3 м, ал ауданы 14,85 жұмыс бөлмелерін бірқалыпты жарықтандыруды қамтамасыз етеді. Осы талаптардың барысында ЭЕМ операторының жұмыс орнының жалпы жарықтану жүйелерін есепке аламыз. Жарықағыны 500 лк.

Жарық ағынын қолдану коэффициенті — жарықтандыру бетіндегі жарық ағынының, бөлмедегі тұтас жарық ағынына қатынасы. Ол қабырғадан және төбеден шағылу коэффициентіне және келесі формуламен есептелетін бөлме көрсеткіштеріне тәуелді: мұндағы  — жұмыс бетінен шарағдан аспасына дейінгі биіктік.

Люминесцентті шырағдандарды 2,5- м биіктікте орналастандырған жөн. Жұмыс бетінің минималды жарықтануы нормаланғандықтан, есептеу барысында бір қалыпсыз жарықтандыруы коэффициенттері қосылады. Люминесцентті шамдар үшін z=0,9.

Шырағдандағы шамдардың саны екіге тең. Жалпы шамдардың саны: п=(2х4) =8 дана. Шырағдан санын қатарлар санына бөлу арқылы әр қатарда қанша қанша шырағдан орналасатынын анықтауға болады.

Шырағдандардің ұзындығы белгілі болғандықтан, әр қатардағы барлық шырағдандардың ұзындығын табу керек. Егер бұл ұзындық қатар ұзындығына жуық болса, ол тұтас болады; егер аз болс, шырағдандар бөлек болып орналасады. Егер асып кетсе, онда қатарлар саны көбейтіледі.

Ал егер асып кетсе, онда қатарлар саны көбейтіледі.

Шырағдандардың орналасуы

Қазақстанның таулы аймақтарындағы сел тасқындарынан қорғау мақсаттарында климаттың өзгерулеріне байланысты параметрлер де жиі өзгеріп отырады. Ал табиғи селдің алдын алу мүмкін емес. Яғни осы мақсатта көлдердегі су деңлерлерін қадағалап отыру жұмыстарын, сел ошақтарына келіп түсетін суларды бұру шарттарын ескере отырып жұмыстарды жасау керек.

Сел тасқындарының түрлері мен ұзақтылығына тоқталатын болсақ, сел ол тау өзендерінің арналарында 3-5 м/с жылдамдықпен биіктіктері 10-20 метрлерге дейін көтерілетін ал кей жағдайларда 40-50 метрге дейін жететін жекеленген толқындармен бірге қозғалатын, су мен үгітілген материалдар қоспаларынан тұратын, қас-қағым сәтте қтіп кететін тау тасқындары, олардың салмақтары 300 тоннадан үлкен тастың өзін оңай домалатып алып кетеді.

Сел тасқындарын инженерлік қорғау құрылыстарын салу барысында инженерлік іздестірулерді құрылыс мақсатында инженерлік іздестірулер мен бірге топырақтарды зеттерудің нормативтік құжаттары және стандарттардың талаптарына сай келетін жобалық ұйымынң тапсырмаларына қарай өткізілуі қажет. Іздестірулердің нәтижелерібойынша табиғи факторларды есепке алу барысындағы есептік мерзімге инженерлік-геологиялық, экологиялық және гидрологиялық кезеңдерінің өзгеруін болжаудан, сонымен қатар қолданыстағы жіне жобаланатын құрылыстардың әсерінен тұруы қажетті. Селдерден кейінгі үйінді салдарын бағалау және олардың алдын алу мақсатында келесі ұсыныстарды ұсынамыз:

• Таулы аймақтардағы көлдердегі су деңгерлерін қадағалап отыру жұмыстарын, сел ошақтарына келіп түсетін суларды бұру шарттарын ескере отырып жұмыстарды жасау керек.
• Дамыған мемлекеттерде бөгеттер таудың жоғары жақтарына салынады. Ал бізде бөгеттер тау етектеріне салынған. Еуропа елдері мен Қытайда бөгеттерден бұрын, таулардың жоғары жақтарына торланған құрылғылар орнатылады. Осы әдісті біздің елде де қолдануды жүзеге асыру ұсынылады.
• Сел тасқыны салдарынан пайда болатын үйінділердің құрамындағы үлкен, көлемді тастарды ұстап қалатын сел ұстайтын құрылыстардың конструкциясын күшейту керек.

-Үйінділерді аршу кезінде сақтық шараларын орындау мақсатында кинологиялық және де қазіргі кездегі жаңа технологиялық сейсмологиялық дабылдарды оператормен тіркеуге негізделген дыбыстық аспаптар әрекеттерінің қағидасына ие дыбыстық аспапатарды қолдану ұсынылады.