ЛУДОМАНИЯ – ЕСІРТКІДЕН КЕМ ЕМЕС ҚАУІП: МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨЗҚАРАС

Құмар ойындарға тәуелділік – классикалық есірткі мен алкогольге тәуелділік секілді медициналық диагноз ретінде қарастырылады. Психиатрлар мен наркологтар лудоманияны «мінез-құлықтық тәуелділік» деп сипаттайды. Бұл – адам миындағы дофамин (қуаныш гормоны) деңгейінің бұзылуымен байланысты құбылыс. Түркістан облысындағы психиатриялық қызмет өкілдері соңғы жылдары ойынқұмар жастардың саны артқанын атап өтуде. Олар бастапқыда лудоманияны ермек санап, кейін тоқтата алмайтын күйге жетеді.

Мидың құрылымдық өзгерістері

Неврологтар құмар ойын кезінде адамның миындағы сыйақы жүйесінің шамадан тыс белсенді болатынын айтады. Бұл – дәл есірткі немесе алкоголь әсеріне ұқсас. Түркістан облыстық психикалық денсаулық орталығының деректеріне сүйенсек, ойынқұмарлар арасында импульсті басқару қиындықтары жиі кездеседі. Олардың көбінде шешім қабылдау мен болашаққа жоспар құру механизмдері бұзылады. Яғни, лудомания адамның менталдық күйін жүйелі түрде күйретеді.

Психологтар пікірі: ішкі жарақат пен жалғыздық

Психологтар бұл дерттің тереңінде көбіне ішкі психологиялық жарақаттар жататынын айтады. Түркістан өңірінде жасөспірімдер мен жастар арасында «жақсы өмірге қол жеткізудің жылдам жолы» деген қате түсінік кең таралған. Құмар ойынға тәуелділердің басым бөлігінде өзін-өзі бағалаудың төмендігі, назарға мұқтаждық, қолдаудың жоқтығы байқалады. Бұл факторлар баланы онлайн бәс тігу арқылы өзін дәлелдеуге итермелейді.

Наркологтың ескертуі: физикалық емес, психологиялық шектеу

Нарколог мамандар құмар ойынның денеге емес, санаға салмақ салатындығын ескертеді. Бұл тәуелділік түріне қарсы дәрі-дәрмекпен ғана күресу жеткіліксіз. Ол үшін когнитивті терапия, отбасылық психотерапия, топтық реабилитация секілді кешенді көмек қажет. Түркістан қаласындағы медициналық орталықтарда мұндай емдеу жолдары әлі де даму үстінде. Алайда аймақтың шалғай ауылдарында бұл қызметтер мүлде жоқтың қасы.

Ресми деректер мен тенденциялар

Түркістан облысы бойынша емдеу-сауықтыру мекемелеріне жүгінетіндердің саны жылдан-жылға артып келеді. 2023 жылғы статистика бойынша, облыста лудоманияға байланысты көмек сұрағандардың 60%-ы – 17–28 жас аралығындағы азаматтар. Бұл олардың ең белсенді, еңбекке қабілетті жас кезеңі екенін ескерсек, мәселенің ауқымы терең екені анық. Сонымен қатар, көмекті жиі аналар мен жұбайлар сұрайтыны белгілі – бұл тәуелділіктің отбасы ішіндегі динамикаға да тікелей әсер ететінін көрсетеді.

Медициналық тұрғыдан емдеу жолдары

Қазіргі таңда лудоманияға қарсы қолданылатын ем түрлері – когнитивті мінез-құлықтық терапия, мотивациялық кеңес беру, топтық терапия (анонимді ойыншылар тобы) болып табылады. Облыс орталығында осы бағытта маманданған жеке клиникалар мен психотерапия орталықтары пайда бола бастады. Алайда ауылдарда бұл қызмет түрлері қолжетімсіз. Сондықтан Түркістан өңірінде бұл бағыттағы мамандарды даярлау, телемедицина арқылы онлайн терапияны дамыту қажет.

Емделуге деген көзқарас

Көп жағдайда лудоманиямен ауыратын адамдар өзінде мәселе барын мойындамайды. Бұл – кез келген тәуелділікке тән ерекшелік. Жергілікті психологтар лудоманиямен күресте қоғамның көзқарасы, яғни стигматизация (қоғамның теріс бағалауы) да үлкен кедергі екенін айтады. Түркістан облысында әсіресе ауыл тұрғындары «ұят», «қоғам не дейді» деген ұғыммен емделуден қашады. Бұл үрей мәселені тереңдетіп, салдарын ауырлатады.

Алдын алу – басты стратегия

Лудоманияның алдын алу – емдеуден маңызды. Бұл үшін мектеп бағдарламаларына қаржылық сауат, цифрлық мәдениет пен психологиялық иммунитетті қалыптастыратын пәндер енгізу қажет. Ата-аналарға арналған арнайы семинарлар, мұғалімдер мен мектеп психологтарына арналған оқыту курстары да маңызды рөл атқарады. Түркістан облысында бұл бағытта алғашқы қадамдар жасалып жатыр, бірақ ол жеткіліксіз деңгейде.

Лудомания – қарапайым әдет емес, жүйелі психикалық дерт. Түркістан облысы бұл мәселеге бей-жай қараса, ертеңгі ұрпақтың денсаулығы мен әлеуеті құрдымға кетуі мүмкін. Медициналық көмекті күшейту, психологиялық қызметтерді қолжетімді ету және қоғамды дұрыс ақпараттандыру – лудоманиямен күрестегі басты бағыттар. Өйткені бұл тәуелділік – ми мен болашақты қатар улайтын қауіпті дерт.