ОҚУ ОРНЫНДАРЫНДАҒЫ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІ

Осылайша, алғашқы кезеңде өртті анықтауға және қорғаудың барлық әдістерін қолдануға мүмкіндік беретін ең жақсы жүйе құруға болады:

• барлық қажетті өртке қарсы құралдарды сатып алу,
• кәсіпорын персоналымен және қала тұрғындарымен алдын алу жұмыстарын жүргізу.

Бірақ өрттің негізгі себептерін анықтамас бұрын өрт сыныптарын, ал олардың бірнешеуін білу қажет. Өрттің сыртқы жану белгілері бойынша жіктелуі өртті бірнеше түрге бөлуге болады:

• Сыртқы;
• Ішкі;
• Бір мезгілде ішкі және сыртқы;
• Ашық;
• Жасырын.

Сыртқы өртке көзбен бағалауға болатын өрттер жатады. Көбінесе бұл сынып, ғимараттар, қоймалық үй — жайлар, резервуардағы мұнай өнімдері, ашық технологиялық қондырғылар, орман алқаптары және т.б. жану кезінде орын алады. Сыртқы өрттер әрқашан ашық болады.

Ішкі өртке ғимараттың ішінде болған өрттер жатады, ал олар ашық және жабық болуы мүмкін.

Ашық өртті көзбен шолып қарау кезінде, мысалы, ғимараттар, жабдықтар, материалдар және т.б. мүліктердің жануы кезінде бағалауға болады.

Жасырын өрттер көбінесе құрылыс конструкцияларының, желдетудің, шымтезек шоғырының қуыстарына жасырады. Бұл ретте жану белгілерін анықтауға болады, олар жиі тесіктер арқылы шығады, бірақ өрттің қаншалықты күшеюін бағалау өте қиын. Сонымен қатар өрттің осындай түрі күтпеген және өз бағытын күрт өзгерте алады.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, технологиялық процестің өрт қауіптілігін талдау процесінде өрттің таралуына тән ықпал ететін жолдар мен себептерді анықтау қажет.

Өрт — азаматтардың өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне материалдық зиян келтіретін бақылаусыз жану. Негізінен өрттер ашық жану арқылы жүреді. Өрттің негізгі қауіпті факторлары:

• ашық от, (жалын, ұшқын);
• жылу ағыны;
• жоғары температура;
• жану өнімдерінің уыттылығы;
• оттегінің төмен концентрациясы;
• түтіндену, түтінге көрінудің төмендеуі. Басқармалараның:
• отты абайсыз қолдану;
• электротехникалық;
• электр құралдарын орнату және пайдалану ережелерін бұзу;
• өртеу;
• сөндірілмеген сіріңке;
• алауды дұрыс орнатпау;

Осылайша, өрт қауіпсіздігінің қарапайым ережелерін сақтамау немесе білмеуі және лауазымды тұлғалар тарапынан бақылаусыздық, айналасындағылардың енжарлығы мен немқұрайлығы, жану белгілерін анықтаған адамдардың дұрыс емес, сенімсіз, құзыретті емес әрекеттері өрт қауіптілігінің ең жиі факторлары болып табылады.

Электр жабдығы екі жағдайда өрттің туындауына ықпал етуі мүмкін:

• қалыпты режимде жұмыс істеу кезінде, қоршаған жанғыш заттарға жылу әсерінің есебінен (мысалы, электр құралынан перделер жанған жағдайда),

• қандай да бір авариялық электр режимінің пайда болуы нәтижесінде. сирек жағдайлар болса да (мысалы, заряд, жабдықта ұшқын және т.б.).

Қазіргі уақытта өрт қаупі кез келген электр тізбегі болып табылады, онда белгілі бір уақыт ішінде қуаты 12-15 Вт артық жылу түрінде бөлінетін болады. Электр сымдарының жануы әртүрлі себептерге байланысты болуы мүмкін, мысалы:

• өткізгішті, өткізгішті оқшаулауды бұзу;
• электр сымдарын кеміргіштермен бұзу;
• табиғи қартаю есебінен оқшаулау қасиеттерінің нашарлауы;
• кәсіби емес монтаждау;
• жолсеріктердің нашар байланысқан жерлерінде ұшқын;
• қысқа тұйықталу салдарынан электр доғасының жануы.

Электр авариялық режимдердің әртүрлі жіктелуі бар, олар өртке әкеледі және кейде себептер мен салдарларды шатастырады.

Әдетте, сот өрт-техникалық сараптамасындағы өрттің техникалық себебі туралы мәселені шешу кезінде мынадай авариялық режимдердің қатыстылығы талданады:

• қысқа тұйықталу;
• артық жүктемелер;
• үлкен өтпелі қарсылық.

Электр техникалық жабдықтардағы ұшқынның себептері:

• электр тізбегінің түйіспелері бар әртүрлі құрылғылармен (рубильниктермен, контакторлармен, іске қосқыштармен, ажыратқыштармен, реле және т. б.) ажыратылуы;
• механикалық зақымдану кезінде тізбектің үзілуі;
• контактілердің тығыз жанасуы;
• электр машиналарында ұшқындау;
• оқшаулама бұзылған жағдайда бір-біріне жақын салынған сымдардың немесе жерге қосылған құрылымдардан жанасуы, жалаңаш сымдардың жанасуы.

Қазақстан Республикасының ТЖМ ресми статистикалық мәліметтері негізінде өрттердің пайда болу себептеріне талдау (1 кесте) өрттердің ең көп саны электр жабдықтарын, тұрмыстық электр аспаптарын орнату және пайдалану ережелерін бұзу және отты абайсыз қолдану себебінен болатынын көрсетеді. Кестеде көрсетілген барлық себептер пеш жылуын пайдалану ережелерінің бұзылуынан және ақаулығынан болған өрттерді қоспағанда, қоғамдық ғимараттарға да тән.

Оқу орындарында өрт қауіпсіздігі ережелерін тексеру барысында мемлекеттік өртке қарсы инспекция анықтаған ережелердің бұзылу типтері

Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде кез — келген шаруашылық жүргізуші субъектіге, жеке кәсіпкер немесе заңды тұлға болсын, әртүрлі мемлекеттік органдармен өзара қарым — қатынас жасауға тура келеді. Оларға мемлекеттік өрт қадағалау органдары да жатады. Өрт сөндіру инспекторлары басқа бақылаушыларға жиі барып қайтады, өйткені өрт қауіпсіздігінің белгіленген ережелерін орындамау немесе тиісінше орындамау тек материалдық залалға ғана емес, сонымен қатар азаматтардың өмірі мен денсаулығына зиян келтіруі мүмкін.

Өрт – қорқынышты және бақылаусыз апат. Оның таралуының салдары өкінішті жағдайларға алып келеді. Егер өрт тек материалдық құндылықтарды қозғаса жақсы. Бірақ, статистика көрсеткендей, адамдар өледі, өрт жылдан- жылға көбейгенінің де дәлелдері баршылық. Өрттің себептері көп. Бұл табиғи күштер, катаклизмдер, тұрмыстық немесе өндірістік сипаттағы әсер. Бірақ статистикада жиі бір ескерту пайда болады – өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу.

Өрт қауіпсіздігін сақтамаудың екі түрі бар:

Бірінші топқа құрылыстың құрылымдық ерекшеліктеріне байланысты емес, ал оларды жоюға ауқымды қайта бөлуге және үлкен шығындарға әкеп соқпайтын ұйымдастырушылық бұзушылықтар жатады.:

• эвакуациялау жолдары қоршалуы;
• өрт сөндіргіштердің және басқа да өрт сөндіру құралдарының болуы мен жай-күйін есепке алу дұрыс емес және дәл емес жүргізілуі;
• өрт қауіпсіздігі бойынша оқудан өтпеген тұлғалар жұмысқа жіберілуі;
• өрт қауіпсіздігі шаралары туралы айтылған нұсқаулықтардың юолмауы.

Мұндай талап бұзушылықтарды жою өте қиын емес, сондықтан оларды жоюға тым көп уақыт берілмейді (1 айдан). Ал ендеше, бұл жерде барлығы жай ғана емес: априори өзіне лайықты шығын әкелетін ғимараттың конструкциясына елеулі өзгерістер енгізуге тура келеді.

Міне, олардың тізімі:

• ғимаратта өрттен автоматты қорғаудың және хабарлаудың болмауы;
• эвакуациялық шығулар саны нормалар бойынша талап етілетін нормаларға сәйкес келмеуі;
• қабаттағы өрт сөндіру бөлігінің рұқсат етілген ауданының асып түсуі.

Өрт қауіпсіздігін бұзу әртүрлі параметрлер бойынша сараланады. Олар талаптар бойынша бұзылуы мүмкін:

• Объект персоналының өрт қауіпсіздік ережелері туралы хабардар болуы, тиісінше оқытуды қамтамасыз етпеуі.
• Үй-жайлар мен аумақтың қағидаларына сәйкестігін сақтамау.
• Негізінен мұнда ұйымдастыру-пайдалану  сипаттамалары ескеріледі.

• Өрт сөндіру және сигнал беру құралдарының жиынтығына қойылатын талаптар.
• Бұған бастапқы және техникалық құралдар да кіреді.
• Ашық отпен немесе материалдарды қыздырумен байланысты операцияларды қауіпсіз жүргізу.
• Қадағалау органдарынан шығатын нұсқамаларды орындау.

Салдардың ауырлығы бойынша да өрт қауіпсіздігінің алдын- алу шараларының бұзылуының бірнеше түрі бар:

Әкімшілік – бұл бұзушылық фактісі болған кезде немесе келтірілген залал адамның денсаулығына келтірілген зияннан аз болған кезде анықталады.

Қылмыстық – бұл жерде барлығы, яғни адамдардың қаза болу фактілері анықталғанда немесе олардың денсаулығына айтарлықтай зиян келтірілгенде орын алатын бұзушылықтың түрі.

Біздің елдегі өрт қауіпсіздігі Қазақстан Республикасының өрт қауіпсіздігі ережелерімен (ӨҚЕ 08-06) регламенттеледі. Ережеге сәйкес, кез келген меншік нысанындағы кәсіпорында (ұйымда) өрт қауіпсіздігі бойынша ұйымдастыру іс — шаралары жазылған басшының бұйрығы шығарылуға тиіс. Басшы өрт қауіпсіздігіне жауапты адамды тағайындауы, өрт қауіпсіздігі шаралары туралы нұсқаулықты бекітуі тиіс. Жеке құжатпен темекі шегуге арналған орындар анықталуы және қызметкерлерге үнемі нұсқау беру жөніндегі бағдарлама бекітілуі тиіс. Егер бұл құжаттар жоқ болса немесе олар тиісті түрде жасалмаған болса, тексеру кезінде мекемеге қолайсыздықтар қамтамасыз етілген. Өрт инспекторы тарапынан кінәраттар болмау үшін, міндетті түрде не істеу керек бірнеше қарапайым шарттары бар:

• Барлық өндірістік, әкімшілік, қоймалық және қосалқы үй — жайларда көрінетін жерлерде өртке қарсы қызметтің шақыру телефон нөмірі көрсетілген тақтайшалар ілінуі тиіс;
• Егер ғимараттың бір қабатында 10 адамнан артық болса, көрінетін жерлерде адамдарды эвакуациялау жоспарлары (схемалары) ілініп, өрт туралы хабарлау жүйесі қарастырылуы тиіс;
• Эвакуациялау жолдары мен шығу жолдары жарықтану, мөлшері мен саны бойынша өрт қауіпсіздігі талаптарына сәйкес болуы тиіс.

Тексеру кезінде бастапқы өрт сөндіру құралдарының болуына, электр жабдықтарының жарамдылығына, өртке қарсы қорғанудың автоматты қондырғысының және өрт сигнализациясының болуына ерекше көңіл бөлінеді. Алғашқы өрт сөндіру құралдары паспорттық деректерге сәйкес ұсталуға тиіс. Бұл ретте әрбір өрт сөндіргіште тиісті этикетка немесе бирка болуы тиіс. Өрт жеңдері қосқыш бастиектермен, өрт оқпанымен жабдықталуы және өрт су құбырымен қосылуы тиіс.