ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР-2

Құбырлардың, арматуралар мен сорғылардың жүйесі қысымдағы резервуарлық жабдыққа қарағанда ақауларға бейім. Апат кезінде құбырлар жүйесінен өнімнің шығарылуы негізінен сыйымдылық жабдықтардан аз болса да, оның істен шығуы «домино»әсерінің пайда болуына байланысты аварияның одан әрі дамуына әкелуі мүмкін.

АЖС қондырғыларының ерекшелігін және өнеркәсіптің басқа салаларында осындай мәселелерді шешу үшін пайдаланылған қауіпті өндірістік объектілердің тәуекелін талдаудың заманауи әдістерін ескере отырып, АЖС қондырғыларын пайдалану тәуекелін талдаудың келесі негізгі кезеңдерін ұсынуға болады.

Бірінші кезеңде өнеркәсіптік объектінің ерекшеліктерін ескере отырып (технологиялар, қолданылатын жабдық конструкциясының параметрлері, айналыстағы заттардың физикалық-химиялық қасиеттері, олардың саны және т.б.) және сипаттамаларды анықтау процесі ұғынылатын осы объектінің қауіптілігін сәйкестендіру жүргізіледі, соның нәтижесінде аварияға әкелетін жағымсыз оқиғалар тізбесі жасалады.

АЖС қондырғыларының қауіптілігін сәйкестендіру барысында қауіпті заттардың ең көп мөлшері бар сыйымдылықты жабдықтарда (ыдыстарда, резервуарларда) болатын әрбір заттың мөлшерін анықтау қажет. Жабдықтың әрбір түрінде заттардың саны анықталған кезде олардың агрегаттық жағдайын ескеру, жабдықты пайдаланудың технологиялық параметрлерін (технологиялық жүйенің температурасы мен қысымы, жекелеген компоненттердің арақатынасы), заттардың физикалық-химиялық қасиеттерін (жарылу шегі, өздігінен жану температурасы, тұтану температурасы және т.б.) белгілеу және нақтылау қажет. Бұдан басқа, жабдықтың әрбір түрі бойынша істен шығу санын ескере отырып, неғұрлым тән ақауларды және ақауларды талдау қажет.

Екінші кезеңде заттардың физикалық-химиялық қасиеттерін ескере отырып, жабдықтың әрбір элементінде заттарды бөлу негізінде ықтимал жарылыс, өрт параметрлерін экспресс-бағалау, зақымдану аймақтарын және ықтимал құрбандардың санын анықтай отырып, уытты зақымдану сипаттамасын жүргізу қажет. Бағалауды белгілі әдістемелер бойынша жүргізуге болады, олар АЗС- дағы авариялық жағдайдың ықтимал салдарын екінші кезең үшін жеткілікті дәлдікпен қысқа мерзімде анықтауға мүмкіндік береді.

АЖС жабдығын пайдалану тәуекелін талдаудың үшінші кезеңі- жарылыстың, өрттің адамдарға, мүлікке, қоршаған ортаға әсерін бағалауды қамтитын салдарларды талдау.

Жабдықтың герметизациялануы нәтижесінде сұйық көмірсутектердің мінез-құлқын бағалау кезінде жабдықтың толық бұзылуы және сұйық фазаның барлық көлемінің жарылу қаупі бар бұлттың булану алаңын қалыптастыруға қатысуы бар нұсқалар қарастырылады. АЖҚС-да апатты дамытудың екі типтік сценарийін бөледі.

Бірінші сценарийде сақталатын өрт-жарылыс қаупі бар заттарды толық босатумен сыйымдылықтың толық бұзылуын қарастырады. Сыйымдылықтың бұзылу себептері ішкі және сыртқы факторлардан туындаған әртүрлі бастамашы оқиғалар болуы мүмкін, мысалы жер бетіндегі жер сілкінісі мен қозғалыстар, ұшақ пен басқа да ұшу аппараттарының құлауы, диверсиялар, террорлық актілер, жылу соққысы мен гидравликалық алшақтық. Еуропалық статистикаға сәйкес, бұл оқиғалардың ықтималдығы шамамен 10-8 шама болып табылады, сондықтан апат сценарийі одан әрі қарастырылмайды.

Өрт шары шегіне түскен кезде немесе көрші резервуарлар төгілген кезде соңғысы 60% ықтималдығы «BLEVE» әсерінің нәтижесінде жарылады, оның пайда болуы келесі схема бойынша жүргізіледі:

• резервуардың жалынымен қамту, резервуардың ішіндегі қысымның жоғарылауы және оның беріктігін жоғалтумен металды қыздыру;
• резервуардың қабықшасының жарылуы, заттың шығуы және шығарылған сұйықтықтың қайнауы;