ҚҰБЫР ЖҮРГІЗУ КӨЛІГІНДЕГІ ІЗДЕУ – ҚҰТҚАРУ ЖҰМЫСТАРЫ

Магистральді құбыр желілі көлігіне газ мұнай құбыры жатады, онымен өнімдер шығарылатын орыннан өндейтін жəне тұтыныс орнына тасымалданады

• зауытқа немесе теңіз портына танкерлерді ауыстырып тиеу жəне одан əрі тасымалдау үшін. Магистральді өнімдер желілері бойынша зауыттан дайын мұнай өнімдері тұтыныс аудандарына жеткізіледі. Технологиялық құбыр желілері өндірістік өнеркəсіп құбыр желілерінің үштен бірін құрайды. Олармен газ, бу, шикізат болып келетін сұйықтық, жартылай фабрикат, дайын өнімдер, өндірістің қалдықтары немесе қалыпты ағымдағы технологиялық үдеріс үшін қажетті өнімдер тасымалданады. Технологиялық құбыр желілерімен өртке қатысты қауіпті жəне денсаулыққа зиянды өнімдер тасымалданады, сонымен қатар, оған қоса əртүрлі қысымдағы жəне температурадағы қауіпті заттар тасымалданады.

Соңғы уақытта өнім өткізгіштердегі ТЖ санының өсуі байқалуда, оның негізгі себебі болып :

• өнім өткізгіш элементтерінің физикалық жəне моральдық қызметі жағынан тозуы;
• адам факторы (өнімдерді құбырға жабық ысырма кезіндегі қысыммен жіберу, көліктік жəне т.б. авария кезінде өнім өткізгіш элементтерінің зақымдануы);
• дүлей зілзала (жер сілкінісі, көшкін, опырылма жəне т.б.);
• адамдардың қылмысты əрекеттері (теракт, рұқсат берілмеген өнім өткізгішке жалғау жəне т.б.).

Барлық осы құбылыстар өнім өткізгіш элементтерінің қирауына немесе бұзылуына əкеледі, оның салдарлары: ҚƏУЗ, жанғыш газдың, қайнаған судың, будың жəне басқа да агрессивті заттардың таралуына, мұнайдың жəне мұнай өнімдерінің жайылуына, өрттерге жəне жарылыстарға, жергілікті жердің жəне қоршаған ауаның ластануын, экологиялық апат масштабына дейін жеткізуі мүмкін.

Өнім өткізгішінде болған ТЖ кездегі іс – əрекеттер, құтқарушылар жұмыстың келесі түрін орындайды:

• бірінші кезекте адамдарды қауіпті аймақтан (əсіресе бұл авария болған кəсіпорынға қатысты), сонымен қатар қажет болған жағдайда, жергілікті жердің іргелес аудандарынан құтқару жəне көшіру;
• екінші рет зақымдау факторлары болуы жəне жəне ТЖ қайта өрбуі мүмкін масштабтарды бағалау үшін зақымданған ошақтарға барлау жүргізеді;
• жұмысты жүргізу үшін қажетті адамдардың, техникалардың, қорғаныс құралдарының, құралдар мен аспаптардың санын анықтайды;
• зақымданған ошаққа жылжитын бағытты, жұмыстың орындалу реттілігін, авария орнында құтқарушылардың тіршілігін қамтамасыз етуге көмектесетін қажетті жабдықтардың, техникалардың, жүйелердің қажетті орналасу орнын анықтайды;
• аварияны оқшаулайды жəне оның зардабын жоюды жүзеге асырады.

Өнім өткізгіш зақымданған кезде қандай жағдай болса да, тез арада ысырманың, сұқпаның жəне басқа да тиекті, ілгекті құрылғылардың көмегімен авариялық участкені оқшаулау қажет. Бір мезгілде сиымдылық өзгереді, сорғыштардың жəне компрессорлардың жұмыстары тоқтатылады. Ірі авариялар кезінде барлық кəсіпорындардың қызметі тоқтатылуы мүмкін.

ҚƏУЗ жəне басқа да агрессивті заттардың төгілуі кезінде төгілудің құрамын жəне концентрациясын анықтау мақсатында химиялық барлау жүзеге асырылады. Бұл үшін химиялық барлаудың əскери аспаптары жəне шаруашылық нысанасында қолданылатын индикациялық аспаптар пай- даланылады.

Химиялық барлаудың əскери аспаптары келесіге бөлінеді:

• индикаторлық түтік қолданылатын аспаптар (ППХР, ВПХР, ПХР – MB жəне т.б.);

• индикацияның иондық жəне биохимиялық (ПРХР жəне т.б.) əдісімен жұмыс істейтін аспаптар (ГСА – 12, ГСА – 13 жəне т.б.).

Шаруашылық нысаналарында əмбебап газ сараптағыш УГ – 2 қолда- нылады. Химиялық барлау комплектациялық аспабына оларды сақтау жұмысқа дайындау жəне пайдалану нұсқаулығы кіреді.

Технологиялық жүйелердегі ҚƏУ3 аварияларды жою жəне таралған немесе төгілген жағдайда оларды залалсыз ету кезінде авария орнына тек қана оқшаулайтын газқағармен жəне қорғайтын киіммен жел жағынан жақындау қажет. Сүзгілік газқағарды жоғары консентрациялы улы булар жоқ болған кезде қолдануға рұқсат етіледі. Іздестіру – құтқару жұмыстарын нысананың газ құтқару қызметінің жеке құрамының қатысуымен жүргізген дұрыс, өйткені нысананың əкімшілігінің келісімімсіз техникалық коммуникациядағы крандарды, вентильдерді өз бетінше жабу жəне ашу, құрылғыларды жəне аппаратураларды ауыстыру жұмыстың жүргізілуіне теріс əсері тиуі мүмкін.

Қажетті жағдайда құтқарушылар нысан аумағына жəне оған меншік жергілікке залалсыздандыру жүргізеді. Бұл үшін пайдаланылатын құралдар бейтараптауға қажет заттың сипатына сəйкес келу керек. ҚƏУЗ залал- сыздандыру химиялық, физико – механикалық жəне механикалық əдсітермен жүргізіледі. Химиялық əдіс кезінде ҚƏУЗ газдан тазарту (бейтараптау) жүргізіледі, зақымданған алаңға газдан тазартылған ерітінділерді құяды. Бұл үшін құйып – жуатын жəне өрт сөндіру көліктері, су сорғылары, жылжымалы жəне тасылатын бүркігіштер қолданылады.

Мұнай өнімдері төгілген кездегі іс – əрекеттер.

Апат болған кезде мұнай өнімдері төгілгенде, өнім өткізгішінде келесі жұмыстар орындалады:

• коммуникацияның зақымданған бөліктері өшіріледі;
• шұңқырға, ойға сонымен қатар жер дуалдарымен қоршалған аумаққа жиналатын өнімдердің одан ары жайылуын тоқтатады;
• мұнай өнімін сорып, запастағы сиымдылыққа ауыстырады.

Мұнай жəне мұнай өнімін бейтараптау өте қиын, өйткені олар нашар араласады жəне басқа заттармен химиялық реакцияға түседі, сонымен қатар оның құрамында үлкен мөлшерде əртүрлі компоненттер бар. Сондықтан мұнай өнімдерін газсыздандыру үшін басқа əдістер қолданылады. Физика – механикалық əдіс кезінде ҚƏУЗ жəне агрессивті заттарды залалсыздандыру күйдіріледі немесе радиобелсенді двигателдің ыстық газының əсерімен буға айналдырылады. Көбінесе күйдіруге мұнай өнімдері жатады. Бұл əдісті, егер ыстық заттарда екінші рет өрт шығару немесе қоршаған табиғи ортаға зиян келтіру қауіпі болмаса ғана қолдануға болады.

Залалсыздандырудың механикалық əдісі зақымданған жердің немесе қардың қабатын алып тастау. Жергілікті жер участкелері мен қатты төсемдерсіз жолдардағы улы заттар бульдозерлердің, скреперлердің, грейдерлердің көмегімен үстіңгі қабатты кесіп, немесе зақымданған участкеге зақымданбаған топырақ сеуіп жояды.

Газ құбырындағы аварияларды жою. Газ құбырындағы аварияларды жою ең əуелі оның зақымданған бөлігінің өшірілуінен, оған жəне газгольдер станциясында орналасқан газ құбырларын ілмек құралдарымен (құлыптармен, ысырмалармен) бекітуден басталады. Төмен қысымдағы газ құбырындағы құбырларды кесу немесе жару кезінде олардың шетін ағаш тығындармен бекітеді, балшық жағады немесе табақ рəзіңкемен орайды, муфт орнатып құбырдағы жарықты дəнекерлеп бекітеді немесе бітейді.

Жарықтарды құбырларды уақытша нығыздалған бинтпен, балшық жағып немесе қамыт салып табақ резеңкемен орап бекітіп тастауға болады. Газ тұтанған кезде газ құбырында оның қысымын төмендетеді, содан кейін алауды құммен, топырақпен, балшықпен өшіреді, газ құбырына сулы брезент жабады содан кейін топырақпен көмеді де су құяды.

Жер астындағы құбыр өткізгіштерден газдың шығуын іздеу үшін қызметтік иттер пайдаланылады.

Газбен бүлінген жерде жарылыстан қашу үшін: сіріңке жағуға, темекі шегуге, ұшқын шығаратын құралдарды, қозғалтқышпен жұмыс істейтін көліктерді жəне механизімдерді пайдалануға тиым салынады. Қысымда тұрған, сонымен қатар ғимараттардағы газ құбырымен жұмысты тек қана түрлі түсті металдан жасалған құралмен жасайды. Болат құралдардан ұшқын шығармау үшін минералданған маймен майлануы керек. Газбен бүлінген участкелерде жұмыс орнын жарықтандыру үшін тек қана жарылу қаупі жоқ аккумуляторлы фонарьларды пайдалануға рұқсат етіледі.