ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДА ХАЛЫҚТЫ ЕМДЕУ ЖӘНЕ ЭВАКУАЦИЯЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Жалпы шығындар – халықтың арасындағы барлық шығындар – қайтарылмайтын және санитарлық болып бөлінеді. Қайтарылмайтын шығындарды өлтірілген, қаза болған, батып кеткен, хабарсыз кеткен адамдар құрайды. Санитарлық шығындар – зақымдалған, жарақатталған және кемінде бір тәулікке еңбекке жарамдылығын жоғалтқан, медициналық бекеттерге немесе медициналық мекемелерге түскен науқастар.

Санитарлық шығындардың құрылымы – зақымдалған, жарақатталған және науқас тұлғалардың әртүрлі санаттарының санитарлық шығындардың жалпы санымен пайыздық арақатнасы. Санитарлық шығындардың құрылымын зерттеу зардап шеккендердің емдеу-эвакуациялау сипаттамасын ұсынуға, демек, медициналық көмек көрсету, эвакуациялау және емдеу үшін күш пен қаражаттың қажеттілігін анықтауға мүмкіндік береді.

Апаттардың салдарын жою тәжірибесі бейбіт уақытында жаппай зақымдау ошақтарында зардап шеккендердің емдеу-эвакуациялық іс-шараларын ұйымдастыру негізінде медициналық көмекті көрсетудің екі кезеңдік жүйесі сақталады жеп көрсетеді.

Эвакуацияның бірінші (госпитальға дейін) кезеңінде, яғни зақымдау ошағында немесе оған жақын жерде, тіршілік көрсеткіші бойынша алғашқы медициналық және дәрігерге дейінгі көмек көрсетіледі, медициналық және эвакокөліктік сұрыптау жүрізіледі.

Зардап шеккендерді тағайындалуы бойынша, яғни олардың соңына дейін емдейтін емдеу мекемелеріне эвакуациялау жақсырақ, бұл білікті және мамандандырылған медициналық көмекті көрсету мерзімін жақындатады.

эвакуацияның екінші (госпитальдік) деңгейінде – емдеу мекемелерінде.

Медициналық эвакуациялау кезеңі – бұл эвакуациялау жолында ашылған және зақымдалған, жарақтталған және науқас адамдарды қабылдау мен медициналық сұрыптауға, оларды арнайы өңдеуге, инфекциялық науқастарды және реактивтік күйдегі науқастарды оңашалауға, сонымен қатар оларға медициналық көмек көрсетуге, емдеуге және әрі қарай эвакуациялауға дайындауға арналған медициналық қызметінің күші мен құралдары (медициналық бекеттер, мекемелер).

Медициналық эвакуациялаудың әр кезеңінің құрамында келесі функционалдық бөлімшелері болуы тиіс: қабылдау-сұрыптау, арнайы өңдеу, изоляторлар, операциялық-таңу, госпитальдік (емдеу үшін бөлімше) және эвакуациялық.

Медициналық эвакуациялаудың әр кезеңінде жарақатталған мен науқастардың бес негізгі тобын (ағынын) белгілейді:

• айналадағылар үшін қауіпті (инфекциялық науқастар, АХҚЗ залалдандырылған, РЗ-мен ластанған, реактивті жағдайдағы науқастар);
• осы кезеңде медициналық көмекке мұтаж (шұғыл медициналық көмекті талап ететін жарақатталғандарды белгілеу);
• медициналық эвакуациялаудың келесі кезеңінде көмек көрсетілуі мүмкін зақымданған, жарақатталған және науқас адамдар (бұл зардап шеккендердің тобы кейінге қалдырылған медициналық көмекке мұқтаж);
• жеңіл жарақатталған және науқастар;
• ешқандай күрделі араласу өмірлерін сақтап қалмайтын жанталасып жатқандар (олар азаптарын жеңілдетуге мұқтаж).

Төтенше жағдайларда медициналық көмектің түрлері. Медици- налық көмектің түрі – белгілігі біліктілігі бар медициналық персонал, тиісті медициналық жабдықтауы бар, нақты медициналық көрсетілімдер бойынша орындайтын емдеу-профилактикалық іс-шаралар жиынтығы.

Қазіргі уақытта медициналық көмектің келесі түрлері белгіленеді: алғашқы медициналық (алғашқы көмек), дәрігерге дейінгі (фельдшерлік), алғашқы дәрігерлік, білікті және мамандандырылған медициналық көмек.

Алғашқы медициналық көмек (алғашқы көмек) – бұл жарақаттану немесе зақымдану жерінде халықтың өзіне өзі және өзара көмек көр- сету тәртібінде, санитарлық жасақтармен, құтқару құрылымдардың жеке құрамымен табельдік және қоластындағы құралдарды қолданып орындалатын қарапайым медициналық іс-шаралар кешені.

Оның мақсаты – зардап шеккен адамдардың өмірін сақтап қалу, сонымен қатар зақымданудың ауыр салдарын алдын алу немесе азайту.

Апаттар мен дүдей апаттардың салдарын жою бойынша жұмысты талдау алғашқы медициналық көмекті зақымдану сәтінен бастап алғашқы 30 мин ішінде көрсету, тіпті медициналық көмектің басқа түрлерін кейінге қалдырған кезде де, өлім санын күрт төмендететінін көрсетеді. Зақымданудан кейін 1 сағат ішінде көмектің болмауы ауыр жарақаттанғандардың арасында өлім санын 30%-ға, 3 сағ дейін – 60%- ға, ал 6 сағ дейін – 90%-ға өсіреді.

Дәрігерге дейінгі (фельдшерлік) көмекті фельдшерлік, дәрігерлік- бикелер бригадалары мен жедел медициналық көмек бригадалары зақымдану жерінен тікелей жақындықта көрсетеді. Оның тағайында- луы – өмірге қауіп төндіретін бұзылыстармен күресу (қан кетумен, асфиксиямен, шокпен және басқ.), жарақатты қайта инфекцияланудан қорғау, бірінші медициналық көмек көрсетудің дұрыстығын бақылау, әрі қарай асқынулардың дамуын алдын алу. Дәрігерге дейінгі көмек көрсету тиімді мерзімі – зақымдану сәтінен 2 сағ.

Алғашқы дәрігерлік көмекті жедел медициналық көмек бригадасының, дәрігерлік-бикелік бригадалардың дәрігерлері және жалпы бейінді дәрігерлер көрсетеді. Оның негізгі міндеттері – зардап шеккеннің өміріне қауіп төндіретін құбылыстармен күресу (қан кету, асфиксия, шок, тырыспа және т.с.с.), асқынуларды алдын алу (нақты айтқанда, жарақат инфекциясы және басқ.) және зақымдалғандарды әрі қарай эвакуациялауға дайындау. Алғашқы дәрігерлік көмек көрсетудің тиімді мерзімі шұғыл көрсетілімдер бойынша – 3 сағ, толық көлемде – 6 сағ. Білікті медициналық көмекті ауыр, өмірге қауіп төндіретін зақымдану салдары мен асқынулыраны жою үшін хирургиялық пен терапевттік бейінді маман-дәрігерлер көрсетеді.

Толық көлемде білікті медициналық көмек барлық мұқтаж адамдарға зақымдану сәтінен бастап 48 сағ ішінде көрсетілуі тиіс.

Мамандандырылған медициналық көмек – медициналық көмектің ең жоғары түрі; ол толық болып табылады, оны арнайы емдеу-диагностикалау жабдығы бар, жалпы бейінді емдеу мекемелерінде, бірақ оларға мамандандырылған медициналық көмек бригадаларын беріп, тар бейінді маман-дәрігерлер (нейрохирургтар, ото-ларингологтар, офтальмологтар және т.с.с.) көрсетеді. Мамандандырылған медицина- лық көмекті көрсетудің тиімді мерзімі – зақымдану сәтінен 24-тен 72 сағ дейін.