«ДОМБЫРА – ДАСТАН»: ТҮРКІСТАНДА ҰЛТ РУХАНИЯТЫН ҰЛЫҚТАҒАН МЕРЕКЕ

Қазақ халқының сан ғасырлық тарихы мен рухани болмысын бойына сіңірген домбыра – тек музыкалық аспап емес, ұлттың жан жүрегінің үні, тарихи жадының бейнесі. Осы қасиетті мұраны ұлықтауға арналған Ұлттық домбыра күні жыл сайын ерекше мәнге ие болуда. Түркістан қаласында өткен «Домбыра – дастан» атты мерекелік кеш – соның жарқын дәлелі. Іс-шара тек өнер мерекесі ғана емес, халқымыздың тарихи санасын жаңғыртатын, болашақ ұрпаққа мәдениетімізді аманаттайтын маңызды алаңға айналды.

«АМФИТЕАТРДА» АЛТЫН САЗ: КЕШТІҢ ШЫМЫЛДЫҒЫ

Мерекелік іс-шара Түркістан қаласындағы заманауи әрі кең ауқымды «Амфитеатр» кешенінде өтті. Кештің ашылуында Түркістан облыстық мәдениет басқармасы басшысының орынбасары Ержан Исатаев құттықтау сөз сөйлеп, домбыраның қазақ халқы үшін айрықша маңызына тоқталды. Оның айтуынша, домбыра – ұлттың тілі мен ділі, тарихы мен тағдыры, болмысы мен болашағы. Қарапайым ғана ағаштан жасалған бұл аспап ғасырлар бойы шежіре шертіп, елдің қуанышы мен қайғысын бірге арқалаған.

КҮЙ КҮМБІРІ: ҰЛЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ МҰРАСЫ САХНАДА ТІРІЛДІ

Кеш барысында қазақ музыкасының жауһар туындылары орындалып, көрермендерді рухани шабытқа бөледі. Қазақ күйінің дүлдүлі Сүгір Әлиұлының «Ыңғай төк» шығармасы көрерменді әу баста-ақ баурап алды. Абай Желдібаевтың әйгілі «Ерке сылқым» күйі – нәзіктік пен сергектіктің үйлесімін паш етсе, Зейнеп Аласьяның «Ертұғырыл» атты күйі тарихи тағылым мен батырлық рухты жеткізді. Сонымен қатар Құрманғазының «Айжанқыз», «Адай», «Балбырауын» сынды мәңгілік шығармалары орындалып, залда отырған әр тыңдаушыны ұлттық мақтаныш сезіміне бөледі.

Бұл күйлер – ұлт жадысындағы естеліктер мен ұлы тұлғалардың үнсіз сөзі. Әрбір әуен тарихтан сыр шертіп, халықтың ерік-жігерін, қайсарлығын, рухын ұрпақ жадында жаңғыртты.

АНСАМБЛЬДЕР ШЕРУІ: ӨНЕР МЕКТЕПТЕРІ МЕН ҮЙІРМЕЛЕРДІҢ ТАБЫСЫ

Сахна төрінде «Тұмар», «Алқоңыр», «Түркістан» ансамбльдері өнер көрсетті. Олардың репертуарынан тек шеберлік емес, ұлттық болмыс пен көркемдік талғам байқалды. Бұл ансамбльдердің құрамында кәсіби музыканттармен қатар, шығармашылық үйірмелердің оқушылары да бар.

Мемлекеттік шығармашылық тапсырыс аясында ашылған домбыра үйірмелерінің шәкірттері өздерінің алғашқы сахналық қадамдарын дәл осы кеште жасап, көрерменнің ыстық ықыласына бөленді. Олардың орындауындағы күрделі күйлер мен ансамбльдік үйлесім – кәсіби бағыттағы үйірмелердің тиімді жұмыс істеп жатқанын көрсетеді.

ХОРЕОГРАФИЯ МЕН КҮЙ: ӨНЕР ТҮРЛЕРІНІҢ ҮЙЛЕСІМІ

Домбыра кеші тек музыкамен ғана емес, би өнерімен де байытылды. «Фараб» және «Самғау» би ансамбльдері сахнада ұлттық нақыштағы билерді орындап, көріністің ажарын аша түсті. Олар орындаған «Жайсаң дала», «Ақжелең», «Тұлғаларға туынды» секілді композициялар музыка мен хореографияның синтезін көрсетті. Бұл көрерменге эстетикалық ләззат қана емес, ұлттық танымды тереңдететін көркем тәжірибе сыйлады.

КҮЙ ТАРТЫС: ШАРАНЫҢ ШАРЫҚТАУ ШЕГІ

Іс-шараның ең әсерлі тұсы – күй тартыс болды. Бұл ежелгі өнер түрі – тек шеберліктің жарысы ғана емес, күй арқылы тілсіз диалог, музыкалық айтыс. Домбырашылар күй тартыста бір-бірінің үніне үн қосып, техникалық шеберлік пен көркемдік шешімдер арқылы көрерменнің таңдайын қақтырды.

Күй тартыс көрермендерді өзіне магнитше тартып, сахнаның энергетикасын шарықтатты. Бұл бөлімде жас домбырашылар мен аға буын өнерпаздар өзара сайысып, сабақтастық пен жаңашылдықтың үйлесімін көрсетті.

«БАЛБЫРАУЫН» ЖАППАЙ ОРЫНДАУ: БІРЛІКТІҢ СИМВОЛЫ

Кештің соңында барлық өнерпаздар мен домбыра үйірмелерінің шәкірттері сахнаға шығып, барлығы бірге Құрманғазының «Балбырауын» күйін орындады. Бұл көрініс – рухани тұтастықтың, өнердің біріктіруші күшінің жарқын үлгісі болды. Көрермендер орнынан тұрып, ұзақ қол соғып, ұлттық өнерге деген алғысын білдірді.

ҚОСЫМША ІС-ШАРАЛАР: ДОМБЫРА КҮНІ АЯСЫНДАҒЫ ТАҒЫЛЫМДЫ БАҒДАРЛАМАЛАР

«Домбыра – дастан» кеші – Ұлттық домбыра күні аясында ұйымдастырылған ауқымды бағдарламалардың бір парасы ғана. 30 маусымда Түркістанда «Тұран даласының күйлері» атты қалалық күй байқауы өтті. Бұл байқауда жас күйшілер мен тәжірибелі өнер иелері бас қосты. Байқаудың мақсаты – күйшілік дәстүрді дәріптеп, жас таланттарды таныту болды.

Сонымен қатар, «Достық» үйінде «Үкілі домбыра» фестивалі ұйымдастырылды. Бұл фестивальде домбырамен ән айту дәстүрі кеңінен көрсетіліп, жыршылық пен термешілік өнердің байлығы паш етілді. Еліміздің әр өңірінен келген өнерпаздар ұлттық өнердің қаймағын ұсынды.

Ал 1 шілде күні Түркістан қаласының «Фараб» кітапханасында дәстүрлі түрде өтетін «Күй құдіреті» республикалық күйшілер байқауы өтті. Байқауға республиканың әр аймағынан 25 талантты домбырашы қатысып, өз өнерлерін ортаға салды. Бұл байқау – ұлттық өнердің жалауын биік ұстайтын жаңа буынның қалыптасып келе жатқанын көрсетті.

ӨҢІРДЕГІ ЖАЛПЫ ҚОЗҒАЛЫС: 100-ГЕ ТАРТА ШАРА

Ұлттық домбыра күніне орай Түркістан облысының барлық аудан-қалаларында 100-ге жуық мәдени-көпшілік іс-шара ұйымдастырылды. Бұл шаралар мектептерде, мәдениет үйлерінде, саябақтар мен алаңдарда өтті. Олардың қатарында ашық аспан астындағы концерттер, шеберлік сағаттары, күй тартыстар, домбыра көрмелері, ұлағатты дәрістер мен шығармашылық байқаулар бар.

Аталған шаралар арқылы ұлттық аспапты насихаттау кең көлемде жүзеге асты. Бұл – ұлт руханиятының жаңғыруының, мемлекеттік деңгейде қолдаудың және халықтың рухани серпілісінің көрінісі.

ДОМБЫРА ҮЙІРМЕЛЕРІ – БАЛАЛАРҒА БЕРІЛГЕН МӘҢГІЛІК СЫЙ

Мемлекеттік тапсырыс аясында ашылған домбыра үйірмелері – ұлттық өнердің болашағы үшін жасалған маңызды қадам. Бұл үйірмелер тек кәсіби шеберлікке үйретіп қана қоймай, балалардың рухани дамуына, ұлттық болмысқа бет бұруына ықпал етуде. Түркістан өңірінде жүздеген оқушы осы үйірмелерде білім алып, бүгінде үлкен сахналарда өнер көрсетуде. Бұл бастама – өнерді қолдаудың нақты нәтижесі.

ҚАЗАҚ КҮЙІНІҢ РУХАНИ ТАМЫРЫ: ӘР КҮЙДІҢ АРТЫНДА ТҰЛҒА БАР

Күй – қазақ халқының рухани жыршысы. Әр күй – белгілі бір тарихи оқиға, тағдыр, тұлғаның көркем шежіресі. Мысалы, «Адай» күйі – батырлықтың символы, ал «Ерке сылқым» – нәзіктік пен сұлулықтың бейнесі. Іс-шара барысында орындалған әр күй – көрерменге өткен мен бүгінді жалғайтын көпір іспеттес әсер қалдырды. Мұндай кештер – күйді тыңдап қана қоймай, оның астарындағы рухани мағынаға бойлау мүмкіндігі.

КҮЙШІЛЕР МЕКТЕБІ: ӨҢІРДЕГІ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ДӘСТҮРДІҢ ЖАЛҒАСТЫҒЫ

Түркістан облысында күйшілік мектеп қалыптасқан. Сүгір Әлиұлы, Дина Нұрпейісова, Құрманғазы сынды алыптардың ізімен жүріп келе жатқан жас буын бұл кеште өз мүмкіндіктерін көрсетті. Аудандық деңгейде өткізілетін байқаулар мен фестивальдер өңірдегі шығармашылық дәстүрдің сақталып, дамып келе жатқанын дәлелдеді. Жергілікті шеберлер мен ұстаздардың еңбегі – ұлттық өнердің алтын қазынасы.

САХНАЛЫҚ РЕЖИССУРА МЕН ДИЗАЙН – ӨНЕРГЕ ҚҰРМЕТТІҢ ӨЗГЕШЕ ҮЛГІСІ

Іс-шара тек мазмұн жағынан ғана емес, сахналық безендіру, костюм, жарық пен дыбыс сапасы жағынан да жоғары деңгейде өтті. Бұл ұйымдастырушылардың кәсібилігі мен ұлттық өнерге деген құрметін көрсетті. Көркемдік дизайнда ұлттық оюлар мен этно-элементтердің қолданылуы — көрерменнің эстетикалық танымын арттыруға бағытталған. Кеш көрінісі – дәстүр мен заманауи форматтың үйлесімді синтезі болды.

ҰЛТТЫҚ МЕРЕКЕНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗЫ

«Домбыра – дастан» секілді іс-шаралар тек мәдени оқиға емес, әлеуметтік құбылыс. Олар елдің бірлігін, ұлттың рухани тұтастығын нығайтады. Қарапайым халықтан бастап, зиялы қауым өкілдеріне дейін бұл мерекеге қатысып, ортақ құндылықтарға деген көзқарас қалыптасты. Ұлттық өнердің біріктіргіш күші – қоғамның тұтастығы мен тұрақтылығының негізі екені анық байқалды.

БАСПАСӨЗ БЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІДЕГІ КЕҢ ҚАМТЫЛЫМ

Іс-шара туралы ақпарат жергілікті және республикалық БАҚ-та, сондай-ақ әлеуметтік желілерде кеңінен таралды. Көптеген көрермендер кештен кейін өз әсерлерімен бөлісіп, суреттер мен видеолар жариялады. Бұл – халықтың осындай ұлттық маңызы бар шараларға деген ықыласының артып келе жатқанын көрсетеді. Домбыра үні әлеуметтік желіні де тербеген күн болды.

ДОМБЫРА – ҰРПАҚ САБАҚТАСТЫҒЫНЫҢ КӨПІРІ

Домбыра үні – тек әуен ғана емес, атадан балаға жалғасқан ұлағатты сабақ. Бұл аспап арқылы қазақ баласы тіл үйренбей жатып күй тыңдап, ұлттық сезімді бойына сіңірген. Түркістандағы мерекелік шарада жас домбырашылардың сахна төрінде өнер көрсетуі – осы ұрпақ сабақтастығының дәлелі. Домбыра арқылы берілетін рухани тәлім – нағыз ұлттық идеологияның негізі. Жас ұрпаққа қазақы болмысты танытудың ең тиімді жолы – осындай өнер арқылы тәрбиелеу.

ҚАЗАҚ ӨНЕРІНІҢ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ҚЫРЫ: ДОМБЫРА – ЖАҺАНҒА ЖОЛ

Домбыра бүгінде тек ішкі мәдениет нысаны ғана емес, мәдени дипломатияның қуатты құралына айналып отыр. Түркістанда ұйымдастырылған «Домбыра – дастан» секілді шаралар арқылы Қазақстанның ұлттық келбеті әлемге танылып келеді. Соңғы жылдары шетелдік қонақтар мен туристер де мұндай ұлттық өнер кештеріне қызығушылық білдіруде. Домбыра – қазақтың төл бренді ретінде ЮНЕСКО-ның бейматериалдық мұралар тізіміне енуі – соның айғағы.

МӘДЕНИЕТКЕ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ – ӨНЕРГЕ ЖАН БІТІРЕТІН КҮШ

Түркістанда домбыра мерекесін жоғары деңгейде өткізу – мемлекеттің мәдениетке деген айрықша қолдауының көрінісі. Облыстық әкімдік, мәдениет басқармасы, жергілікті шығармашылық орталықтар мен демеушілердің бірлескен жұмысы – іс-шараның сапасына әсер еткен маңызды фактор. Қаржылай қолдаудан бөлек, идеологиялық және ұйымдастырушылық қолдау да зор маңызға ие. Бұл – қазақ өнерінің қайта жаңғыру кезеңіне аяқ басқанын білдіреді.

ТҮРКІСТАН – ҰЛТТЫҚ ӨНЕРДІҢ ЖАҢА ОРДАСЫ

Соңғы жылдары Түркістан қаласы қазақ руханиятының алтын бесігіне айналып келеді. Қалада ашылған мәдениет нысандары, шығармашылық кешендер, жаңа сахналар мен заманауи инфрақұрылым – ұлттық өнерге жаңа тыныс беруде. «Амфитеатр» кешенінің өзі – түркілік өркениеттің қазіргі заманмен үндесуін көрсетеді. Түркістанның мәдени бағыттағы қарқынды дамуы, осындай ұлттық деңгейдегі шараларды жиі өткізуі – оның болашақта Қазақ елінің мәдени астанасына айналатынын айқындай түседі.

ДОМБЫРА – ҚАЗАҚ РУХАНИЯТЫНЫҢ СИМВОЛЫ

Домбыра – қазақтың жан дүниесінің көрінісі. Оның шанағынан шыққан үн – кең дала, тұлпар тұяғы, батырдың даусы, ананың әлдиі. Домбыра арқылы айтылған күй мен жыр – қазақтың көз жасымен, қуанышымен өрілген тағдыры. «Домбыра – дастан» кешінде бұл символикалық мән терең сезілді. Қолына домбыра алған әрбір өнерпаз – ұлттың аманатын арқалаған тұлға. Бұл шара – домбыраның жай ғана аспап емес, тұтас ұлттың рухани тірегі екенін тағы бір мәрте дәлелдеді.

ҰЛЫ МҰРАНЫҢ ҰЛАҒАТЫ ҰРПАҚҚА АМАНАТ

«Домбыра – дастан» атты мерекелік кеш пен оған сабақтасқан іс-шаралар Ұлттық домбыра күнінің шын мәніндегі мән-маңызын айқындап берді. Домбыра – тек өткеннің естелігі емес, бүгіннің тірегі, болашақтың бағыт-бағдары. Осындай рухани іс-шаралар арқылы ұлттың төл өнері жаңғырып, жас буынның бойында өнерге, елге, тарихқа деген құрмет қалыптасады.

Түркістандағы бұл мереке – ұлттық мұраға деген шынайы сүйіспеншіліктің, жас ұрпаққа бағытталған тәрбиелік жолдың, өнер мен руханияттың жеңісі болды. Домбыра үнімен жүрек тебіренткен бұл күн – ұмытылмас рухани әсер мен мақтаныштың мәңгілік естелігіне айналды.