TURKESTAN CITY FEST 9: ТҮРКІСТАНДАҒЫ ӨНЕР МЕН МӘДЕНИЕТТІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ МЕРЕКЕСІ

2025 жылдың 5 шілдесінде Түркістан қаласындағы жаңа амфитеатр кешенінде халықаралық деңгейдегі «Turkestan City Fest 9» фестивалі салтанатты түрде ашылды. Бұл күн мәдениет пен өнерді ғана емес, түркі әлемінің рухын жаңғыртқан тарихи сәтке айналды. Ашылу рәсіміне Қазақстанның Мәдениет және ақпарат министрлігі, Түркі мемлекеттері ұйымының өкілдері, сондай-ақ Түркия, Әзірбайжан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан және Шыңжаң өңірінен арнайы делегациялар қатысты. Түркістан қаласының әкімдігі мен облыстық мәдениет басқармасы тарапынан дайындалған мазмұнды бағдарлама ұлттық болмысты айшықтауға негізделді. Ашылу сахнасында түрлі ұлт өкілдерінің бір сахнада өнер көрсетуі – мәдениет пен өнер арқылы достықты бекемдеудің нақты көрінісі болды. Бұл сәт көрермендердің зор ықыласына бөленіп, Түркістанның халықаралық мәдени алаң ретіндегі орнын нықтай түсті.

Этноауыл – тарихи таным мен дәстүр сабақтастығы

Фестивальдің ең әсерлі бағыттарының бірі – этноауыл алаңы болды. Мұнда қазақ халқының көшпелі өмір салты көрініс тауып, киіз үйлер тігіліп, әрқайсысы нақты этнографиялық мазмұнмен толтырылды. Ұлттық бұйымдар, ыдыс-аяқтар, киім үлгілері мен тұрмыс заттары ұсынылып, шеберлер көрмесі ұйымдастырылды. Қонақтар киіз үй ішіне кіріп, ұлттық тағамнан дәм татып, салт-дәстүр сахналарының куәсі болды. Сонымен қатар, этноауылда өзге түркі жұртының да мәдени элементтері көрініс тапты – мысалы, өзбек ұлттық киімдер көрмесі, қырғыздың комуз аспабы, әзірбайжан мен түрік зергерлері жасаған бұйымдар халық назарына ұсынылды. Балалар мен жастар үшін интерактивті аймақтар ұйымдастырылып, шеберлік сабақтары өтті. Этноауыл – фестивальдің тек көрме емес, білім беру мен таныстыру алаңы екенін дәлелдеді.

Музыкалық кештер мен сахна шеберлері

Кешкісін фестиваль аясында өткен концерттер көрермендерді ерекше әсерге бөледі. Түркістан амфитеатры үлкен музыкалық ареналар деңгейінде дайындалып, жарық, дыбыс пен техникалық сүйемелдеуімен жоғары сапада өтті. Сахна төріне Қазақстанның эстрада жұлдыздары ғана емес, шетелдік әртістер, түркітілдес елдердің музыкалық ұжымдары да шықты. Түркиядан келген фольклорлық ансамбльдер, Қырғызстанның этно-джаз тобы, Өзбекстан мен Әзірбайжаннан келген әншілер өз өнерлерін ортаға салды. Қазақтың күй өнері де ұмыт қалмады – ұлттық аспаптармен орындалған композициялар фестивальге ұлттық нақыш берді. Қатысушылар көрерменмен ерекше диалог орнатып, сахна мен аудитория арасында рухани көпір салынды. Концерттік кештер халықтың түрлі жас санатындағы өкілдеріне арналғандықтан, жалпы аудитория кең қамтылды.

Хореография – қимылдағы мәдениет

Фестивальдің би өнеріне арналған бөлімінде түрлі елдердің би ұжымдары өнер көрсетті. Бұл бағдарламада қазақтың «Қара жорға», өзбектің «Лазгиси», қырғыздың ұлттық билері сахнада ерекше үйлесім тапты. Түркиялық кәсіби би труппасы заманауи және классикалық стильдерді үйлестіріп, хореография саласындағы жоғары деңгейін паш етті. Жасөспірімдер мен балалар би ұжымдарына да сахна беріліп, олар ұлттық қозғалыстар мен заманауи бағыттағы би композицияларын орындады. Би – тек көркем қимыл емес, мәдениет пен халықтың рухани әлемін бейнелейтін құрал екенін көрсеткен бұл бөлім фестивальдің мазмұндық тереңдігін арттырды. Көрермендер әр ұжымның өнерін зор ықыласпен тамашалап, сахнадан берілген позитив пен эстетикалық әсерді ұзақ есте сақтады.

Қолөнер мен көрме кеңістігі

Фестиваль аясында ұйымдастырылған қолөнер жәрмеңкесі мен көрме алаңында жүздеген шебер өз туындыларын ұсынды. Олардың қатарында ағаш шеберлері, тері өңдеушілер, зергерлер, киіз үй жасаушылар, қышшылар мен ұлттық киім дизайнерлері болды. Әр шебер өз жұмысын тек сатуға ғана емес, өнерді дәріптеуге арнады – келушілермен тілдесіп, шеберлік сабақтар өткізді. Түркі әлемінің түрлі бұйымдары мен өнер туындылары көрме формасында ұсынылып, бұл алаң мәдени алмасудың символына айналды. Сонымен қатар, ұлттық музыка аспаптары, миниатюралық киіз үйлер мен домбыралар, балаларға арналған дәстүрлі ойыншықтар мен музыкалық бұйымдар да халық назарын аударды. Көрме арқылы фестиваль тек сахналық қойылыммен ғана емес, шынайы қолданбалы өнермен де байытылды.

Ұлттық тағамдар мен гастро-алаң

Фестивальде гастрономиялық бағыт та ерекше орын алды. Түркістан өңірінің ұлттық тағамдары – ет, көже, бауырсақ, қымыз, құрт – арнайы әзірленіп, келушілерге тегін ұсынылды. Сонымен бірге, Өзбекстанның паловы, түріктің пиде және дөнері, Қырғызстанның лагманы, Шыңжаңның шай мәзірі де сатылады. Шеберлер арнайы ашық аспан астында ас әзірлеу көріністерін ұсынып, келушілер тағам дайындаудың барысын өз көзімен бақылады. Фестивальде өткен «Ұлттық дәм» атты гастро-шеру, сондай-ақ «Қымыз ішудің пайдасы» тақырыбында өткен таныстырылым кеші үлкен қызығушылық тудырды. Бұл бағыттағы іс-шаралар қала туризмі мен тағамдық бренд қалыптастырудағы әлеуетін көрсетті.

Балалар мен жастарға арналған шығармашылық бағдарлама

Фестиваль жас буын үшін де мазмұнды әрі тартымды форматта ұйымдастырылды. Балалар алаңында сурет салу, домбыра үйрену, ертегі оқу, ұлттық ойындар, фейс-арт, жапсырма мен қағаз қолөнер шеберханалары жұмыс істеді. Жастарға арналған алаңда анимациялық фильм көрсету, комикс құрастыру, фото-видео түсіру бойынша воркшоптар өткізілді. Түркістандағы колледждер мен жоғары оқу орындарының студенттері де ерікті ретінде атсалысып, фестивальдің ішкі логистикасына үлес қосты. Осы арқылы шара тек көрермен үшін ғана емес, жас таланттарға өзін көрсету мен қоғамға пайдалы болуға мүмкіндік берді. Бұл бағыт – ұрпақ сабақтастығы мен мәдени тәрбиенің ажырамас бөлігі болды.

Түркі интеграциясы мен халықаралық серіктестік

Turkestan City Fest 9 фестивалі тек мәдени емес, саяси-стратегиялық мәнге де ие болды. Түркітілдес елдердің мәдени ұйымдары мен қоғамдық мекемелері қатысып, ынтымақтастық жөніндегі меморандумдар мен келісімдер жасасты. Түркі мемлекеттері ұйымының мәдениет кеңесі арнайы сессия өткізіп, ортақ жобалар талқыланды. Сондай-ақ фестиваль аясында өткен халықаралық медиафорумда Түркістанның туризмін дамыту, киелі жерлерді цифрландыру, бірлескен медиажобалар жасау мәселелері қозғалды. Мәдениет – халықаралық достық пен татулықтың негізі екенін тағы бір дәлелдеген бұл фестиваль түркі әлемінің ынтымақтастығына нақты серпін берді.

Туризмге серпін берген мәдени бастама

«Turkestan City Fest 9» фестивалі тек өнер мен мәдениеттің мерекесі болып қана қоймай, Түркістан қаласының туристік әлеуетін арттырған маңызды оқиғаға айналды. Шара күндері қалаға еліміздің түкпір-түкпірінен және шетелден мыңдаған қонақтар келіп, фестиваль бағдарламасына белсене қатысты. Туристер үшін арнайы гидтер мен экскурсиялық маршруттар ұйымдастырылып, тарихи-мәдени нысандармен танысуға мүмкіндік туды. Ең көп сұранысқа ие болған орындар қатарында Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, «Керуен Сарай» туристік кешені, Этноауыл аумағы және «Уақыт капсуласы» композициялық кешені болды. Түркістанның киелі жерлерімен қатар, қонақтар фестиваль аясында ұйымдастырылған ұлттық тағамдар жәрмеңкесін, қолданбалы өнер көрмесін, заманауи арт-инсталляцияларды да ерекше ықыласпен тамашалады. Қонақ үйлер мен хостелдерде бос орын қалмады, кафе-мейрамханалар жұмысын ұзартты. Бұл қала экономикасына да оң ықпал етіп, сервистік қызметтерге сұраныс күрт өсті. Сонымен қатар, «Silkway Travel», «Discover Turkistan» секілді туристік операторлар тарапынан арнайы пакет ұсыныстар енгізіліп, келушілерге экскурсия, шеберлік сағаттары мен фотосессияларды біріктіретін кешенді қызметтер көрсетілді. Мұндай деңгейдегі фестивальдердің жиі өтуі Түркістанды ТМД көлеміндегі жетекші мәдени туризм орталықтарының қатарына енгізуге септігін тигізері анық. Сондықтан бұл шара тек мәдени емес, туризм индустриясын дамыту тұрғысынан да стратегиялық маңызға ие болды.

Медиа кеңістік пен ақпараттық резонанс

Фестивальдің кең ауқымды өткізілуіне байланысты ұйымдастырушылар медиа-коммуникациялық қолдауға баса назар аударды. Нәтижесінде, шара күндері Түркістанда еліміздің әр өңірінен және шетелден келген 100-ден астам БАҚ өкілдері жұмыс істеді. Журналистер мен фото-видео мамандары, TikTok пен Instagram блогерлері, YouTube контент жасаушылары үшін арнайы медиа-орталық құрылып, олар қажетті ақпарат пен техникалық қолдауға ие болды. «Turkestan City Fest 9» атауы фестиваль барысында әлеуметтік желілердегі басты хэштегтердің біріне айналды – #TurkestanFest9 хэштегімен жарияланған материалдар саны 10 000-нан асты. Фестиваль туралы жаңалықтар республикалық телеарналардан күн сайын таратылып отырды. Сондай-ақ, облыстық және жергілікті радиолар мен баспасөз құралдары арқылы фестиваль күндері бойы деректі және шолу материалдары жарияланып отырды. Тікелей эфирде көрсетілген концерттер мен хореографиялық қойылымдар YouTube пен Qazaqstan TV платформаларында көрермендер санын миллионға жеткізді. Медиафорум аясында өткен пікірталастарда заманауи мәдениет пен коммуникацияны ұштастыру жолдары қарастырылып, Түркістанның туристік имиджі мен цифрлық беделін қалыптастыру мәселесі де көтерілді. Медиа алаң фестивальдің ақпараттық ауқымын кеңейтіп қана қоймай, қала мәртебесін жаңа деңгейге көтеруге үлкен ықпал етті.

Арт-инсталляциялар мен фотоаймақтардың ерекшелігі

Фестиваль аумағы көркемдік-интерьерлік безендіру жағынан да жоғары деңгейде ұйымдастырылды. Түрлі стильде жасалған арт-объектілер мен фотоаймақтар келушілердің қызығушылығын тудырып, фестивальдің визуалдық символына айналды. Амфитеатр маңында орналасқан «Ұлы дала үні», «Қазақ көшпелі әлемі», «Домбыра жүрегімде» атты үлкен көлемдегі инсталляциялар ұлттық нақыш пен қазіргі заман стилін шебер үйлестірді. Әр фотозона белгілі бір идеяны бейнелеп, келушілерге эстетикалық әсер ғана емес, рухани ой салатын мазмұн берді. Мәселен, «Ұлы Дала» композициясы – жылқы мүсіндері мен ақ киіз үйлер бейнеленген үлкен арт-кеңістік – дала философиясын бейнеледі. Ал «Дала әні» атты музыкалық аймақ – домбыра пішініндегі арт-объект ретінде танылды. Қала ішіндегі алаңдарда да арнайы орнатылған тақырыптық фотоаймақтар арқылы қонақтар Түркістанмен байланысын мәңгілікке естелік ретінде сақтап қалды. Жергілікті жас суретшілер мен мүсіншілердің жұмыстары бұл көркемдік кеңістікті толықтырып, авторлық стиль мен өңірлік нақышты қатар көрсетті. Арнайы QR-код арқылы әр арт-объект туралы толық ақпарат пен авторы, идеясы мен философиялық мәні көрсетілді. Мұндай көркем визуалды кеңістік фестивальдің иммерсивті сипатын арттырып, заманауи мәдени коммуникация форматына айналды.

Жастар белсенділігі және еріктілер үлесі

Фестивальдің тағы бір ерекше тұсы – жастардың белсенді қатысуы мен еріктілер қозғалысының кеңеюі болды. Түркістан қаласының жоғары оқу орындары мен колледждерінің студенттері, сондай-ақ облыс орталықтарынан келген белсенді жастардан құралған 500-ден астам ерікті шараның әр сәтінде белсенділік танытты. Олар қонақтарды қарсы алу, бағыт беру, алаңдарды ұйымдастыру, сахнаға дайындық және ақпарат тарату сияқты маңызды міндеттерді атқарды. Еріктілерге арнайы біріңғай киім формасы мен бейдждер беріліп, олар фестиваль имиджін қалыптастыруда да маңызды рөл атқарды. Сонымен қатар, жастарға арналған «Креативті орта» алаңы құрылып, онда түрлі стартап жобалар, өнер көрмелері, интеллектуалдық ойындар ұйымдастырылды. «Жас мәдениетшілер» клубының мүшелері шеберлік сабақтарын өткізіп, өз жобаларын көпшілікке таныстырды. Кешкісін жастарға арналған арнайы Open Air кештер өтті, мұнда рэп, spoken word, beatbox форматында өнер көрсеткен жас таланттар өз үнін жеткізе білді. Еріктілерге арнайы алғыс хаттар мен сертификаттар табысталып, олардың әлеуметтік белсенділігі жоғары бағаланды. Бұл – фестивальдің өскелең ұрпақты мәдениет пен қоғамдық өмірге тартудағы сәтті тәжірибесінің дәлелі болды.

Түркістанның мәдени бет-бейнесі жаңа деңгейде

Turkestan City Fest 9 фестивалі Түркістан қаласының халықаралық мәдени хаб ретіндегі орнын айқындай түсті. Бұл шара тек мереке емес, шынайы рухани жаңғыру алаңы болды. Этноауылдан бастап, би өнері, гастро-кеш, көрмелер мен концерттер – бәрі де мәдени сананы күшейтті. Түркістан – енді тек тарихи қала емес, заманауи мәдениет пен өнердің, халықаралық серіктестіктің жаңа орталығы. Бұл фестивальдің берері – ұмытылмас естелік пен ортақ рух. Ал болашағы – одан да ауқымды.