ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БАҒЫТ: ТҮРКІСТАН ЖАСТАРЫНЫҢ ИНТЕРНЕТТЕГІ АЛАЯҚТАРҒА АЛДАНЫП ҚАЛУ ПСИХОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ СЕНГІШТІКТІҢ СЕБЕПТЕРІ

Түркістан облысының жастары да бұл қатерге жиі ұшырайды. Қызықты ұсыныстар, жалған жеңілдіктер, инвестиция деген желеумен талай жас алданып, материалдық қана емес, психологиялық соққыға да тап болады. Бұл жағдайдың артында көбіне сенгіштік, ақпараттық сауаттың жетіспеуі және әлеуметтік қысым сияқты ішкі психологиялық факторлар жатыр. Алаяқтар жас адамның осал тұсын дәл таба біледі. Сол себепті мәселені құқықтық емес, алдымен психологиялық тұрғыдан талдау маңызды.

Қаржылық үміт пен жылдам табысқа ұмтылу психологиясы

Түркістан жастарының көбі қаржылық тәуелсіздікке ерте жетуді қалайды. Әлеуметтік желілер мен онлайн платформаларда «жедел ақша табу» туралы жалған уәделер олар үшін тартымды көрінеді. Психологиялық тұрғыдан алғанда, бұл жылдам байығысы келетін, бірақ еңбекпен келетін нәтижеге сабыр етпейтін жастардың ұстанымымен тығыз байланысты. Алаяқтар осы ұмтылысты пайдаланып, инвестициялық жобалар, криптовалюта схемалары немесе пирамида жүйелерін ұсынады. Жас адамның тәжірибесі аз, ал арманы көп болғандықтан, ол шындық пен алдауды ажырата алмай қалады. Мұндай құбылыс әсіресе колледж немесе университет бітіріп, жұмыс іздеп жүрген жастар арасында кеңінен кездеседі.

Әлеуметтік қысым мен жалған табысқа қызығу

Инстаграм мен TikTok-тағы жас кәсіпкерлер мен «сәтті адамдардың» өмірін көріп өскен бүгінгі буын өзін оларға теңестіруге тырысады. Түркістан жастары арасында да бренд киім, қымбат телефон, жеке көлік иеленуге деген іштей қысым байқалады. Бұл — әлеуметтік ортадан қалмау, «мен де сондай бола аламын» деген ішкі сенім. Алаяқтар дәл осы психологиялық қажеттілікке әсер етеді. Олар «тек бүгін ғана», «ерекше ұсыныс» немесе «құпия табыс көзі» секілді эмоционалды триггерлерді пайдаланып, адамның логикалық ойлау қабілетін әлсіретеді. Жастар нақты есепке емес, сезімге еріп әрекет етеді. Бұл интернеттегі психологиялық алдау механизмдерінің тиімділігін дәлелдейді.

Жалған сенімділік пен техникалық ептілік

Көптеген жас буын интернет пен технологияны жақсы меңгерген. Алайда бұл олардың бәрін бірдей цифрлық қауіптен қорғай алмайды. Түркістанда кейбір жастар өздерін «технологияны жақсы түсінемін» деп санап, алаяқтық сайттар мен сілтемелерге сақтықсыз қарайды. Олар фишинг хаттарды, жалған аккаунттарды немесе қолдан жасалған платформаларды сеніммен қабылдайды. Мұндай жалған сенімділік жас адамның тәуекелге бейім болуымен ұштасып, алаяқтарға жол ашады. Шын мәнінде, онлайн алаяқтар өте күрделі және кәсіби құралдарды пайдаланады. Сондықтан да адамның техникалық сауаты жоғары болғанымен, психологиялық тұрғыдан алдану қаупі жоғары болып қала береді.

Эмоционалды тұрақсыздық пен жалғыздық

Жасөспірімдер мен жастар — эмоционалды тұрғыда тұрақсыз, оңай әсерленетін топ. Түркістан жастары арасында да жалғыздық, күйзеліс немесе мотивацияның төмендігі сияқты жағдайлар жиі байқалады. Осындай психологиялық әлсіз сәттерде интернеттегі «қамқор адамдар» немесе жалған демеушілер оңай сенімге ие болады. Олар жылы сөз, мотивациялық қолдау, тіпті достық ұсыну арқылы адамның сенімін иеленіп, кейін қаржылық алаяқтыққа көшеді. Бұл – эмоционалды манипуляция әдісі. Алаяқтар өздерін психолог, коуч немесе инвестор ретінде таныстырып, жас адамның ішкі жан дүниесіне кіреді. Бұл құбылыс әсіресе әлеуметтік қолдауы төмен жастар арасында жиі кездеседі.

Ақпараттық сауаттылықтың төмендігі

Түркістан облысында ақпараттық технологиялар кең тарағанымен, оның қауіптері туралы жүйелі білім берілмеген. Жастардың басым бөлігі фишинг, кибершабуыл, дербес дерек ұрлығы сынды ұғымдарды білмейді немесе олардың салдарын жете түсінбейді. Көп жағдайда олар өз жеке мәліметтерін, банк деректерін немесе жеке суреттерін оңай бере салады. Бұл – сенгіштіктің емес, ақпараттық сауатсыздықтың белгісі. Алаяқтар осы білімсіздікті өз пайдасына жаратады. Егер мектеп пен колледжде интернет қауіпсіздігіне қатысты нақты білім берілсе, жастар бұл қателіктерден аулақ болар еді. Қазіргі жағдайда бұл олқылықтың орнын тек тәжірибеден үйрену арқылы толтыруға мәжбүр.

Отбасындағы тәрбиенің және диалогтың жеткіліксіздігі

Көптеген ата-аналар балаларымен интернет жайлы ашық сөйлеспейді. Түркістандағы кейбір отбасыларда бала мен ата-ана арасында сенімді байланыс болмағандықтан, жастар интернеттегі күмәнді жағдайлармен жалғыз қалады. Олар ата-анасына немесе мұғаліміне кеңес сұрап бармайды, себебі ұрсысады немесе түсінбейді деп қорқады. Бұл — алаяқтар үшін тиімді жағдай. Егер отбасында балаға сеніммен қарап, оның онлайн өмірі туралы ашық әңгіме қалыптасса, ол күмәнді ұсынысты бірден айтып, қорғана алады. Отбасылық тәрбиеде технология мен қауіпсіздікке қатысты әңгімелер жиі айтылуы тиіс. Алаяқтар үнсіз қалған үйде емес, сақтықты үйренген ортада жол таба алмайды.