ҚОҒАМДЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІК БАҒЫТЫ: ТҰРҒЫНДАРДЫҢ БІР-БІРІН ЕСКЕРТУ, САҚТАНДЫРУ МӘДЕНИЕТІНІҢ БОЛМАУЫ

Бұл – ең алдымен әр азаматтың азаматтық жауапкершілігі мен қоғамдық мәдениетінің көрсеткіші. Түркістан облысында көптеген тұрғындар алаяқ жүйелерге түсіп қалғанымен, оны өзгелерге ескертпейді, басқаларды сақтандыруға құлықсыз. Адамдар ұялады, кінәлі сезінеді немесе мән бермейді. Ал бұл үнсіздік келесі құрбандардың көбеюіне жол ашады. Сол себепті қаржылық алаяқтықпен күресте қоғам мүшелерінің белсенділігі мен бір-біріне деген жауапкершілігі шешуші рөл атқарады.

Алаяқтық туралы үнсіз қалу – қауіпті үрдіс

Қаржы пирамидасына алданған адам өз басынан өткенді жария етуден қорқады. Түркістандағы кейбір құрбандар туыстары мен таныстары білмесін деп ішке бүгіп жүреді. Бұл – түсінікті де. Алайда осылайша олар жаңа құрбандардың пайда болуына бейсаналы түрде жағдай жасайды. Егер әрбір зардап шеккен азамат өзі басынан кешкенді ашық айтып, өзгелерге сабақ болатындай тәжірибе таратса, көп адам сақ болар еді. Қоғамда алаяқтық туралы ашық айту мәдениетін қалыптастыру – маңызды міндет.

«Маған қатысы жоқ» деген немқұрайлық

Қаржы пирамидасы туралы біреу естігенімен, ол «бұл – менің проблемам емес» деп қарайды. Түркістанның өзінде көршісі, туысы, досы осындай жүйеге кіріп жатса да, оған ескерту жасамайтындар бар. Бұл – ортақ жауапкершіліктің әлсіздігін көрсетеді. Қоғамдағы әр адам өз ортасына, таныс шеңберіне ықпал ете алады. «Сен адасып барасың» деп айту, дер кезінде тоқтату – бей-жай емес азаматтың белгісі. Қоғамдық сананың өзгеруі – әрбір азаматтың кішкентай әрекетінен басталады.

Алаяқтарға сеніп, басқаларды да соған үгіттеу

Қаржы пирамидаларының ең қауіпті тұсы – олар құрбандарын өз еркімен жарнама агентіне айналдырады. Түркістан облысында алаяқ жүйеге кірген адам сол жүйеге өз туыстарын, көршілерін, әріптестерін шақыра бастайды. Ол мұны білмей, “жақсылық жасап жатырмын” деп ойлайды. Ал шын мәнінде, ол алаяқтықты таратып отыр. Бұл – жауапкершілікті сезінбеудің бір түрі. Ақша үшін жақыныңды алдауға жол бермеу – моральдық ұстаным. Қоғамда мұндай әрекетті сынайтын орта қалыптасуы тиіс.

Қоғамдық үн қатып, алаяқтыққа қарсы тұра алмау

Жалған жүйелер туралы ақпарат шыққанда, оған қарсы тұратын қоғамдық үн әлсіз болады. Түркістанда кейде белгілі бір пирамидаға қарсы шағым түсіп жатса да, қоғам болып үн қосу, бас көтеру байқалмайды. Әлеуметтік желілерде, бұқаралық ақпарат құралдарында нақты азаматтық позиция білдірудің орнына, көпшілік бақылаушы болып қалады. Ал алаяқтықпен күресуде белсенділік пен жариялылық — басты құрал. Қоғам әрқашан әділдік жағында екенін дәлелдеуі керек.

Жеке мүддені бәрінен жоғары қою

Қоғамдық жауапкершілік жойылған жерде адамдар тек өз пайдасын ойлайды. Түркістандағы кей азаматтар алаяқ жүйеге кіріп, пайда көріп жатқанда, басқалардың ұтылып жатқанын ескермейді. Бұл — өте қауіпті тенденция. Мұндай жағдайда қоғамда сенім, әділет, бірлік секілді құндылықтар әлсірейді. Ұжымдық жауапкершілік деген ұғым тек қиын-қыстау кезде емес, күнделікті өмірде де көрініс табуы тиіс. Бір адамның пайдасы — екінші адамның зиянына айналса, бұл қоғам үшін апатты жағдай.

Мектеп пен отбасындағы қоғамдық жауапкершілік тәрбиесі

Қоғамдық жауапкершілік бала кезден қалыптасуы тиіс. Түркістандағы мектептер мен отбасыларда баланы тек жақсы оқу мен жұмыс істеуге ғана емес, сонымен қатар әділетсіздікке қарсы тұруға, өзгеге көмектесуге, ескертуге, сақтандыруға баулу қажет. Қаржы пирамидасы секілді құбылыстарға қарсы иммунитет дәл осы тәрбиеден басталады. Баланың бойында “біреудің ала жібін аттама”, “жалғандықпен күрес” деген түсінік болса, ол өскенде әділетті қоғамның мүшесі болады.

Қоғамдық ұйымдардың белсенділігін арттыру

Қоғамдық ұйымдар мен еріктілер тобы қаржы пирамидаларына қарсы үлкен күшке айнала алады. Түркістанда мұндай бастамалар әлі де әлсіз. Жастар ұйымдары, ардагерлер кеңесі, әйелдер бірлестігі секілді құрылымдар жергілікті деңгейде түсіндіру жұмыстарын, ашық кездесулер, тренингтер ұйымдастыруы тиіс. Әр ауылда, әр көшеде қаржы алаяқтарының жолын кесетін азаматтық топтар болса, бұл — үлкен жетістік. Қоғам өзін өзі қорғауы үшін белсенділік қажет.

Қоғамдық үн мен мемлекеттік қолдаудың үйлесуі

Жеке адам мен қоғам белсенділік танытса да, бұл әрекеттер мемлекеттік қолдаусыз әлсіз болуы мүмкін. Түркістан облысында қоғамдық бастамалар мен мемлекеттік құрылымдардың серіктестігі, бірлескен ақпараттық кампаниялары өте қажет. Алаяқтық туралы ескерту жұмыстары, құрбандарға көмек, жауапкершілік пен құқықты түсіндіру – бәрі бірге жүзеге асуы тиіс. Қоғам мен мемлекет бір бағытта әрекет еткенде ғана қаржы пирамидаларына қарсы тиімді тосқауыл орнайды.