АДАЛ АЗАМАТ БІРТҰТАС ТӘРБИЕ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ІСКЕ АСУЫ ЖӘНЕ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ ЖАҢА ДАЙЫНДЫҚ ДЕҢГЕЙІ

Бағдарлама меншік түріне қарамастан барлық мектептер мен колледждерде қолданылып, ұстаздар қауымына бірыңғай тәрбие стандартын ұстану міндеттелді. Оқу жылының алғашқы айларында-ақ бұл бағыт бойынша 23 мыңнан астам педагог арнайы курстардан өтіп, оқушылардың тұлғалық дамуына арналған жаңа әдістемелермен танысты. Бағдарламаның практикалық іске асуы қазіргі таңда оқу орындарындағы тәрбие сағаттарының мазмұнынан, ата-аналармен жұмыстың жаңа формаларынан, оқушы мінез-құлқын басқарудағы жаңашыл тәсілдерден айқын көрініп келеді. Осы мақалада бағдарламаның іске асу барысы мен оның өңірлердегі нәтижелері кеңінен қарастырылады.

БАҒДАРЛАМАНЫ ЕНГІЗУДІҢ ЖАЛПЫ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ӨЗГЕРІСТЕР

«Адал азамат» бағдарламасы оқу ұйымдарына кезең-кезеңімен енгізілді. Ең алдымен педагогтерге арналған онлайн және офлайн курстар ұйымдастырылып, тәрбие бағытының негізгі принциптері түсіндірілді. Курстардың мазмұны азаматтық жауапкершілік, құқықтық мәдениет, қоғам алдындағы парызды сезіну және оқушының тұлғалық қалыптасуына ықпал ететін күнделікті мінез-құлық нормаларын қамтыды. Мектептер бағдарламаның мазмұнына сәйкес тәрбие жоспарын қайта қарап, бұрын бөлек жүргізіліп келген бірнеше тәрбие бағыттарын бір жүйеге біріктірді. Осылайша, әрбір оқу орнында тәрбие жұмысының бірыңғай құрылымы қалыптасты. Бағдарлама ұстаздарға тәртіп бұзушылыққа тек санкция қолдану арқылы емес, алдын алу тәсілдері арқылы жұмыс жүргізуді тапсырды. Бұл өзгеріс мектептерде ахуалды жұмсартуға, оқушылармен қарым-қатынасты жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік берді.

ПЕДАГОГТЕРДІҢ КӘСІБИ ДАЙЫНДЫҒЫН АРТТЫРУ ЖӘНЕ ЖАҢА ӘДІСТЕМЕЛЕР

Бағдарлама енгізілмес бұрын арнайы оқытудан өткен 23 мың педагог – тәрбие бағытының негізгі қозғаушы күші. Олар оқушыларды ынталандыру, сенім арқылы тәрбиелеу, жанжалсыз коммуникация, психологиялық қауіпсіздік ортасын қалыптастыру секілді жаңа әдістемелерді меңгерді. Бұл курстардың ерекшелігі – мұғалімдер дайын ережелерді ғана емес, нақты өмірде кездесетін жағдаяттарға негізделген практикалық тапсырмаларды орындады. Оқытушылар үшін эмоционалдық күйзелісті басқару, буллингпен жұмыс, ата-аналармен тиімді байланыс орнату да оқу бағдарламасына енгізілді. Нәтижесінде педагогтер тек пәндік білім беруші ғана емес, оқушы мінез-құлқын бағыттайтын жетекші тұлға ретіндегі рөлін тереңірек сезіне бастады. Жаңа оқу жылының алғашқы жартысында мектептердегі психологиялық ахуалдың жақсаруы осы дайындық жұмыстарының әсерін айқын көрсетіп отыр.

ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР

Бағдарлама оқушының интеллектуалдық дамуын ғана емес, оның мінезін, қоғаммен қарым-қатынасын, жауапкершілік деңгейін қалыптастыруға бағытталған. Басты назар – адалдық, әділдік, еңбекқорлық, тәртіп және өзіне талап қоя білу қасиеттерін дамыту. Оқушыларға күнделікті өмірде кездесетін моральдық таңдауларды талдау, дұрыс шешім қабылдау, өз әрекетінің салдарын түсіну дағдылары берілуде. Бағдарлама шеңберінде өткізілетін тәрбие сағаттары бұрынғыдай формалды емес, нақты өмірлік мысалдар арқылы өтеді. Бұл сабақтарда оқушылар пікірталас жүргізіп, өз көзқарасын дәлелдеуді үйренеді. Сонымен қатар балалардың қоғамдық пайдалы іске қатысуы, еріктілік бастамаларына қосылуы кеңейіп келеді. Осындай тәжірибе жас буынның азаматтық жауапкершілігін арттырады.

АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫҢ ЖАҢА ФОРМАТТАРЫ

Бағдарламаның маңызды бөлігі – ата-аналармен байланыс. Бұрынғыдай тек жиналыс өткізу формасы сақталмай, ата-аналарға арналған тренингтер, ашық пікірталас алаңдары, отбасындағы тәрбие мәдениетін талдайтын шағын семинарлар ұйымдастырылып келеді. Бұл формат ата-аналарды мектеп пен бала тәрбиесіне тікелей серіктес етуге мүмкіндік береді. Мұғалімдер отбасындағы тәрбие дағдарыстарын ерте анықтап, алдын алу шараларын бірге жоспарлайды. Кейбір өңірлерде ата-аналар комитеттері мектептің тәрбие жоспарын жасауға да қатыса бастады. Мұндай тәжірибе оқу орнының ішкі тәртібін нығайтып, оқушыға ортақ талап қоюды жеңілдетті. Қазіргі таңда ата-аналар тарапынан осы бағдарламаға деген қызығушылық та жоғарылап келеді.

ТӘРБИЕ ЖҰМЫСЫНДАҒЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК

Бағдарлама мектеп ішінде психологиялық қауіпсіз орта құруды негізгі міндеттердің бірі ретінде бекітті. Оқушылар арасындағы буллинг, жанжал, әлеуметтік қысым сияқты кедергілерді дер кезінде анықтау үшін педагогтер мен психологтарға жаңа диагностикалық құралдар берілді. Мектептерде сенім жәшіктері, ашық байланыс кабинеттері, тәуелсіз кеңес алу бұрыштары жұмыс істей бастады. Әсіресе педагогтердің оқушылармен жеке жұмыс дағдыларының күшеюі оқушының ішкі мәселесін ерте білуге мүмкіндік беріп отыр. Балалар бір-біріне құрметпен қарау, жанжалды сабырмен шешу, эмоцияны басқару сияқты әлеуметтік дағдыларды меңгере бастады. Бұл өз кезегінде оқу орнының жалпы атмосферасын жақсартып, тәртіп бұзушылықтың алдын алуға үлкен үлес қосты.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДАРДАҒЫ ТӘРБИЕ БАҒЫТЫНЫҢ ЖАҢАРУЫ

«Адал азамат» бағдарламасы тек мектептер мен колледждерде ғана емес, балабақшаларда да іске асуда. Тәрбиешілерге арналған арнайы модульдер жас ерекшелігіне сай әзірленіп, балалардың алғашқы мінез-құлық нормаларын қалыптастыруға бағытталды. Балабақшадағы тәрбие жұмысы ойын, қабылдау, әдет қалыптастыру, жағымды әрекетті бекіту секілді әдістер арқылы жүргізіледі. Бұл жаста адалдық, мейірімділік, тәртіптілік сияқты ұғымдар қарапайым мысалдар арқылы түсіндіріледі. Балалардың өзара қарым-қатынасы, үлкендерге құрмет көрсетуі, ортақ ережені сақтау дағдылары осы кезеңде қалыптасады. Мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбие сапасының жоғары болуы кейінгі білім сатысына оң әсер етеді.

БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ҚАУЫМДАСТЫҚПЕН БАЙЛАНЫСЫ

Бағдарламаның тағы бір бағыты – мектептер мен қоғам арасындағы серіктестікті күшейту. Әлеуметтік жобалар, жергілікті ұйымдармен бірлескен кездесулер, мәдени іс-шаралар, спорттық бастамалар оқушылардың әлеуметтік белсенділігін арттыруда. Әсіресе өңірлерде мәдениет үйлері, спорт мекемелері мен үкіметтік емес ұйымдар оқу орындарымен бірлесіп түрлі жобаларды іске асырып келеді. Қала және ауыл мектептері арасында тәжірибе алмасу, бірлескен шеберлік сабақтары да кеңейген. Мұндай байланыс оқушының тек мектеппен шектелмей, қоғамды жан-жақты тануына жағдай жасайды. Бұл тәсіл жастардың өз ортасына пайдалы тұлға болуға деген ынтасын күшейтеді.

ЦИФРЛЫҚ ТӘРБИЕ ФОРМАТТАРЫ МЕН ОҚУШЫ МӘДЕНИЕТІ

Қазіргі таңда оқушылардың онлайн ортада көп уақыт өткізуі тәрбиелік жұмыстың жаңа бағытын талап етті. Осыған байланысты бағдарлама аясында цифрлық мәдениет, қауіпсіз интернет, ақпаратты сын көзбен қабылдау дағдылары кеңінен оқытылуда. Мұғалімдер оқушыларға жалған ақпаратты тану, жеке деректерді қорғау, интернеттегі этика нормаларын сақтау жөнінде жүйелі түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Цифрлық ортада жауапкершілікті сезіну бүгінгі жас буын үшін аса маңызды. Мектептерде кибербуллингтің алдын алуға арналған тренингтер, онлайн талқылаулар, арнайы сабақтар көбейді. Балалардың цифрлық мінез-құлқына бақылау жасау ата-аналармен бірлескен форматта іске асып келеді.

«Адал азамат» тәрбиелік бағдарламасының алғашқы кезеңдегі нәтижелері оқу орындарындағы тәрбие жүйесінің біріздене бастағанын көрсетті. Педагогтердің кәсіби деңгейі көтеріліп, тәрбие жұмысына деген көзқарас жаңаша қалыптасты. Оқушылардың жауапкершілік деңгейі, мінез-құлық мәдениеті, қоғамға бейімделуі айқын байқаулады. Бағдарлама толық әрі ұзақ мерзімді нәтиже беру үшін оны үздіксіз жетілдіріп, мектеп пен ата-ананың, қоғам мен биліктің бірлескен жұмысы қажет. Алғашқы айлардағы оң өзгерістер оның тиімділігін дәлелдеп отыр.