ӘЛЕУМЕТТІК БАҒЫТ: АЛАЯҚТЫҚТЫҢ ХАЛЫҚТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ОСАЛ ТОПТАРЫНА ӘСЕРІ (ЗЕЙНЕТКЕРЛЕР, ЖҰМЫССЫЗДАР, ЖАЛҒЫЗБАСТЫ АНАЛАР)

Түркістан облысында да әлеуметтік жағдайы әлсіз тұрғындар — зейнеткерлер, жұмыссыз жастар, жалғызбасты аналар — интернеттегі алдау схемаларының құрбанына айналуда. Олар материалдық тапшылық, психологиялық қысым және ақпараттық сауаттың төмендігі салдарынан киберқылмыскерлердің құрған тұзағына оңай түседі. Бұл жағдай тек жеке адамның емес, бүкіл отбасы мен қоғамдық тұрақтылықтың да мәселесіне айналуда. Мақалада әлеуметтік осал топтардың осалдығын терең талдап, олардың интернет алаяқтыққа қалай және не себепті тап болатыны сөз болады.

Зейнеткерлердің цифрлы ортадағы қорғансыздығы

Түркістан облысында зейнеткерлердің басым бөлігі смартфон мен онлайн қызметтерді тек төлем жасау немесе баласымен хабарласу үшін қолданады. Олар цифрлы технологияның күрделі тұстарын терең түсінбейді, бұл оларды оңай алданатын топқа айналдырады. Алаяқтар олармен телефон арқылы сөйлесіп, өзін банк қызметкері немесе әлеуметтік қорғау өкілі ретінде таныстырып, зейнетақы шоттарына қол жеткізеді. Көп жағдайда егде жастағы кісілер алаяқтың сөзіне сеніп, өз қолымен карта деректерін айтып береді. Тіпті жалған мемлекеттік жәрдемақы уәделеріне де алданып жатқандар бар. Бұл — олардың ақпаратқа қол жеткізу қиындығы мен жалғыздықтың әсерінен туындайды.

Жұмыссыз жастардың алдамшы уәделерге сенуі

Жұмыссыз жүрген жастар жаңа жұмыс, қосымша табыс көзін іздеп жүрген сәтте алаяқтардың уәдесіне тез сенеді. Түркістан өңірінде жұмыссыздық көрсеткіші әсіресе ауылдық елді мекендерде өзекті. Осындай ортада жалған рекрутинг, онлайн жұмыс, криптовалютамен пайда табу, инвестициялық платформа деген сылтаулармен көптеген алаяқтар әрекет етеді. Жастар нақты тексерместен, шот ашады, ақша салады немесе жеке деректерін жолдайды. Бұл жағдай олардың психологиялық тұрғыда үмітке сенгіштігі мен қаржылық күйзеліс жағдайында жүргенін көрсетеді. Жұмыссыздық тек экономикалық емес, қауіпке де апаратын әлеуметтік факторға айналып отыр.

Жалғызбасты аналардың қаржылық қысыммен күресі

Түркістан облысында жалғызбасты аналар саны жылдан-жылға артып келеді. Бұл топтағылар көп жағдайда баланы жалғыз тәрбиелеп, әлеуметтік қолдауға ғана сүйенеді. Жеке табысы шектеулі әйелдер интернеттен баласына киім, оқуға құрал-жабдық, тіпті сүт немесе жөргек алуға арналған жеңілдіктер іздейді. Алаяқтар осы қажеттіліктерді желеу етіп, жалған дүкендер, жеңілдік акциялары немесе көмек бағдарламалары арқылы оларды тұзаққа түсіреді. Босанған аналарға арналған төлемді рәсімдеуді ұсынатын алаяқтар көбейіп келеді. Бұл — олардың үмітін, аналық әлсіздігін және уақыт тапшылығын пайдалану. Мұндай шабуылдарға тек заңмен емес, қоғамдық қорғау механизмдері арқылы қарсы тұру керек.

Әлеуметтік жәрдемақы мен банк шоттары төңірегіндегі алаяқтық

Интернет алаяқтары көбінесе «мемлекеттік жәрдемақы беріледі», «өткен айдың төлемін алуға болады» деген хабарламалар арқылы тұрғындарды алдайды. Түркістан облысында жәрдемақы мен әлеуметтік көмекке тәуелді отбасылар саны аз емес. Алаяқтар осы мәліметті пайдаланып, арнайы сілтемеге өтуді немесе қосымша құжат толтыруды сұрайды. Соның нәтижесінде адамның дербес мәліметтері ұрланып, банктік шоттары бұзылады. Бұл әсіресе әлеуметтік көмекке мұқтаж көпбалалы отбасылар мен мүгедектігі бар азаматтар арасында жиі кездеседі. Қарапайым халықтың мемлекеттік ақпарат пен алаяқтық ақпаратты ажырата алмауы – басты қауіп факторы.

Қоғамдық қорғау және әлеуметтік қызметтердің әлсіздігі

Алаяқтықпен күресте халықты ақпаратпен қамту және қорғау функциясы әлеуметтік қызметтерге жүктелуі тиіс. Алайда Түркістандағы әлеуметтік мекемелер бұл бағытта әлі де белсенді жұмыс жүргізіп отырған жоқ. Әлеуметтік қызметкерлердің өздері де кейде интернет қауіптері туралы толық ақпаратқа ие емес. Жәрдемақы алушыға онлайн өтініш беру кезінде нақты түсіндіру, күмәнді сайттардан сақ болу туралы ескерту жұмыстары сирек жасалады. Бұл – алаяқтар үшін кең мүмкіндіктер тудырып отыр. Қоғамның осал топтарын қорғауда тек жәрдемақы тағайындау емес, цифрлық ортада қауіпсіздікке үйрету де әлеуметтік қызметтің ажырамас бөлігі болуы тиіс.

Көршілер, туыстар және еріктілер рөлінің төмендеуі

Бұрын Түркістандағы ауылдық қоғамдастықтарда көрші-көлем, туыс-бауыр өзара қамқор болатын. Қазір бұл байланыс әлсіреп, әлеуметтік қолдауға зәру адам жалғыз қалуда. Алаяққа алданып қалғанын айтқысы келмейтін немесе ешкімге айтуға батпайтын кісілердің қатары көбеюде. Осындай жағдайларда еріктілер мен жергілікті бастамашыл топтардың көмегі ауадай қажет. Олар зейнеткерлерге смартфон қолдануды үйретіп, күмәнді әрекет байқалса, дереу көмек көрсететін желі қалыптастыра алады. Осындай өзара көмек жүйесі болмаса, алаяқтық әрекеттер көбейіп, әсіресе осал топтар үшін үлкен трагедияға айналады.