БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АЛДЫН АЛУ: МЕКТЕПТЕР МЕН КОЛЛЕДЖДЕРДЕ ЛУДОМАНИЯНЫҢ АЛДЫН АЛУ БАҒЫТЫНДА ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

Түркістан облысында мектеп пен колледж оқушылары арасында онлайн құмар ойындарға қызығушылықтың артуы бұл проблеманың ендігі тек әлеуметтік не психологиялық емес, сонымен қатар білім беру жүйесінің де басты алаңдаушылығына айналғанын көрсетеді. Жасөспірімдер мінез-құлқы тез қалыптасатын кезеңде, лудомания сияқты зиянды әдеттер олардың тұлғалық дамуына, оқуға деген ынтасына және болашақ өміріне теріс әсер етеді. Сондықтан білім беру мекемелерінің бұл тәуелділікке қарсы әрекеті тек тәртіптік шаралармен шектелмей, кешенді профилактикалық жүйеге айналуы қажет.

Лудоманияның мектеп жасындағы оқушыларға әсері

Түркістан қаласы мен аудандарындағы орта білім беру мекемелерінде соңғы жылдары оқушылардың сабаққа қызығушылығының төмендеуі, тәртіптік бұзушылықтардың көбеюі және сабақ кезінде смартфонға тәуелділік жиі тіркелуде. Мұның себептерінің бірі – оқушылардың ойын платформаларына үйір болуы. Бастапқыда ойын ретінде басталған әрекет көп жағдайда нақты ақшаға ұтыс тігуге, виртуалды ставкалар жасауға әкеледі. 13–17 жас аралығындағы оқушылар арасында «жеңіл жолмен ақша табу» ұғымы қалыптасып, олардың дүниетанымы бұрмаланады. Білім процесі екінші орынға ысырылып, оқуға деген мотивация әлсірейді. Бұл – лудоманияның мектепке дейін жеткенін көрсететін алаңдатарлық белгі.

Колледждердегі жағдай: жастар мен бәс тігудің ашық байланысы

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары – лудоманияның таралу ықтималдығы жоғары орта. Түркістан облысындағы колледж студенттері – 16 мен 22 жас аралығындағы, өзіндік табысы бар немесе ата-анасынан бөлініп жүрген жастар. Олар көбіне еркін өмір салтына бет бұрып, әлеуметтік желілер мен онлайн ойын платформаларын еркін пайдаланады. Осы топ арасында букмекерлік кеңселер мен онлайн ставкаларға деген қызығушылық айқын көрінеді. Колледж ішіндегі тәрбие сағаттары мен кеңестер көбіне жалпы сипатта өтеді, нақты лудомания проблемасын ашық көтеру сирек. Бұл — студенттердің өздері де тәуелділікке ұшырап отырғанын сезбестен, оны қалыпты әрекет деп қабылдауына алып келеді.

Сынып жетекшілері мен кураторлар жұмысының шектеулігі

Сынып жетекшілері мен кураторлар – оқушылар мен студенттердің тәртібіне жауапты негізгі тұлғалар. Алайда олардың лудоманияға қатысты білімі мен тәжірибесі көбіне жеткіліксіз. Түркістандағы көптеген білім беру мекемелерінде бұл мәселе бойынша әдістемелік нұсқаулықтар мен нақты жұмыс жоспарлары жоқ. Сынып сағаттары, ата-аналар жиналыстары, әңгімелесу сынды іс-шаралар формальды деңгейде ғана өтеді. Мұғалімдер құмар ойынға тәуелділік белгілерін дер кезінде танымай, оқушының мінез-құлқындағы өзгерістерді елемей қалуы мүмкін. Сондықтан педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыруда лудомания тақырыбы арнайы модуль ретінде енгізілуі қажет.

Ата-анамен байланыс пен жауапкершіліктің маңызы

Лудоманияның алдын алуда ата-ананың рөлі ерекше. Бірақ көптеген жағдайда ата-аналар баласының ойын ойнап жүргенін білмейді немесе бұл әдеттің қауіптілігін бағаламайды. Түркістан облысында ата-аналардың ақпараттық сауаттылығы әртүрлі деңгейде. Кейбіреулер құмар ойындардың мектеп оқушысына да қолжетімді екенін түсінбейді. Білім беру мекемелері ата-анамен байланысын жүйелі түрде құра алмаса, баланың тәуелділікке ұшырауын дер кезінде анықтау қиындайды. Сондықтан ата-аналарға арналған семинарлар, онлайн вебинарлар, ақпараттық парақшалар таратылып, баланың интернеттегі әрекетін бақылау мен тәрбиелеу тәсілдері үйретілуі тиіс. Бұл – мектеп пен отбасының бірлескен профилактикалық бағыты болуы керек.

Ақпараттық сауаттылық пен цифрлық әдепті үйрету

Бүгінгі оқушы мен студент ақпараттық ортада еркін жүзеді, бірақ бұл кеңістікте өз әрекетінің салдарын дұрыс бағалай алмайды. Түркістан облысының білім беру бағдарламаларына ақпараттық қауіпсіздік, кибергигиена және цифрлық әдеп секілді пәндерді енгізу қажеттілігі туындап отыр. Оқушылар мен студенттерге құмар ойындардың құрылымы, олардың психологиялық және қаржылық зардабы туралы ашық әрі нақты ақпарат беру – олардың сыни ойлау қабілетін арттырып, теріс ықпалдарға қарсы тұруына көмектеседі. Ақпараттық сауаттылық тек техникалық емес, этикалық та құндылықты қалыптастырады. Бұл бағытта психологтар мен ІТ-мамандар бірлесіп, тәжірибелік сабақтар өткізуі тиімді болмақ.

Профилактикалық бағдарламаларды жүйелеу

Лудоманияның алдын алуға бағытталған жұмыстар эпизодтық емес, жүйелі сипатта жүргізілуі тиіс. Түркістан облысындағы мектептер мен колледждерге арнайы профилактикалық бағдарламалар қажет. Бұл бағдарламаға жылдық жоспар, жауапты тұлғалар, бағалау критерийлері мен нәтижелік көрсеткіштер енгізілуі тиіс. Ай сайын психологиялық диагностика, анонимді сауалнама, пікірталас сабақтары, еріктілермен кездесу, лекторийлер ұйымдастырылуы қажет. Сонымен қатар, лудоманиямен күресте құқық қорғау органдары, денсаулық сақтау мекемелері, үкіметтік емес ұйымдармен бірлескен жобалар да қолға алынуы тиіс. Тек осындай кешенді әрі тұрақты жұмыс жастарды ойын құрдымына түсуден сақтап қала алады.