ЕЛІМІЗДЕГІ ЖАСТАРДЫҢ ШЕТЕЛГЕ КЕТІП БІЛІМ АЛУЫНА НЕ СЕБЕП?

Қазақстандық жастар үшін шетелдік оқу – кәсіби өсудің, жаңа мүмкіндіктерге жол ашудың әрі болашақтағы жетістіктің берік іргетасы саналады. Соңғы жылдары көптеген қазақстандықтар шет елдердің беделді университеттерінде білім алып, елге озық тәжірибе мен тың идеяларын әкелуде. Ендеше,шетелде білім алудың қандай жолдары бар екенін атап өтейік.

Мемлекеттік қолдау бағдарламалары

«Болашақ» халықаралық стипендиясы

1993 жылдан бері жүзеге асып келе жатқан «Болашақ» бағдарламасы – қазақстандық жастар үшін ең танымал және ең сенімді жолдардың бірі. Бағдарлама бойынша әлемнің алдыңғы қатарлы университеттерінде магистратура, докторантура оқуға және тағылымдамадан өтуге мүмкіндік беріледі.

Талаптары: түлектер оқу бітірген соң Қазақстанға оралып, белгілі бір уақыт мемлекеттік немесе ұлттық маңызы бар салада жұмыс істеуі тиіс.

“Болашақ” бағдарламасы: 2025 жылы шетелге қанша студент аттанды?”

2025 жылы “Болашақ” бағдарламасы аясында 645 стипендия бөлінгені хабарланды. Оның ішінде 411 стипендия магистратураға, 41 стипендия докторантура немесе резидентураға, ал 193 стипендия ғылыми тағылымдамаларға арналған.

Сонымен қатар, 2025–2026 оқу жылына арналған болжам бойынша “Болашақ” бағдарламасында магистрлік және PhD деңгейіндегі 555 стипендия тағайындалуы мүмкін деп көрсетілген. Алайда нақты 2025 жылы алғаш рет тағайындалған стипендиялар саны – 645, бұл бағдарламаға деген қызығушылықтың жоғары екенін көрсетеді.

Бағдарлама тек оқу ақысы мен шәкіртақыны қамтамасыз етіп қана қоймай, сондай-ақ студенттің шетелде білім алуына толықтай қолдау көрсетеді, жол шығындарын, сақтандыру мен жатақхана шығындарын өтейді. Осылайша, “Болашақ” стипендиясы қазақстандық жастарға кәсіби және академиялық даму үшін айтарлықтай мүмкіндік береді.

Екіжақты келісімдер бойынша гранттар

Қазақстан көптеген елдермен білім саласында ынтымақтастық орнатқан. Ресей, Қытай, Түркия, Польша, Венгрия, Корея сияқты мемлекеттер қазақстандықтарға жыл сайын арнайы квоталар бөледі. Бұл келісімдер арқылы студенттер тегін немесе жеңілдікпен оқуға мүмкіндік алады.

Халықаралық стипендиялық бағдарламалар

Бүгінде қазақстандық студенттер тек мемлекеттік емес, халықаралық гранттарға да үміткер бола алады. Олардың ішінде ең танымалдары мыналар:

Erasmus+ (Еуропа) – студент алмасу, магистратура және тағылымдамаға арналған бағдарлама

DAAD (Германия) – зерттеу, магистратура және докторантураға бағытталған гранттар

Fulbright (АҚШ) – ғылыми-зерттеу жұмыстары мен магистрлік бағдарламаларды қамтиды

Chevening (Ұлыбритания) – бір жылдық магистратураға толық қаржыландыруды ұсынады.

MEXT (Жапония) – бакалавриаттан бастап докторантураға дейінгі деңгейлерді қамтиды.

Бұл бағдарламаларға түсу үшін көбіне ағылшын немесе сол елдің мемлекеттік тілін еркін меңгеру, жоғары академиялық көрсеткіштерге ие болу және әлеуметтік белсенділік таныту талап етіледі. Сонымен қатар, үміткерлерден халықаралық тіл емтихандарынан (IELTS, TOEFL, TestDaF, JLPT және т.б.) жақсы балл жинау, мотивациялық хат жазу, ғылыми немесе шығармашылық жетістіктерін дәлелдеу және жетекшілерден ұсыныс хат ұсыну сұралады. Кейбір бағдарламалар үміткердің еріктілік тәжірибесін, қоғамдық қызметін немесе кәсіби дағдыларын да жоғары бағалайды.

Университеттердің ішкі гранттары

Әлемнің көптеген университеттері дарынды шетелдік жастарды тарту үшін арнайы гранттар бөледі. Олар көбіне академиялық, шығармашылық немесе спорттық жетістіктерге негізделеді. Мысалы, АҚШ-та Merit-based және Need-based гранттары ұсынылады, Түркияда — Türkiye Bursları толық гранты бар, ал Венгрияда — Stipendium Hungaricum бағдарламасы жүзеге асырылады.

Сонымен қатар, Кореядағы Global Korea Scholarship (GKS) бакалавриаттан докторантураға дейінгі барлық деңгейлерді қамтиды. Қытайдың мемлекеттік гранттары шетелдік студенттерге қытай тілін, мәдениетін оқуға және түрлі ғылыми зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді. Польшадағы Ignacy Łukasiewicz Scholarship дамушы елдердің студенттеріне бағытталған. Әлемнің көптеген жетекші университеттері өздерінің ішкі гранттарын ұсынып, дарынды жастарға оқу ақысына жеңілдік береді немесе толықтай қаржыландырады.

Шетелде өз қаражатына білім алу мүмкіндіктері

Шетелде ақылы негізде оқу да кеңінен таралған. Орташа есеппен алғанда, Ресей мен Түркияда жылдық оқу ақысы шамамен 2 000–6 000 долларды құрайды. Еуропадағы Польша, Венгрия және Чехия секілді елдерде бұл көрсеткіш 3 000–8 000 доллар аралығында. Ал АҚШ пен Ұлыбританияда оқу ақысы едәуір жоғары, жылына 15 000–50 000 долларды қамтиды. Көптеген ата-аналар балаларына осындай мүмкіндік беруді олардың болашағына жасалған инвестиция деп санайды.

Шетелде оқудың құны тек оқу ақысымен шектелмейді, оған қоса жатақхана немесе пәтер жалдау, тамақтану, көлік шығындары және медициналық сақтандыру сияқты қосымша шығындар да қарастырылады. Мәселен, Еуропада студенттің айлық өмір сүру шығыны орта есеппен 600–1 200 еуро аралығында болса, АҚШ пен Ұлыбританияда бұл сома 1 500–3 000 долларды құрауы мүмкін. Дегенмен, көптеген университеттер халықаралық студенттерге жеңілдіктер, оқу ақысына бөліп төлеу жүйесін немесе кампустағы жартылай жұмыс істеу мүмкіндігін ұсынады. Осылайша, шетелде ақылы оқу – бастапқыда қымбат көрінгенімен, ұзақ мерзімді перспективада құнды тәжірибе мен жоғары сапалы білім беретін маңызды қадам болып саналады.

Онлайн және қашықтан оқу

Қазіргі цифрлық дәуір Қазақстандағы студенттерге үйден шықпай-ақ әлемдік университеттердің дәрістерін тыңдау мүмкіндігін берді. Coursera, EdX, FutureLearn сияқты онлайн платформаларда Гарвард, Оксфорд, MIT, Стэнфорд сияқты жетекші университеттердің курстары қолжетімді. Бұл курстар арқылы студенттер әртүрлі салалардағы базалық және мамандандырылған білімді меңгере алады, сертификаттар ала алады және өз резюмесін байыта алады.

Онлайн оқу тек теориялық біліммен шектелмейді. Кей курстар практикалық тапсырмалар, зерттеу жобалары, вебинарлар мен пікірталастар арқылы студенттің дағдысын шыңдауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл платформалар халықаралық деңгейдегі білім алу үшін толыққанды оқу бағдарламасына түсуге дайындық алаңы ретінде қызмет етеді.

Қазіргі таңда көптеген қазақстандық студенттер онлайн курстар арқылы шетелдік университеттерге түсуге қажетті дағдыларын жетілдіріп, тіпті кейбір бағдарламаларда грантқа немесе қысқа мерзімді тағылымдамаға жолдама алады.

Қиындықтар мен талаптар

Шетелде оқудың өзіне тән талаптары мен қиындықтары бар. Біріншіден, студенттер тіл деңгейін дәлелдеуі қажет, мысалы, ағылшын тілі үшін IELTS, TOEFL, неміс тілі үшін TestDaF, жапон тілі үшін JLPT сертификаттары сияқты халықаралық емтихандардан жоғары балл жинау керек.

Екіншіден, құжаттарды дұрыс рәсімдеу маңызды – CV, мотивациялық хат, академиялық транскрипт және ұсыныс хаттар талап етіледі. Үміткер өз академиялық және кәсіби жетістіктерін нақты әрі көрнекі етіп көрсетуі қажет.

Үшіншіден, қаржылық аспектілерді алдын ала есептеу керек. Бұл тек оқу ақысы ғана емес, жатақхана немесе пәтер жалдау, тамақ, медициналық сақтандыру, көлік шығындарын да қамтиды.

Төртіншіден, жаңа мәдени ортаға бейімделу маңызды. Шетелде студент жаңа тілдік орта, дәстүрлер, оқу жүйесі мен әлеуметтік ортаға үйренуі керек, бұл кейде эмоционалды және психологиялық қиындықтар тудыруы мүмкін.

Сонымен қатар, кей бағдарламалар студенттің әлеуметтік белсенділігі, еріктілік тәжірибесі немесе кәсіби дағдыларын да бағалайды. Сондықтан шетелде оқу тек академиялық дайындықты емес, сондай-ақ жеке даму, мәдени бейімделу және қаржылық жоспарлау қабілеттерін талап етеді.

Шетелде оқитын қазақстандық студенттердің саны

Қазақстандық студенттердің шетелде білім алу мүмкіндігі жылдан жылға артып келеді. ЮНЕСКО деректеріне сүйенсек, Қазақстан шетелде білім алып жатқан студенттер саны бойынша әлемде ТОП-15 елдің қатарына кіреді. Қазіргі кезде бұл сан шамамен 78 000–91 000 адамды құрайды.

Олардың көпшілігі Ресей, Қытай, Түркия, Польша, Венгрия сияқты елдерде оқу бағдарламаларын таңдайды. Сонымен қатар АҚШ, Ұлыбритания, Германия, Канада секілді әлемнің жетекші университеттері де қазақстандық студенттер үшін тартымды болып отыр.

Шетелде оқу тек академиялық білім алу мүмкіндігін ғана беріп қоймай, студенттің мәдениетаралық коммуникация қабілетін дамытып, кәсіби және жеке дамуына жол ашады. Бұл тәжірибе жастарға халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті маман болуға және Қазақстанның дамуына өз үлесін қосуға мүмкіндік береді.

2025 жылы Қазақстанға шетелден қанша студент келді?

2025 жылы Қазақстанға шетелден шамамен 31,5 мың студент оқуға келген. Қазақстанға 93 елден студенттер келіп, оқу орындарында білім алуда. Олардың арасында Азия, ТМД, Еуропа және Американың жетекші елдерінен келгендер бар.

Бұл үрдіс әсіресе Азия елдерінен келген студенттердің санының артуымен айқын байқалады. Мысалы, Азиядан келген студенттер саны ТМД елдерінен келген студенттер санынан асып түсті. Сонымен қатар, шетелдік студенттердің қызығушылығы тек бакалавриатқа ғана емес, магистратура, докторантура және ғылыми тағылымдамаларға да бағытталған.

Бұл жағдай Қазақстанның білім беру саласындағы халықаралық ынтымақтастығының нығайып келе жатқанын және еліміздің әлемдік білім кеңістігінде беделін арттырудағы маңызды рөлін көрсетеді. Шетелдік студенттермен бірге елімізде академиялық тәжірибе, мәдениетаралық коммуникация және ғылыми жобалар алмасуы артып, қазақстандық студенттер мен ұстаздардың да кәсіби деңгейі өсуде.

Қазақстандық жастар үшін шетелде оқу – тек арман емес, нақты мүмкіндіктердің бірі. «Болашақ» стипендиясынан бастап халықаралық гранттар мен университеттердің өздік жеңілдіктеріне дейін көптеген жолдар ашық. Бұл бағдарламалар жастарға тек академиялық білім беріп қана қоймай, кәсіби тәжірибе жинауға, халықаралық желілерге қосылуға және өз саласында бәсекеге қабілетті маман болуға мүмкіндік береді.

Ең бастысы – мақсат қойып, жүйелі түрде дайындалу. Тіл үйрену, академиялық көрсеткіштерді жақсарту, мотивациялық хат пен құжаттарды дұрыс рәсімдеу – осының бәрі шетелде оқуға жол ашатын маңызды қадамдар. Бүгінгі таңда жаһандық білімге қол жеткізген қазақстандық студенттер ертең еліміздің дамуына үлес қосатын жаңа буын мамандарға айналады. Олар өздерінің алған білімін, тәжірибесін және дағдыларын елдің экономикасы, ғылымы, мәдениеті мен технологиялық дамуына бағыттай алады.