МЕДИЦИНАЛЫҚ БАҒЫТ: ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ ЛУДОМАНИЯМЕН АУЫРАТЫН АЗАМАТТАРҒА МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕКТІҢ ЖЕТКІЛІКТІЛІГІ

Ол науқастың еркінен тыс ойынға тартылуы, бақылау мен шектеуді жоғалту, отбасылық, әлеуметтік және экономикалық салдары бар қауіпті дерт саналады. Алайда Қазақстанда, әсіресе Түркістан облысында, бұл аурудың бар екендігін мойындау және оны арнайы емдеу тәжірибесі әлі де толық қалыптаспаған. Медициналық мекемелерде лудоманияны дер кезінде анықтап, сапалы көмек көрсетуге бағытталған жүйелі бағдарлама жоқтың қасы. Бұл мақалада өңірдегі жағдайға талдау жасалып, лудоманиямен күрестегі медициналық инфрақұрылымның әлсіз тұстары сөз болады.

Лудомания – мінез-құлықтық тәуелділік түріндегі психикалық дерт

Лудомания өзге тәуелділіктер сияқты адамның ми құрылымы мен жүйке жүйесіне әсер ететін, тұрақты мінез-құлық бұзылысы ретінде қарастырылады. Түркістан облысында көптеген азамат ойынға тәуелділіктің медициналық проблема екенін түсіне бермейді. Бұл дерт тек қаржылық қиындықтармен шектелмейді – ол адамның көңіл-күйін, танымдық қабілетін, әлеуметтік әрекетін бұзады. Ми жұмысындағы дофамин деңгейінің өзгеруі, тәуекелге деген тұрақты тартылыс, эмоциялық тұрақсыздық – науқастың күнделікті өміріне кері әсерін тигізеді. Мұндай науқастарға тек психологиялық емес, психиатриялық және неврологиялық көмек те қажет болуы мүмкін. Алайда өңірлік медициналық практикада мұндай диагноз сирек қойылады.

Аймақта лудоманияға маманданған мекемелердің жоқтығы

Түркістан облысында нақты лудоманиямен айналысатын арнайы емдеу орталығы жоқ. Психикалық денсаулық орталықтары мен наркологиялық диспансерлерде бұл тәуелділікке бағытталған арнайы бөлім немесе бағдарлама қарастырылмаған. Көп жағдайда науқас басқа диагнозбен қабылданып, ойынға тәуелділік негізгі себеп ретінде ескерілмейді. Аудандық ауруханаларда мамандандырылған психиатрлар мен психотерапевтер саны жеткіліксіз. Мұндай мамандар көбіне облыс орталығында ғана шоғырланған. Ауылдық аймақтарда бұл мәселе мүлде елеусіз қалып отыр. Нәтижесінде лудоманиямен ауыратын азаматтар дер кезінде медициналық көмекке жүгінбей, дерттің асқынуына жол береді.

Қоғамдық және отбасылық стигманың әсері

Түркістандағы көптеген азаматтар психикалық бұзылыстар жөнінде ашық айтуға ұялады. Психиатрға бару – көпшілік арасында әлі де ұят немесе қорқынышпен қабылданады. «Ойын ойнап жүрген адамды ауру деуге бола ма?» деген көзқарас кең таралған. Бұл стигма науқастардың медициналық көмекке жүгінуіне үлкен кедергі келтіреді. Отбасы мүшелері де бұл жағдайды көбіне тәрбие немесе мінез мәселесі ретінде бағалап, мәселенің медициналық мәнін ескермейді. Жасыру, бүркеу, кешіктіру – дерттің тереңдеуіне апаратын жол. Сондықтан қоғам ішінде лудомания туралы ақпаратты кеңінен таратып, оның нақты ауру екендігін түсіндіру аса маңызды.

Медициналық кадрлар мен оқыту мәселесі

Лудоманияны тиімді емдеу үшін мамандардың осы салада арнайы білімі болуы қажет. Түркістандағы дәрігерлер, әсіресе аудандық деңгейде жұмыс істейтін мамандар, бұл диагнозды нақты қоюға немесе емдеуге дайын емес. Медициналық колледждер мен университеттерде мінез-құлықтық тәуелділіктерге арналған пәндер өте шектеулі көлемде оқытылады. Дәрігерлерге арналған қайта даярлау курстарында да бұл мәселе жүйелі қамтылмай келеді. Соның салдарынан науқастарға дұрыс диагноз қойылмай, тек жанама симптомдармен жұмыс жүргізіледі. Ал лудомания – арнайы тәсілді, кезең-кезеңмен жасалатын аралас емді талап ететін күрделі дерт.

Медициналық сақтандыру және емдеу қолжетімділігі

Лудоманияны емдеу – ұзақ мерзімді, кешенді әрі қымбат процесс. Түркістан облысында бұл бағытта мемлекет тарапынан кепілдендірілген тегін медициналық көмектің нақты тізбесінде лудомания ескерілмеген. Науқастар психотерапевт немесе психиатрға жүгінген күннің өзінде, ем ақысы көп жағдайда олардың қалтасына ауыр тиеді. Әсіресе әлеуметтік аз қамтылған отбасылар үшін бұл үлкен кедергі. Құмар ойын салдарынан қаржылық қиындыққа ұшыраған азамат емдеуді кейінге шегереді. Мұндайда мемлекет тарапынан арнайы квоталар, тегін көмек бағдарламалары немесе қоғамдық ұйымдармен бірлескен қолдау қажет.

Алдын алу мен оңалту жұмыстарының жоқтығы

Лудоманиямен күрес тек емдеумен шектелмеуі керек. Алдын алу, психоәлеуметтік қолдау, қайталама тәуелділіктің алдын алу – емдеудің маңызды бөлігі. Түркістанда мұндай оңалту жұмыстары жүйесіз әрі тұрақсыз сипатта. Еріктілер немесе жекелеген психологтар тарапынан өтетін тренингтер мен кеңестер көбіне бір реттік сипатқа ие. Ал науқасқа ұзақ мерзімді қолдау жүйесі қажет. Шетелдік тәжірибеде анонимді қолдау топтары, мотивациялық терапиялар, туыстарға арналған кеңестер қолданылады. Түркістан облысында да осындай оңалту орталықтарын дамыту – лудоманиямен күрестегі басты стратегиялық бағыттардың бірі болуы тиіс.