ОРТАЛЫҚ АЗИЯ НАРЫҒЫН ЖАҢА ӨНІММЕН ТОЛТЫРУ: ТҮРКІСТАН ЗАУЫТТАРЫНЫҢ МҮМКІНДІГІ ҚАНДАЙ?

Түркістан облысы соңғы бес жылда Қазақстанның индустриялық картасында ерекше орын ала бастады. Индустрияландырудың екінші және үшінші кезеңдері аясында өңірде ондаған жаңа зауыт іске қосылып, жүздеген жұмыс орны ашылды. Бұл өндірістік қуаттар енді Орталық Азия нарығын игеруге мүмкіндік беріп отыр. Түркістанның географиялық орналасуы – аймақаралық сауданың да, транзиттік әлеуеттің де кілтіне айналуда.

Экспорттық бағыттағы өндіріс түрлері

Қазіргі таңда Түркістан индустриялық аймақтарында бірнеше бағытта экспорттық тауар өндіру қолға алынған. Мысалы, керамикалық плита, әк, цемент, газоблок, пластикалық құбырлар сынды құрылыс материалдары Өзбекстан мен Қырғызстан нарығында үлкен сұранысқа ие. Себебі Түркістандағы зауыттар өнімді арзан әрі жылдам жеткізе алады, логистикалық шығын аз.

Сонымен қатар, тамақ өнеркәсібі де экспорттық әлеуетті арттырып отыр. Күріш, макарон, өсімдік майы, консервіленген өнімдер – бүгінде Тәжікстан мен Түрікменстанға бағытталған тауарлардың тізімінде бар. Бұған қоса, аграрлық секторда өңделген өнімдердің – кептірілген жеміс, көкөніс, ұн және жарма өнімдерінің – көрші елдерге тасымалы ұлғаюда.

Орталық Азия нарығына шығудың басымдықтары

Түркістаннан экспортталатын өнімдердің Орталық Азия нарығында артықшылығы көп. Біріншіден, бұл елдермен тарихи, мәдени байланыс терең. Екіншіден, кедендік және экономикалық келісімдер – экспорттың кедергісіз жүруіне мүмкіндік береді. Үшіншіден, тасымал қашықтығының жақындығы – бағаны төмен, жеткізуді тез етіп отыр.

Мысалы, Түркістаннан Ташкентке немесе Шымкенттен Ош қаласына дейінгі аралық – 500–600 шақырым шамасында. Бұл – логистика тұрғысынан тиімді аймақаралық байланыс.

Логистикалық инфрақұрылымның дамуы

Түркістанның экспорттық әлеуетін арттырып тұрған фактордың бірі – көлік және логистика жүйесінің жаңаруы. Жаңадан салынған автомобиль жолдары, теміржол бағыттары, «Түркістан халықаралық әуежайы» мен арнайы құрылған логистикалық хабтар – тауар қозғалысын тездетіп отыр.

Қазіргі уақытта Түркістан қаласы арқылы өтетін транзиттік дәліз Өзбекстан мен Қырғызстанның негізгі тауар айналым желісімен жалғасып тұр. Бұл – шекара маңындағы кедендік өткізу бекеттерінің жүктемесін азайтып, экспорт ағынын жылдамдатуға әсер етуде.

Өңірлік сауданы кеңейтудегі жаңа жобалар

Түркістан облысы әкімдігі мен «Kazakh Invest» ұлттық компаниясы бірлесе отырып, экспортқа бағытталған өндірістерге басымдық беріп келеді. Бұл мақсатта бірқатар жоба жүзеге асуда. Мысалы:

• Түркістан–Андижан–Ош бағытында өнім жеткізуге арналған бірлескен қоймалар салу;

• Қазақстан–Өзбекстан шекарасында құрғақ порт құрылысын бастау;

• Түркістан тауар өндірушілеріне экспорттық сертификаттар мен салықтық жеңілдіктер беру тетіктері енгізілуде.

Сонымен қатар, «Бір ауыл – бір өнім» қағидасы бойынша жұмыс істейтін кооперативтер де көрші елдерге ауыл шаруашылығы өнімдерін жеткізуге бағытталған.

Аймақаралық ынтымақтастық форумы: келісімнен нақты іске

2025 жылы көктемде Түркістанда өткен Орталық Азия өңірлік ынтымақтастық форумы барысында Түркістан, Самарқанд, Ош, Нүкіс, Қонаев қалаларының әкімдіктері және кәсіпкерлер палаталары арасында экспорттық кооперация туралы келісімдер жасалды.

Бұл құжаттар аясында тараптар шикізатты өзара жеткізу, бірлескен кәсіпорындар құру және кедендік рәсімдерді жеңілдету бойынша нақты жұмыстар жүргізуге уағдаласты. Форумда ұсынылған Түркістан өнімдері – сапа мен баға бойынша оң баға алғанын да атап өткен жөн.

Кәсіпкерлер үшін жаңа көкжиектер

Түркістандық кәсіпкерлер үшін Орталық Азия нарығына шығу – табысты арттырудың нақты жолы. Бұрын тек ішкі нарықпен шектеліп келген зауыттар енді 5 елден тұратын 75 миллионнан астам халқы бар үлкен нарыққа жол ашып отыр. Бұл – бәсекелестікті арттырып, өнім сапасын көтеруге түрткі болмақ.

Сондай-ақ, экспорттаушы кәсіпкерлерге арналған арнайы мемлекеттік бағдарламалар мен субсидиялар – өңір бизнесіне қолдау болуда. Экспортқа шығу үшін қажетті логистика, сертификация, кедендік көмек – бәрі жүйеленуде.

Түркістан облысы үшін Орталық Азия нарығы – тек көрші емес, стратегиялық серіктес. Өңірдің өндірістік қуаты, логистикалық артықшылығы және мемлекеттік қолдау шаралары – бұл бағытты кеңейтуге мүмкіндік беріп отыр. Түркістан зауыттары енді тек Қазақстан үшін емес, бүкіл Орталық Азия үшін маңызды өнім жеткізушіге айналуда. Болашақта бұл ауқым кеңейіп, түркі интеграциясы шеңберіндегі экономикалық тізбектің ірі буынына айналары анық.