ПИРАМИДАНЫҢ ЖАҢА ТҮРІ: КРИПТОВАЛЮТА, ТРЕЙДИНГ ЖӘНЕ «ЦИФРЛЫ ИНВЕСТИЦИЯ»

Соңғы жылдары Түркістан өңірінде криптовалюта ұғымы үлкен қызығушылық тудырып келеді. Әсіресе жастар арасында бұл жаңа қаржы мүмкіндігі ретінде қабылдануда. Алайда крипто нарығының күрделі табиғаты мен құқықтық реттелмеуі салдарынан, бұл сала алаяқтар үшін оңай олжа көзіне айналды. Жалған «токендер» мен «монеталар» шығарып, уәде етілген табыс мөлшерін еселеп көрсететін жобалар адамдардың сенімін теріс пайдаланады. Көп жағдайда мұндай жүйелер қаржы пирамидасының жаңа формасы болып шығады.

Трейдинг пен жалған «қатысушы тренерлер»

«Қаржылық еркіндік», «онлайн табыс», «күнде 100 доллар» – дәл осы ұрандармен көпшілікке трейдинг үйретеміз деген жобалар ұсынылады. Түркістанда да осындай курстарға қатысқан жүздеген адам бір-екі айдан соң ақшасынан айырылып, ешқандай нәтиже көрмеген. Себебі жалған эксперттер көбінесе өздері де нақты сауда жасаумен айналыспайды. Олардың мақсаты – курс сату, мүше тарту және шексіз рекрутингке қатысу арқылы ақша табу. Бұл классикалық қаржы пирамидасының цифрлы түріне айналған.

Цифрлы инвестиция деген не?

Интернетте «ақылды инвестиция», «инновациялық платформа», «сандық активтер» деген түсініксіз терминдермен бүркемеленген жобалар көбейді. Түркістан облысында кейбір тұрғындар шетелдік платформаларға тіркеліп, биткоин немесе өзге криптовалютамен бастапқы жарна құяды. Уәде етілетіні – 15 күн сайын дивиденд, бір айдан кейін екі есе пайда. Ал іс жүзінде бұл платформалар кенеттен жабылып, қолда ешқандай келісімшарт қалмайды. Нақты реттеуші орган болмаған соң, зардап шеккендер құқықтық жолмен қорғану мүмкіндігінен де айырылады.

Маркетинг пен манипуляция тәсілдері

Қаржы пирамидаларының жаңа түрлерінде маркетинг өте агрессивті сипат алады. Түркістан жастары арасында Instagram, TikTok желілерінде күнделікті қымбат көлік, сәнді өмір, сапарлар көрсетіледі. Бұл суреттер көп жағдайда жалған, жалға алынған. Бірақ ол көріністер көрерменнің психологиясына әсер етіп, «сен де осындай өмір сүре аласың» деген үміт ұялатады. Бұдан кейін адам эмоционалды шешім қабылдап, ақшасын күмәнді жобаға құяды.

Түркістан жастарының алдану жағдайлары

Облыс орталығы мен кейбір аудан орталықтарында жастардың крипто және цифрлы инвестиция жобаларына қатысып, бірнеше жүз мыңнан миллион теңгеге дейін шығындалғаны анықталды. Әсіресе колледж бен ЖОО студенттері бастапқыда ата-анасының ақшасын, кейін несие алып немесе таныстарынан қарызға ақша жинап, алаяқ жүйеге кіріп кеткен. Мұндай жайттар тек қаржылық ғана емес, психологиялық күйзеліске де әкеліп соғады.

Заңмен реттеу және құқықтық бос кеңістік

Қазақстанда криптовалюта және цифрлы активтер саласы әлі толық заңдастырылмаған. Түркістан өңірінде бұл мәселемен нақты айналысатын құрылымдар аз. Көп жағдайда алданғандар «бұл ерікті инвестиция, ешкімді қинаған жоқ» деген сылтаумен қорғансыз қалып жатады. Бұл жағдай қоғамда сенімсіздік туғызып, интернет арқылы пайда табуға деген күмәнді арттыра түседі.

Алдын алу шаралары және цифрлық сауат

Бұл мәселенің шешімі – халықтың цифрлық және қаржылық сауаттылығын арттыру. Түркістан облысында мектептер мен колледждерде қаржыға қатысты негіздер пәні енгізілсе, жастар алдындағы қауіп біршама азаяр еді. Сонымен қатар, блогерлер мен онлайн сарапшылардың белсенділігі – екеуінің де жауапкершілігін арттыру қажет. Ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейтіп, цифрлы алаяқтықпен күресудің ұлттық стратегиясы қажет.

Қаржы пирамидалары тек аты өзгергенімен, заты өзгермеген. Криптовалюта, трейдинг, цифрлы инвестиция – мұның бәрі терең білім мен нақты бақылауды қажет етеді. Түркістан жастары үшін бұл салалар болашақ мүмкіндігі болуы мүмкін, бірақ алаяқтардың қолында – қауіпті құралға айналады. Сол себепті, цифрлық дәуірде де сақтық пен сауаттылық ең басты қорғаныс болып қала береді. Қаржылық сауаттылық пен ақпараттық қауіпсіздік – әр азамат үшін маңызды қорған. Түркістан жастары өз болашағы үшін саналы таңдау жасап, күмәнді схемалардан бойын аулақ ұстауға үйренуі тиіс. Білім мен сақтық – сенімді табыстың негізі.