ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ ПЕН КРЕДИТ: МҮМКІНДІК ПЕН ЖАУАПКЕРШІЛІК ТЕПЕ-ТЕҢДІГІ
Қаржылық сауаттылық – бүгінгі қоғамда әр азаматтың жеке табысы мен шығынын дұрыс басқарып, болашағын жоспарлауға мүмкіндік беретін маңызды құрал.
Әсіресе кредит алуға келгенде, адамдардың көпшілігі нақты есеп жүргізбестен шешім қабылдайды. Бұл жағдай қаржылық тұрақсыздыққа, отбасылық қиындықтарға әкелуі мүмкін. Сондықтан кредитті дұрыс пайдалану мәдениетін қалыптастыру және азаматтарға оның мүмкіндіктері мен тәуекелдерін түсіндіру – өзекті мәселе.
Кредит алудың қажеттілігі және жоспарлау
Кредит – қаржылық қолдау құралы. Ол жоспарлы түрде алынса, үлкен жобаларды жүзеге асыруға, баспана алуға немесе білімге инвестиция салуға көмектеседі. Дегенмен, кредит тек нақты қажеттілік болғанда және оны жабуға табыс жеткілікті жағдайда ғана дұрыс шешім болады. Мысалы, Түркістан өңірінде жастардың кәсіп бастау үшін алған шағын несиелері жаңа жұмыс орындарының ашылуына себеп болып отыр. Бірақ жоспарсыз алынған кредит қарызға белшеден батуға алып келуі мүмкін. Сондықтан әр адам алдын ала төлем кестесін есептеп, ай сайынғы табысымен салыстыруы тиіс.
Артықшылықтар мен тәуекелдерді бағалау
Кредиттің артықшылықтары бар: уақыт ұтасың, қажетті дүниені қазір аласың, жоспарды кейінге қалдырмайсың. Бірақ оның тәуекелдері де аз емес. Қайтару кезінде пайыздық мөлшерлеме айтарлықтай ауыртпалық әкелуі мүмкін. Қаржылық сауаттылық дегеніміз – осы артықшылықтар мен тәуекелдерді тең бағалай білу. Егер кредит айлық табыстың жартысына жуығын алып қойса, бұл қаржылық тұрақтылықты шайқалтады. Сондықтан адам алдымен өзінің табыс деңгейін, болашақтағы шығыстарын саралап, сонан соң ғана шешім қабылдауы керек.
Жастардың кредитке көзқарасы
Жастар арасында кредитке деген сұраныс артып келеді. Әсіресе телефон, гаджет, автокөлік алу үшін көп жағдайда тұтынушылық несиеге жүгінеді. Бұл – дұрыс қаржылық әдет қалыптаспағанын көрсетеді. Жастарға қаржылық мәдениетті үйрету мектеп пен жоғары оқу орындарында басталуы тиіс. Егер кредитті тек тұтыну үшін емес, білім алу, кәсіп ашу немесе өзін-өзі дамыту үшін қолданса, ол болашақта пайдасын тигізеді. Ал қанағатсыздық пен сәнге ілесу мақсатында алынған қарыз – тек ауыртпалық.
Қаржы ұйымдарының жауапкершілігі
Қаржы ұйымдары да халықтың қаржылық сауатын арттыруда маңызды рөл атқарады. Несие берерде банк тек қана табыс көлемін емес, қарыз алушының жалпы жағдайын ескергені жөн. Түркістан облысындағы кей банктер арнайы тренингтер өткізіп, азаматтарға кредит алудың ережелерін түсіндіреді. Бұл бастама қарызға батудың алдын алады. Сонымен қатар ашықтық пен түсінікті ақпарат беру – қаржы ұйымдарының басты міндеттерінің бірі.
Отбасы бюджеті және кредит
Кредит – жеке адамның ғана емес, тұтас отбасының қаржысына әсер ететін шешім. Сондықтан қарыз алу алдында отбасы мүшелерімен ақылдасу қажет. Тәжірибе көрсеткендей, бірлескен шешімдер қарызды тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, несиеге алынған қаражатты балалардың оқуына, тұрғын үйге немесе отбасы бизнесін дамытуға жұмсау – отбасы үшін ұзақ мерзімді инвестиция. Ал тек тұтынушылық қажеттіліктер үшін алынған кредит жиі жанжал мен қаржылық дағдарысқа алып келеді.
Қарызды дұрыс өтеу мәдениеті
Кредит алумен қатар, оны уақытылы төлеу де маңызды мәдениет. Қарызды кешіктіру өсімпұл мен қосымша шығынға әкеліп қана қоймай, адамның несие тарихын нашарлатады. Бұл болашақта қажетті уақытта кредит алу мүмкіндігін азайтады. Сондықтан әрбір адам ай сайынғы төлемді басымдыққа қоюы тиіс. Кей жағдайда артық қаражат түскенде қарызды алдын ала жабу – дұрыс қадам. Бұл пайыздық шығынды азайтады және қаржылық еркіндікті қайтарады.
Қаржылық сауаттылықты арттыру жолдары
Қоғамда кредит мәдениетін дамыту үшін ең алдымен қаржылық сауаттылықты арттыру қажет. Бұл бағытта ақпараттық кампаниялар, арнайы курстар, мектеп бағдарламаларына енгізілген сабақтар тиімді болар еді. Түркістан облысында да бұл бастамаларды қолдау өзекті. Себебі өңір жастарының басым бөлігі кредитке жүгінуде. Оларға дұрыс бағыт-бағдар берілсе, кредитті сауатты пайдалану арқылы өз болашағын жақсартуға мүмкіндік бар.
Кредит – дұрыс пайдаланылса, дамудың тиімді құралы, ал сауатсыз қолданылса, қаржылық ауыртпалықтың басты себебі. Әр азамат табысы мен шығынын есептеп, болашағын жоспарлап барып шешім қабылдауы тиіс. Қаржылық сауат пен кредит мәдениеті – тек жеке адамның ғана емес, қоғамның экономикалық тұрақтылығының кепілі.
