ҚАЗАҚСТАН ПАСПОРТЫ ӘЛЕМДІК РЕЙТИНГТЕ 61 ОРЫНҒА ШЫҚТЫ

2025 жылдың қыркүйегінде жарияланған соңғы Henley Passport Index дерегіне сәйкес, еліміз үш сатыға жоғарылап, 61-орынға шықты. Бұл қазақстандықтар үшін үлкен мүмкіндік: енді азаматтарымыз 79 елге визасыз бара алады. Мұндай жетістік Қазақстанның халықаралық қарым-қатынастарын нығайтып отырғанын және әлемге ашық елге айналып келе жатқанын көрсетеді.

Henley Passport Index: әлем елдерінің паспортына баға беретін беделді рейтинг

Әлемде елдердің паспортына ерекше назар аударылатын бірнеше халықаралық рейтинг бар. Соның ішіндегі ең беделдісі – Henley Passport Index. Бұл индекс жыл сайын жаңарып отырады және әрбір мемлекеттің азаматтары қанша елге визасыз немесе жеңілдетілген тәртіппен бара алатынын есептейді. Индекстің деректері Халықаралық әуе көлігі қауымдастығының (IATA) ресми мәліметтеріне негізделген, сондықтан ол нақты әрі сенімді саналады. Мұнда тек «визасыз бару мүмкіндігі» есепке алынады: егер елге кіру үшін алдын ала виза қажет болмаса немесе визаны шекарада, не онлайн жүйе арқылы алуға болса, ол ел тізімге қосылады. Осылайша паспорттың «қуаты» анықталады.

Қазақстан паспортының қазіргі көрсеткіші

2025 жылдың қыркүйегіндегі соңғы жарияланған тізімге сәйкес, Қазақстан паспорты әлем бойынша 61-орынға шықты. Бұл – өткен жылғы 64-орыннан үш саты жоғары көрсеткіш. Бүгінгі таңда қазақстандықтар 79 мемлекетке визасыз бара алады. Бұл елдердің қатарына ТМД аймағындағы серіктестер, Еуропаның кейбір мемлекеттері, Азиядағы, Таяу Шығыстағы және Латын Америкасындағы елдер кіреді. Яғни қазақстандық азаматтар үшін халықаралық кеңістік жыл сайын ұлғайып отыр.

Ілгерілеудің себептері мен жаңа мүмкіндіктер

Қазақстанның рейтингте жоғарылауына бірнеше фактор әсер етті. Соның бірі – жаңа визасыз келісімдердің жасалуы. Мысалы, биылғы жылы Қазақстан мен Марокко арасында өзара визасыз режим күшіне енді. Бұл біздің азаматтарға Африкадағы тағы бір бағытқа еркін баруға мүмкіндік берді. Мұндай келісімдер Қазақстанның сыртқы саясаттағы белсенділігін, достық қарым-қатынастарын нығайтып отырғанын көрсетеді. Сонымен бірге Henley Index ай сайын жаңарып отырады, сондықтан әрбір жаңа келісім немесе елдің виза саясатын жеңілдетуі рейтингке тікелей әсер етеді.

Көршілес елдермен салыстырғанда Қазақстанның орны

Орталық Азия аймағында Қазақстан паспорты көш бастап тұр. Қазіргі деректерге сүйенсек, Қырғызстан – 71-орында, Өзбекстан – 72, Тәжікстан – 78, ал Түрікменстан – 84-орында. Бұл елдерге қарағанда Қазақстан азаматтары көбірек мемлекетке визасыз бара алады. Мысалы, Қырғызстан азаматтары шамамен 63 елге, Өзбекстан – 62, Тәжікстан – 56, Түрікменстан – 49 елге визасыз кіре алады. Осы салыстыру Қазақстанның аймақтағы беделі мен дипломатиялық мүмкіндіктерін айқын көрсетеді.

Паспорт қуатының геоэкономикалық мәні

Паспорттың рейтингі тек саяхаттаудың ыңғайлылығы ғана емес, елдің жалпы геоэкономикалық жағдайын да көрсетеді. Визасыз бағыттардың көп болуы – бизнесмендерге жаңа нарықтарға шығуға, студенттерге шетелде білім алуға, ғалымдарға тәжірибе алмасуға жол ашады. Сарапшылардың пікірінше, паспорт «қуаты» ел азаматтарының жалпы қозғалыс еркіндігін арттырып қана қоймай, мемлекетке де инвестициялық тартымдылық әкеледі. Себебі халықаралық компаниялар үшін виза рәсімдеудің жеңілдігі – маңызды факторлардың бірі.

Қазақстан үшін алдағы міндеттер

61-орын – үлкен жетістік болғанымен, әлемдегі көшбасшы елдер әлі де алда тұр. Мысалы, Жапония, Сингапур, Германия, Испания секілді елдердің азаматтары 190-нан астам мемлекетке визасыз бара алады. Қазақстан үшін бұл – әлі де ізденетін бағыт көп екенін білдіреді. Алдағы уақытта жаңа визасыз келісімдер жасау, әсіресе Еуропа мен Азияның дамыған елдерімен ынтымақтастық орнату – Қазақстан паспортының күшін арттырудың негізгі жолы болмақ.

Саяхатшыларға практикалық кеңес

Рейтингте көрсетілген елдерге визасыз бару мүмкіндігі болғанымен, саяхат алдында әрқашан нақты талаптарды тексеру қажет. Кейбір елдер электронды рұқсатты (ETA) міндетті етеді, ал кейбірінде келу визасын алу үшін құжаттар қажет болуы мүмкін. Сондықтан жолға шықпас бұрын әуе компаниясынан және ресми консулдықтардан толық ақпарат алған жөн. Бұл – сапардың қауіпсіз әрі ыңғайлы өтуіне кепіл болады.

Қазақстан паспортының әлемдік рейтингте 61-орынға көтерілуі – мемлекетіміздің халықаралық беделінің артуының айқын көрсеткіші. Азаматтар үшін бұл – жаңа мүмкіндіктер мен еркіндіктің кеңеюі. Көршілес елдерге қарағанда жоғары орынға шығу – еліміздің дипломатиялық жетістіктерінің нәтижесі. Алдағы уақытта визасыз бағыттар саны тағы да көбейсе, Қазақстан азаматтарының әлемге ашылатын есігі бұрынғыдан да кеңейе түспек.