САУРАН АУДАНЫНДАҒЫ ХАЛЫҚ КІРІСІН АРТТЫРУ: 2029 ЖЫЛҒА ДЕЙІНГІ МАҚСАТТАР МЕН МІНДЕТТЕР

Мемлекет бұл бағдарламаны іске асыру арқылы халықтың нақты кірісін арттыруды, жұмыссыздық деңгейін төмендетуді, әлеуметтік теңсіздікті азайтуды және ел экономикасын сапалы жаңғыртуды мақсат етеді.

Сауран ауданы – Түркістан облысының әлеуеті зор өңірлерінің бірі ретінде бұл бағдарлама аясында ерекше мәнге ие. Себебі мұнда халық саны жылдан жылға артып, еңбек ресурсы кеңейіп келеді. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы, туризм, шағын және орта кәсіпкерлік, мәдениет, білім беру мен денсаулық сақтау салаларындағы белсенділік аудан халқының кіріс деңгейін арттыруда шешуші рөл атқарады. Осы мақалада аталмыш бағдарламаның Сауран ауданында жүзеге асу ерекшеліктері мен бағыттары толық қамтылады.

БАҒДАРЛАМА МАҚСАТЫ ЖӘНЕ АУДАНҒА ҚАТЫСТЫ МАҢЫЗЫ

2029 жылға дейінгі халықтың табысын арттыру бағдарламасы бірнеше стратегиялық міндеттерге негізделген. Олардың қатарында:

• халықтың жұмысқа орналасуын жеңілдету;

• ауыл тұрғындарының өзін-өзі жұмыспен қамтуын ынталандыру;

• шағын және орта бизнесті дамытуды қолдау;

• бюджеттік сала қызметкерлерінің жалақысын кезең-кезеңімен арттыру;

• ауылдағы өмір сапасын жақсарту.

Сауран ауданында бұл мақсаттарға жету – тек әлеуметтік тұрақтылық пен әл-ауқатты арттыру ғана емес, сонымен қатар экономикалық тәуелсіздікке жол ашу деген сөз. Ауылдық округтердегі халықтың басым бөлігі күнкөрісін ауыл шаруашылығы мен шағын кәсіп арқылы табады. Сондықтан олардың табысын жүйелі арттыру – ауылдың дамуына серпін береді.

ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ МЕХАНИЗМДЕРІ

Сауран ауданының еңбек нарығы құрылымдық жағынан әртүрлі. Бір жағынан, ауданда аграрлық сектор мен ауыл шаруашылығы, екінші жағынан, сервис, туризм мен шағын өндіріс дамып келеді. Бағдарлама аясында ауданда мынадай тетіктер қолданылады:

• Өңірлік жұмыспен қамту картасы әзірленді. Онда еңбекке қабілетті азаматтарды салалар бойынша жұмыспен қамту жоспары жасалған.

• Қоғамдық жұмыстар мен әлеуметтік жұмыс орындары арқылы уақытша жұмыс ұсыну мүмкіндігі кеңейді.

• «Ауыл аманаты» және «Жастар практикасы» сияқты жобалармен жастарды жұмысқа тарту көлемі ұлғайтылды.

• Қайта даярлау мен қысқа мерзімді кәсіптік оқыту курстары арқылы кәсіби машықтарды жетілдіру іске асырылып жатыр.

Жұмыссыздықпен күрес бағытында әр ауылдық округте еңбек жәрмеңкелері өткізіліп, жастарға арналған бос жұмыс орындары туралы ақпараттық қызмет кеңінен ұсынылуда.

ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ҚОЛДАУ

Сауран ауданында жеке кәсіпкерлікті дамытудың әлеуеті зор. Бағдарлама шеңберінде кәсіпкерлікке арналған нақты қаржылық және консультациялық құралдар қарастырылған. Атап айтқанда:

• Кәсіпкерлік негіздеріне оқыту жобасы арқылы жүздеген адам бизнес бастаудың алғашқы қадамдарын үйренді;

• Шағын несие беру (2,5% жеңілдікпен) – «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» және «Аграрлық несие корпорациясы» арқылы іске асуда;

• Кооперативтерді дамыту – мал шаруашылығы, егіншілік және жылыжай бизнесі бағыттарында 6-дан астам кооператив құрылды;

• Жеке қосалқы шаруашылықтарды бизнеске айналдыру – бұл бағыттағы жобаларға гранттар қарастырылған.

Сауран ауданының кәсіпкерлері осы мүмкіндіктерді пайдалана отырып, аудан экономикасына белсенді үлес қосып келеді. Мысалы, Ескі Иқан мен Ибата ауылдарында жаңадан ашылған отбасылық наубайханалар мен тігін шеберханалары – осы бағдарламаның нақты жемісі.

БЮДЖЕТТІК САЛА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЖАЛАҚЫСЫН АРТТЫРУ

Мемлекеттік бағдарламаның ең маңызды бағыттарының бірі – бюджеттік салада еңбек ететін мамандардың жалақысын кезең-кезеңмен арттыру. Бұл бағыт Сауран ауданында да дәйекті жүзеге асуда.

• 2023 жылдан бастап мұғалімдер мен тәрбиешілердің жалақысы орта есеппен 25%-ға артты;

• Дәрігерлер мен медбикелердің айлығы 30%-ға дейін көбейді;

• Мәдениет қызметкерлері мен кітапханашылардың еңбекақысы жаңартылған коэффициентпен есептеліп келеді.

Аудандық деңгейде бұл өзгерістер әлеуметтік сала мамандарының тұрмыс деңгейін жақсартуға, олардың қызметке деген ынтасын арттыруға үлкен септігін тигізіп отыр. Мысалы, Ескі Иқан ауылындағы кітапханашы Әсел Ахметова жалақы өсімінен кейін ауыл балаларымен әдеби жобалар ұйымдастыруға белсене кіріскен.

АУЫЛ АМАНАТЫ: ҚОЛЖЕТІМДІ НЕСИЕ, ЖЕР ЖӘНЕ ЖҰМЫС

«Ауыл аманаты» жобасы – халықтың табысын арттыру жолындағы ерекше әлеуметтік-экономикалық бастама. Сауран ауданында бұл жобаның бірнеше бағыты жүзеге асты:

• 2,5%-бен шағын несие алып, мал бордақылау, жылыжай өсіру, бал арасын көбейту және наубайхана ашу жобалары іске қосылды;

• Ауыл шаруашылығына бейім жастарға жер телімдері бөлініп, техникалық қолдау көрсетілді;

• Әйел кәсіпкерлерді қолдау үшін арнайы тренингтер мен қаржыландыру құралдары іске қосылды.

Мысал ретінде, Сауран қаласында көпбалалы ана ретінде тіркелген Гүлмира Қалиева тігін цехын ашып, 15 адамды жұмыспен қамтыған. Ол – «Ауыл кәсіпкері – 2025» марапатының иегері. Бұл бағдарлама – осындай табысты оқиғалардың бастауы болып отыр.

САНДЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ МЕН ЦИФРЛЫҚ СЕРПІЛІС

Халықтың табысын арттыруда цифрлық технологияның орны ерекше. Сауран ауданында eGov платформасы мен мобильді қосымшалар арқылы:

• Әлеуметтік көмекке өтініш беру;

• Жұмыссыз ретінде тіркелу;

• Бос жұмыс орындарын қарау;

• Кәсіпкерлікке арналған гранттарға қатысу процесі оңайлатылды.

Мысалы, ауыл жастарының 70%-дан астамы енді мемлекеттік бағдарламаларға онлайн өтініш бере алады. Бұл – уақыт үнемдеу мен ақпараттың ашықтығын қамтамасыз ететін үлкен қадам.

БАҒДАРЛАМАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК НӘТИЖЕЛЕРІ

Бағдарламаның 2023–2024 жылдар аралығындағы алғашқы кезеңі мынадай әлеуметтік өзгерістер әкелді:

• Сауран ауданындағы жұмыссыздық деңгейі 5,2%-дан 4,6%-ға төмендеді;

• 800-ден астам тұрғын шағын несиемен қамтамасыз етілді;

• Аудандағы кооперативтер саны 3 есеге артты;

• Әлеуметтік аз қамтылған отбасылардың күнкөріс деңгейі біршама жақсарды;

• Аудан халқының орташа табысы 15–20% көлемінде өсті.

АГРАРЛЫҚ СЕКТОР – НЕГІЗГІ ТАБЫС КӨЗІ

Сауран ауданының географиялық ерекшелігі ауыл шаруашылығын дамытуға қолайлы. Осы бағытта 2029 жылға дейін:

• Егістік жерлерге тамшылатып суару әдісі кеңінен енгізіліп жатыр;

• Жаңа техникалар мен агроинновациялар қолданысқа еніп, еңбек өнімділігі артуда;

• Мал шаруашылығы саласында асыл тұқымды мал басы көбейіп, сүт және ет өнімділігі артты;

• Ауыл тұрғындары өз қосалқы шаруашылықтарын табыс көзіне айналдырып, мемлекеттік субсидиялар мен жеңілдіктерді пайдалана бастады.

2024 жылы ауданда агросектор арқылы 1 200 отбасы тұрақты табыс көзін тапты. Бұл – ауылдағы тұрмыстың жақсаруына себепші болып отыр.

ТУРИЗМ МЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ САЛАСЫН ЖАНДАНДЫРУ

Сауран ауданындағы тарихи орындар – ішкі және халықаралық туризмді дамытуға мүмкіндік береді. Осы мүмкіндікті пайдаланып:

• Қонақ үйлер, хостелдер мен шайханалар ашылып, 150-ден астам адам жұмыспен қамтылды;

• Ауыл тұрғындарына арналған «Гид болу негіздері» курстары өткізілді;

• Туристік бағыттағы қолөнер, ұлттық тағамдар, шеберлік сабақтары арқылы қосымша табыс көздері пайда болды;

• Ауыл қыз-келіншектері этнотуризм аясында ұлттық киім тігіп, тапсырыспен сата бастады.

Сауран қаласы мен Ескі Иқан ауылындағы киелі нысандар – табыс көзіне айналып келеді. Бұл бағытта цифрлық туризм (3D-гид, QR-экскурсия) де енгізілуде.

ЖАСТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ

Бағдарлама аясында жастар – басты нысан. Сауран ауданында:

• «Жас кәсіпкер» жобасы бойынша 18–29 жас аралығындағы 300-ге жуық азамат оқытылып, бизнес бастады;

• «Zhas Project» және «Бизнестің жол картасы» бағдарламалары аясында гранттар бөлінді;

• Жастарға арналған агроинкубаторлар мен коворкинг орталықтары құрылды;

• ІТ, SMM, графикалық дизайн, мобильді қосымша жасау сынды заманауи бағыттарға оқыту жұмыстары жүргізілді.

Бұл бағыт – келешекте экономиканы цифрлық әрі жастарға бейім бағытта дамытуға мүмкіндік береді.

ӘЙЕЛДЕР КӘСІПКЕРЛІГІН ҚОЛДАУ

Сауран ауданында әйелдердің экономикалық белсенділігі артып келеді. Бұл – табыс көлеміне тікелей әсер етеді. Нақты істер:

• Қолөнер, тігін, нан өнімдері өндірісі, гүл өсіру салаларында шағын бизнес көбейді;

• Әйелдер кооперативтері құрылып, өнімдерін нарыққа шығару мүмкіндігі артты;

• Қаржылық сауаттылық бойынша тренингтер мен гранттық конкурстар ұйымдастырылды;

• Ауылдағы көпбалалы аналар арнайы бағдарламалар арқылы кәсіп бастауда.

2025 жылдың өзінде 150-ден астам әйел кәсіпкер ретінде тіркеліп, отбасылық табыстың тұрақты көзіне айналды.

БІЛІМ МЕН КӘСІБИ ДАЙЫНДЫҚ – ТАБЫС НЕГІЗІ

Сауран ауданында халықтың табысын ұзақ мерзімді арттыру тетіктерінің бірі – сапалы білім мен кәсіби даярлық. Осы бағытта:

• Мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар беру жұмысы жолға қойылды;

• Колледждер мен кәсіби оқыту орталықтары ауыл тұрғындарын тегін оқытып, сертификат береді;

• Ауыл жастары ІТ, бухгалтерия, тігін ісі, аспаздық, агрономия сияқты мамандықтар бойынша білім алып, табыс таба бастады;

• STEM зертханалары мен робототехника сыныптары ашылып, техникалық бағыттарға қызығушылық артты.

Білім – әлеуметтік мобильділіктің негізгі көзі, ал кәсіби дайындық – тұрақты табыс кепілі.

ИНФРАҚҰРЫЛЫМ МЕН КӨЛІК ҚОЛЖЕТІМДІЛІГІ – ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІКТІҢ ҚОЗҒАУШЫСЫ

Жол, жарық, интернет – халықтың табысы мен тұрмыс сапасына тікелей әсер етеді. Сауран ауданында:

• 2024 жылы 37 шақырым жол жөнделіп, 15 ауылға сапалы интернет тартылды;

• Газдандыру деңгейі 71%-ға жетіп, тұрғындардың шығындары азайды;

• Электр желілері жаңартылып, кәсіпкерлерге инфрақұрылымдық қолдау көрсетілді;

• Онлайн сауда, қызмет көрсету, IT-фриланс, үйден жұмыс істеу – жаңаша табыс үлгілеріне айналып келеді.

Инфрақұрылым дамыған сайын аудан экономикасы мен жеке кірістер де арта түсуде.

ТАБЫСТЫҢ АШЫҚ ЖҮЙЕСІ: ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚ ЖӘНЕ ЦИФРЛЫҚ ҚОЛЖЕТІМДІЛІК

Табысты арттырудың тағы бір тетігі – халықтың қаржылық сауаттылығын күшейту. Сауран ауданында:

• «Отбасы бюджетін басқару» курстары өткізілді;

• Қаржылық мобильді қосымшаларды пайдалану деңгейі артты (Kaspi, Halyk, Homebank т.б.);

• Зейнетақы, кредит, инвестиция, сақтандыру бойынша ақпараттық тренингтер ұйымдастырылды;

• eGov, E-otinish, E-qoldau порталдары арқылы қаржылық көмекке өтініш беру оңайлады.

Нәтижесінде тұрғындар өз қаржысын тиімді жоспарлап, қажетсіз қарыздардан аулақ бола бастады.

ТҰРАҚТЫЛЫҚ ПЕН ӘЛЕУМЕТТІК ТЕҢДІК – ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ТАБЫС НЕГІЗІ

2029 жылға дейінгі табыс арттыру бағдарламасының тағы бір маңызды міндеті – әлеуметтік теңсіздікті жою. Сауран ауданында:

• Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арнайы оқыту мен жұмысқа орналасу бағдарламалары енгізілді;

• Әлеуметтік осал топтарға кәсіптік бағдар мен гранттар ұсынылды;

• Мектептегі тегін тамақ, жол жүру және оқу құралдары арқылы отбасы бюджеті жеңілдетілді;

• Ауылдық жерлердегі әйелдер мен жастарға арнап ерекше қолдау бағдарламалары енгізілді.

Осының нәтижесінде әлеуметтік әділеттілік пен ынтымақты қоғам қалыптасып келеді.

Сауран ауданы – 2029 жылға дейінгі халықтың табысын арттыру бағдарламасын табысты жүзеге асырып жатқан өңірлердің бірі. Аудан әкімдігі, жергілікті мекемелер мен қоғам белсенділері өзара әрекеттесіп, бағдарламаның барлық бағыты бойынша жүйелі жұмыс атқаруда. Бұл бастама – Сауран халқының тұрмыс сапасын жақсартуға, жұмыссыздықты төмендетуге, әлеуметтік әділеттілікті нығайтуға және тұрақты экономикалық дамуға бастайтын нақты әрі тиімді жол.

Осылайша, «Халықтың табысын арттыру – ұлттық өрлеудің іргетасы» деген қағида Сауран ауданының даму болашағына айналды.