ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БАҒЫТ: ТҮРКІСТАН ЖАСТАРЫНЫҢ ОНЛАЙН ҚҰМАР ОЙЫНДАРҒА ҚОЛЖЕТІМДІЛІГІ

Алайда бұл процестердің көлеңкелі жағы да бар – әсіресе жастар арасында онлайн құмар ойындарға деген тәуелділіктің артуы. Түркістан облысы бойынша жастардың интернетті еркін қолдана алуы, смартфондардың жаппай таралуы мен онлайн платформалардың жарнамалық қысымы – олардың ойын индустриясына оңай тартылуына себеп болып отыр. Бұл мақалада интернет пен технологиялық даму арқылы онлайн құмар ойындардың қалай кең таралып жатқаны, жастардың қандай қауіпке душар болатыны және осы жағдайды реттеудің қажеттілігі сараланады.

Смартфон мен интернет – тәуліктік қолжетімділік құралы

Түркістан облысында жастардың басым бөлігіне смартфон мен мобильді интернет қолжетімді. Бұл – ақпарат алуға мүмкіндік бергенімен, тәулік бойы ойын платформаларына да жол ашты. Арнайы қосымшалар мен браузерлер арқылы түрлі ставкалық ойындар, виртуалды казинолар, «беттинг» жүйелері оңай ашылады. Ешбір тексеріссіз тіркелуге болатын бұл сайттар көбіне «тегін бонус» ұсыну арқылы жастарды қызықтырады. Жеке деректердің қауіпсіздігін елемейтін қолданушылар өз мәліметтерін тіркей береді. Көп жағдайда бұл ойындар шетелдік серверлерде орналасқандықтан, оларды бұғаттау қиын, ал олардың қолжетімділігі тәуелділіктің кең таралуына жол ашады.

VPN мен прокси-серверлер арқылы шектеуден айналып өту

Қазақстанда кейбір құмар ойын сайттары бұғатталғанымен, Түркістан жастары VPN (виртуалды жеке желі) мен прокси-серверлер арқылы бұл тосқауылдарды айналып өтуді үйреніп алған. Google Play, App Store және Telegram арналары арқылы VPN қосымшаларын орнату еш қиындық туғызбайды. Бұл – заңдық шектеудің тиімділігін төмендетеді. Интернеттегі кез келген шектеу техникалық сауатты жас үшін кедергі болудан қалған. Жасөспірімдер тіпті өзара тәжірибе алмасып, бір-біріне сайттарға кіру жолдарын үйретеді. Мемлекет бұғаттаған ресурстардың айналып өтілуі – лудоманияның интернеттегі кеңеюін тоқтатуға мүмкіндік бермей отыр.

Онлайн жарнаманың алгоритмдік нысанаға алуы

Жастардың іздеу тарихы мен онлайн әрекеттеріне негізделген жарнама алгоритмдері оларды құмар ойын жарнамаларымен жиі беттестіреді. Түркістан жастары әлеуметтік желіде немесе видеоплатформаларда қарапайым бейнелерді көру барысында өздері байқамай-ақ ставкалық компаниялардың жарнамасын алады. Ал бұл жарнамалар визуалды және психологиялық тұрғыдан тартымды етіп жасалған. «1 минутта ақша тап», «тәуекел ет – ұтасың» деген ұрандармен ұсынылатын бейнелер жастарға әсер етіп, ойынға қызығушылықты оятады. Алгоритмдер адам қызығушылығына бейімделетіндіктен, бір рет осындай платформаға кірген қолданушы келесі жолы автоматты түрде жаңа жарнамалық ұсыныстармен қамтылады.

Онлайн төлем жүйелері мен банк карталарының еркіндігі

Цифрлық төлем жүйелерінің қолжетімділігі де құмар ойындардың кең таралуына ықпал етеді. Түркістан жастарының басым бөлігінде банктік карталар, Kaspi қосымшасы немесе басқа да электрондық әмияндар бар. Бұл – ойын сайттарына ақша аударуды жеңілдетеді. Ойын платформалары банк картасын тікелей тіркеуге немесе QR-код арқылы төлеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, криптовалюта арқылы жасырын төлем жасау да кең таралған. Жасөспірімдер бұл төлемдерді ата-анасынан жасырып жасай алады. Қаржылық бақылау болмаған жағдайда олар жиі ұтылады, бірақ ақшаны қайтару үшін қайта-қайта төлем жасай береді. Бұл – шеңбер тәрізді тәуелділік цикліне айналады.

Білім беру мекемелеріндегі технологиялық қауіпсіздік деңгейі

Түркістандағы мектептер мен колледждерде оқушылар мен студенттердің интернетке қолжетімділігі артқанымен, оның мазмұнына бақылау жеткіліксіз. Кей білім беру мекемелері Wi-Fi желісін шектемегендіктен, оқушылар сабақ кезінде де құмар ойын сайттарына кіре алады. Мектептерде оқушылардың интернетті қалай пайдаланып жатқанына нақты мониторинг жүргізілмейді. Сонымен қатар, ақпараттық қауіпсіздік, цифрлық әдеп, кибергигиена секілді маңызды тақырыптар оқу бағдарламасында жеткілікті дәрежеде қамтылмаған. Оқушы интернеттегі қауіп туралы білгеннің өзінде, оның қалай әрекет ету керектігін нақты білмейді. Бұл – ақпараттық технологияны пайдалану мен қауіпсіздік арасында тепе-теңдік орнатылмағанын көрсетеді.

Технологияға қарсы технология: шешім жолдары

Онлайн құмар ойындармен күресте технологияны технологиямен жеңу қажет. Түркістан облысында интернет провайдерлермен бірлесіп, тәуелділікке алып келетін сайттарды бұғаттаудың тиімді механизмдері құрылуы тиіс. Бұл үшін URL ғана емес, IP-мекенжайлар мен доменнің барлық түрі автоматты танылатын жүйелер қажет. Сондай-ақ, мектептер мен колледждердің Wi-Fi желісінде фильтрлеу жүйелері орнатылып, оқушылардың онлайн әрекеті бақылануы тиіс. Киберқылмысқа қарсы бөлімдер арнайы боттар арқылы Telegram, Instagram секілді желілерде жарнамаланатын ойын арналарын анықтап, жою жұмысын күшейтуі керек. Бұдан бөлек, жасөспірімдердің смартфонында қолданылатын ойын мен төлем жүйелеріне ата-ана тарапынан бақылау орнатуға мүмкіндік беретін арнайы қосымшалар насихатталуы қажет.