ТҮРКІСТАН ӨҢІРІНДЕГІ ЛУДОМАНИЯНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ТАМЫРЛАРЫ

Түркістан өңірінің ауылдық аймақтарында ата-аналар көп жағдайда баланы күнұзақ қараусыз қалдырады. Бірі – нәпақа іздеп қалада, бірі – шетелде жұмыс істейді. Ал үйде интернет пен смартфон бар. Осы жағдай баланың назарын бақылаусыз желіге, соның ішінде онлайн құмар ойындарға бұрады. Уақыт өте келе бала әлеуметтік желі мен бәс тігу арасын ажырата алмай қалуы да мүмкін. Бұл – бала санасында ойын мен өмірдің шекарасы бұлдырлана бастайтын қауіпті кезеңнің бастамасы.

Жастар арасындағы жұмыссыздық

Түркістан облысы – жастары көп аймақ. Алайда бұл әлеует дұрыс қолданылып жатыр ма? Көп жағдайда жастар тұрақты жұмыс таппай, табыс табудың жеңіл жолдарын іздей бастайды. Бастапқыда лото, ставка, виртуалды карта – «әзіл үшін» ойнағанмен, бірте-бірте бұл әдетке, одан әрі тәуелділікке ұласады. Ақша тауып кетем деген үміт – оларды қарызға, кейін торығуға апарады. Бұл мәселе әсіресе 18–25 жас аралығындағы колледж және жұмыссыз жастар арасында жиі кездеседі. Бұл топтағы жастар болашағына сеніммен қарамай, құмар ойыннан “құтқарушы мүмкіндік” іздейді.

Қала мен ауыл арасындағы айырмашылық

Қалада жасөспірімдерге спорт, өнер, білім бағытында бос уақытты тиімді өткізетін орындар бар. Ал ауылдық жерде бұл мүмкіндік аз. Нәтижесінде, жастардың қызығушылығы «бір нәрсеге тәуелділікке» айналуы оңай. Түркістан облысының кей ауылдарында жастар кешкі уақытта компьютер клубтарына жиналып, букмекерлік сайттарда уақыт өткізуді әдетке айналдырған. Мұндай жағдайлар көбіне жасөспірімдердің психологиялық және әлеуметтік тұрақсыздығына себеп болады. Әсіресе, мектеп бітіріп, ЖОО-ға түсе алмаған жастарда өмірлік бағыттың болмауы бұл тәуелділікке итермелейді.

Психологиялық жалғыздық

Көптеген жас құмар ойынға бәс тігу арқылы өз ішкі проблемасын шешкісі келеді. Мақсатсыздық, қолдаудың жоқтығы, болашағына сенімсіздік – осының бәрі жалғыздық сезімін туғызады. Бұл, әсіресе, ер балалар арасында жиі кездеседі. Ойын – олар үшін уақытша жұбаныш, бірақ ұзақмерзімді зардабы ауыр. Түркістан өңірінде кейбір жасөспірімдер психолог маманға барудан ұялып, ішкі күйзелістерін ойын арқылы басуға тырысады. Әлеуметтік желіде жеңілгенін емес, ұтқанын ғана көрсететін трендтер жастарды жалған сенімге итермелейді.

Жасырын құмарлық: Іштен тынып күйреу

Құмар ойынға тәуелді адамдар көбіне бұл әрекетін жасырады. Тіпті жақындары білсе де, қоғам тарапынан «ұят» көзімен қарау салдарынан ол туралы ашық айтуға қорқады. Түркістан өңірінде бұл проблема көбіне үнсіздікпен бүркеледі. Қоғам тарапынан қолдау жетіспесе, бұл адамдар уақыт өте отбасынан да, достарынан да оқшауланып, психологиялық күйреуге ұшырайды. Бұл жағдай лудоманияны тек медициналық емес, әлеуметтік дертке айналдырып отыр. Мұндайда күйзелістен шыға алмай, суицидке дейін баратын мысалдар тіркелген.

Бақылау мен қолдау жетіспеуі

Қазіргі таңда құмар ойындарға қарсы күрес жүргізетін құрылымдар бар. Бірақ олардың жұмысы жеткіліксіз. Түркістанда жергілікті деңгейде ашылған кейбір орталықтар жұмыс істеп тұр, алайда ауылдағы жастарға жету қиын. Мектептегі психологтар мен мұғалімдер де бұл бағытта нақты әдіснамаға зәру. Сонымен қатар, онлайн ойындарға қатысты нақты құқықтық және техникалық шектеулердің әлсіздігі жағдайды ушықтыра түседі. Бақылаусыздық пен жазасыздық — тәуелділіктің кең етек жаюына мүмкіндік беріп отыр.

Жаңа буын үшін жаңа тәсіл керек

Бұл мәселеге тек тыйым салумен емес, баламалы шешім ұсыну арқылы қарау қажет. Мысалы, ауылдарда жастар клубтарын, тегін спорттық секцияларды, шығармашылық үйірмелерін ашу керек. Сонымен қатар, табыс табудың заңды әрі қауіпсіз жолдарын үйрететін курстар – жасөспірімдерге нақты бағыт береді. Цифрлық сауаттылықты арттыру, қаржылық тәрбие беру – бүгінгі заман талабы. Жастарға «ұту» емес, «еңбек ету» мәдениетін дарыту – басты міндет.

Түркістан өңіріндегі лудомания – бұл жай ғана ойынға тәуелділік емес, ол – әлеуметтік проблемалардың айнасы. Ата-ана тәрбиесі, жұмыссыздық, қоғамнан шеттету мен психологиялық қолдаудың аздығы – бәрі осы дерттің тамырына нәр беріп отыр. Қазір бұл мәселе үнсіз қалуға болмайтын деңгейге жетті. Саналы ұрпақ тәрбиелеу үшін – сан қырлы кешенді жұмыс қажет. Бұл тек бір буынның емес, бүтін қоғамның ұжымдық міндеті екенін естен шығаруға болмайды.