ТҮРКІСТАН ЖАСТАРЫ НЕГЕ ОНЛАЙН ҚҰМАР ОЙЫНҒА ТӘУЕЛДІ БОЛЫП ЖАТЫР?

Смартфон мен интернетке қолжетімділік артқан сайын, виртуалды бәс тігу мен онлайн казино түрлері де кең таралып келеді. Жастардың бұл алаңдарға енуіне түрлі әлеуметтік, экономикалық және психологиялық факторлар себеп болуда. Бұл мақалада қала мен ауыл жастарының цифрлық кеңістіктегі тәуелділік себептері мен оның алдын алу жолдары қарастырылады.

Интернетке қолжетімділік – мүмкіндік пе, қауіп пе?

Соңғы жылдары Түркістан облысы бойынша цифрлық инфрақұрылым едәуір жақсарды. Ауылдық елді мекендердің көбі 4G интернетпен қамтылған. Бұл бір жағынан, білім мен ақпаратқа еркін қолжетімділік әкелсе, екінші жағынан, бақылаусыз пайдаланылған жағдайда қауіп туғызады. Смартфонға ие болған кез келген жас — букмекерлік сайттарға тіркеліп, алғашқы ставкаларын жасай алады. Кейбір жастар үшін бұл қызығушылықтың бастауы болса, енді біреулері үшін тәуелділіктің алғашқы қадамына айналады.

Букмекерлік сайттардың ашық жарнамасы

Қазіргі таңда әлеуметтік желілер мен YouTube, TikTok платформаларында спорттық ставкалар мен онлайн казино жарнамасы өте белсенді. Бұл жарнамаларда «оңай ақша», «тез байлыққа жету», «сәттілік» идеясы дәріптеледі. Жастардың психологиясы тұрақсыз, эмоцияға бейім болғандықтан, олар бұл жарнамаларға тез илануы мүмкін. Түркістан қаласы мен аудан орталықтарында букмекерлік кеңселердің көптеп ашылуы да бұл үрдісті жеделдетуде. Қаладан тыс ауыл жастары да интернет арқылы сол жүйеге еркін кіреді.

Ауыл жастарының бос уақыты және балама жетіспеушілігі

Ауылдық жерде спорт секциясы, шығармашылық үйірмелер мен мәдени орталықтардың жетіспеушілігі — жастарды интернетке «қашуға» итермелейді. Әсіресе кешкі уақыттарда компьютер клубтар мен смартфон алдындағы уақыт көбейіп, ойын, бәс тігу, түрлі виртуалды тартымдарға толы платформаға қарай тартады. Уақыт өте келе бұл күнделікті әдетке, одан кейін тәуелділікке ұласады. Түркістан облысының шалғай ауылдарында мұндай жағдайлар жиі кездесіп отыр.

Қала жастары мен қаржы мәселесі

Қалалық ортада да жастардың құмар ойынға ұрынуы көбіне қаржылық қиындықтармен байланысты. Студенттер арасында ақша табудың «жеңіл жолы» ретінде ставка қою кең таралған. Басында жай сынап көргенімен, кейбіреулер ұтылған қаржысын қайтарамын деген оймен тағы да ойнап, борышқа батады. Бұл – психологиялық тәуелділікке апаратын негізгі жолдың бірі. Түркістан қаласындағы колледждер мен жоғары оқу орындарында осындай жағдайлар туралы мұғалімдер жиі дабыл қағуда.

Ата-аналық бақылаудың әлсіздігі

Көп жағдайда ата-аналар балаларының онлайн белсенділігін бақыламайды немесе оны техникалық жағынан қалай істеу керектігін білмейді. Түркістан облысында еңбек миграциясы жоғары – ата-аналардың бірі шетелде, екіншісі күн ұзақ жұмысқа кетеді. Ал жасөспірім бала күні бойы смартфонмен қала береді. Бұл жағдайда оның не көріп, не тұтынып жатқанын ешкім бақыламайды. Салдарынан, ол онлайн құмар ойындарға еркін ене бастайды.

Құқықтық сауатсыздық және қорғансыздық

Бәс тігудің заңдық жауапкершілігі, лицензиясыз сайттарға кірудің салдары, дербес мәліметтерді жариялау қаупі — осының бәрі туралы жастар аз біледі. Көп жағдайда олар букмекерлік немесе онлайн ойындармен айналысу кезінде өздерінің жеке деректерін бейтаныс сервистерге енгізіп, алаяқтықтың құрбанына айналып жатады. Құқықтық сауаттылықты арттыру – бұл мәселемен күресте маңызды тетікке айналуы тиіс.

Шешу жолдары қандай?

• Ақпараттық кампаниялар – мектеп пен колледждерде «онлайн құмар ойынның қаупі» тақырыбында семинарлар өткізу;

• Цифрлық шектеулер – ата-аналарға смартфондағы қолданбаларды басқаруға арналған тренингтер ұйымдастыру;

• Бақылау және заңнамалық шаралар – лицензиясыз букмекерлік платформаларды бұғаттау мен жарнамасына тыйым салу;

• Жастарға балама ұсыну – ауылдық жерде тегін үйірмелер, спорт секцияларын көбейту;

• Психологиялық көмек – тәуелділікке ұшыраған жастарға арналған арнайы онлайн және оффлайн кеңес беру орталықтары.

Түркістан жастарының онлайн құмар ойынға тәуелді болу мәселесі – бұл тек жеке адамның таңдауы емес, қоғам мен отбасындағы бақылаудың, балама мүмкіндіктің және ақпараттық қауіпсіздіктің кемшін тұстарынан туындаған күрделі мәселе. Бұл дерттің алдын алу үшін кешенді жұмыс қажет – ақпараттық, құқықтық, тәрбиелік және әлеуметтік бағытта. Жастардың саналы таңдау жасауы үшін біз оларға саналы қоғам, қауіпсіз орта және нақты жол көрсетуіміз қажет.