ЖАСТАРДЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ: ПИРАМИДАҒА ТАРТЫЛУДЫҢ ЖАСАРЫП БАРУЫ

Қаржы пирамидаларына алданғандардың арасында 18–30 жас аралығындағы азаматтардың саны күрт артып келеді. Бұл — еліміз үшін алаңдатарлық тенденция. Жастардың өмірлік тәжірибесінің аздығы, оңай табысқа сенуі, қаржылық сауаттылығының төмендігі — алаяқтардың оңай олжасына айналуға итермелейді. Әсіресе колледж бен жоғары оқу орындарының студенттері арасында «бір айда екі есе табыс табу» немесе «инвестиция құю арқылы пассивті кіріс алу» деген сынды ұсыныстар сәнге айналып барады.

Студенттерге бағытталған манипуляция

Кейбір алаяқ ұйымдар өз үгіт-насихаттарын тікелей жастар аудиториясына бағыттайды. Әлеуметтік желілердегі жарқын бейнелер, табысқа жеткен жастардың жалған оқиғалары, мотивациялық спикерлер арқылы оларды сендіру жеңілге түседі. Түркістан өңірінде соңғы жылдары студенттер арасында WhatsApp және Telegram арқылы таралған «инвестициялық ұсыныстар» көбейген. Бастапқыда 10–20 мың теңгемен кіріп, кейін қарызға батып, үлкен сомалар жоғалтқан жастар аз емес.

Қаржылық сауат — басты қорған

Жастардың пирамидаларға алдануының басты себебі — қаржы сауатының төмендігі. Қандай жүйе заңды, қайсысы алаяқ — мұны мектеп қабырғасынан бастап үйрету қажет. Түркістан өңірінде бұл бағыттағы жұмыстар енді басталуда. Облыс колледждерінде қаржылық сауаттылық бойынша тренингтер, дәрістер көбейтілуі керек. Жастарға инвестиция, банк, заңды компания мен пирамиданың айырмасын түсіндіру — уақыт күттірмейтін мәселе.

Алаяқтықтың заманауи бет-бейнесі

Бүгінде қаржы пирамидалары бұрынғыдай қолхатпен немесе қағаз жарнамамен жұмыс істемейді. Олар цифрлық форматқа толықтай көшті. Instagram, TikTok, Telegram және басқа платформаларда «инвестор», «бизнесмен» бейнесіндегі жалған аккаунттар жастарды арбайды. Жалған табыс туралы скриншоттар, жалдамалы көлікпен, қымбат қонақүйлерде түскен суреттер — осының бәрі сенімділік атмосферасын тудырады. Жас адам мұндайға алданып, нақты тексермей, ақшасын салып жібереді. Бұл — цифрлық заманның алаяқтығы.

Әлеуметтік қысым мен әсер

Жастар бір-бірінен қалмауға тырысатын кезеңде өмір сүріп жатыр. Біреудің тез баюы, күнде кафе аралап, шетелге шығуы — көп жастар үшін үлгіге айналған. Олар да дәл солай өмір сүруді қалайды, бірақ қарапайым еңбекпен ондай өмірге қол жеткізу оңай емес екенін түсінген кезде, қысқа жол іздейді. Осындай сәтте қаржы пирамидасының «өкілі» кезігіп, оңай табыс уәде еткенде — көпшілігі «тәуекелге» барады. Бұл жерде әлеуметтік желілердегі көрнекілік, құрбы-құрдастың қысымы шешуші рөл ойнайды.

Жастар ұйымдары қайда қарап отыр?

Түркістан өңірінде көптеген жастар ұйымдары, студенттік кеңестер мен ерікті қозғалыстар бар. Бірақ олардың көбі қаржылық қауіпсіздік мәселесін күн тәртібіне шығара алмай отыр. Бұл ұйымдар тек патриоттық тәрбие мен спорттық шаралармен шектеліп қалмауы керек. Қаржы пирамидаларына қарсы ақпараттық кампаниялар жүргізу, арнайы бейнероликтер мен ток-шоулар ұйымдастыру — өте маңызды. Себебі жастардың сеніміне жастардың өздері арқылы жету әлдеқайда тиімді.

Қаржы пирамидасы — отбасылық трагедияның бастауы

Жас адам қаржы пирамидасына кірген соң, алдымен өз ақшасын салады, артынан ата-анадан сұрайды, кейін достарынан қарыз алады. Бұл — қаржылық қана емес, моральдық дағдарысқа да әкеледі. Сенімді жоғалтады, отбасында кикілжің туады. Түркістанда мұндай жағдайлар жиі кездесіп жүр. Бірнеше отбасы баласының шешімінен соң банкротқа ұшырап, үйін, көлігін сатқан. Қаржы пирамидасы — тек ақшаны емес, сенімді, болашақты да ұрлайды.

Үміт емес, қауіп сататын ұйымдар

Пирамидалар жастарға үміт етіп көрінгенмен, шын мәнінде, оларды тәуекелге, қарызға, кей жағдайда — психологиялық күйзеліске итермелейді. Бұл — жастар болашағына балта шабатын үлкен қауіп. Сондықтан ата-аналар, оқытушылар мен жергілікті басқару органдары жастардың ақпараттық қауіпсіздігіне ерекше мән беруі қажет. Тек бірлескен әрекет арқылы ғана жастарды қаржы қақпанынан қорғауға болады. Тек білікті қоғам ғана осындай қаржылық қақпаннан өз ұрпағын қорғай алады. Білім мен сақтық – басты қорғанымыз.