«ЖЕЛІДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ЧЕЛЛЕНДЖІ: Ә.МОЛДАҒҰЛОВА АТЫНДАҒЫ №19 МЕКТЕП-ЛИЦЕЙДЕ ӨТКЕН АУҚЫМДЫ КЕЗДЕСУ

Бұл бастама оқу орнының жасөспірімдер арасында интернет мәдениеті мен жауапкершілігін арттыруды көздейтін жүйелі жұмыстарымен үйлесім тапты. Төменде челлендж аясында көтерілген бағыттар мен түсіндіру жұмыстары кеңінен баяндалады.

МЕКТЕПТЕ ӨТКЕН «ЖЕЛІДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК» КЕЗДЕСУІНІҢ МАҢЫЗЫ

Ә.Молдағұлова атындағы №19 мектеп-лицейде ұйымдастырылған жиынның басты мақсаты – балаларды интернет кеңістігін дұрыс және қауіпсіз қолдануға үйрету. Бүгінгі таңда оқушылардың басым бөлігі смартфон мен компьютерді күнделікті тұтынатындықтан, қауіптің де түрі көбейген. Осыған байланысты мектеп басшылығы оқушылардың цифрлық ортадағы мәдениетін қалыптастыруға ерекше көңіл бөліп отыр. Кездесуде интернеттегі беймәлім адамдармен байланысқа түспеу, жеке мәліметті жарияламау, белгісіз сілтемелерге өтпеу, қауіп төнген жағдайда кімге хабарласу қажеттігі нақты мысалдар арқылы түсіндірілді. Мұндай іс-шаралар тек теориялық ақпарат берумен шектелмей, балалардың өз ойымен бөлісуіне, сұрақ қоюына мүмкіндік жасайды. Бұл — жасөспірімдердің цифрлық қауіпсіздікке деген түсінігін тереңдетіп, саналы әрекет дағдыларын қалыптастыруға бағытталған маңызды қадам.

ЦИФРЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫ АРТТЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ТҮСІНДІРМЕ ЖҰМЫСТАРЫ

Кездесу барысында оқушылардың цифрлық сауаттылығын арттыруға бағытталған кең көлемді ақпарат берілді. Цифрлық сауаттылық — тек телефон қолдануды білу емес, интернеттегі ақпаратты сараптау, фейк жаңалықты анықтау, қауіпті контенттен қорғану, дербес деректерді қорғау, түрлі онлайн платформалардағы құпиялылық баптауларын дұрыс орнату сынды маңызды дағдыларды қамтиды. Оқушыларға әлеуметтік желілерде аккаунттарды екі кезеңді тексеру арқылы қорғау, күмәнді профильдерді тану, желідегі агрессияға дұрыс реакция беру жолдары түсіндірілді. Сонымен бірге киберқауіпсіздік саласында қолданылатын негізгі терминдер мен ережелер де түсінікті тілде жеткізілді. Бұл бағыттағы жұмыс балалардың технологияны сауатты әрі қауіпсіз қолдануына үлкен септігін тигізеді.

ИНТЕРНЕТ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІЛЕРДЕ ҚАУІПСІЗ ӘРЕКЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Желіде қауіпсіз әрекет ету — бала тәрбиесіндегі ең өзекті тақырыптардың бірі. Кездесуде оқушыларға интернетте талқыланған кез келген контентке абай болу, жеке суреттерді жариялаудың салдары, геолокацияны ашық қалдыру қаупі, бейтаныс адамдармен хат алмасу нәтижесінде туындауы мүмкін қауіптер жан-жақты түсіндірілді. Сондай-ақ әлеуметтік желілердегі топтар мен қауымдастықтарға қосылу кезінде мазмұнды талдау, белгісіз челендждерге қатыспау, онлайн ойындарға тәуелді болмау жөнінде ескертулер берілді. Бұл бағытта балаларға қарапайым, бірақ өте маңызды ережелер үйретілді: ақпарат бөліспес бұрын ойлану, белгісіз өтініштен бас тарту, жеке мәліметті сақтаудың қажеттігі. Осылайша, оқушылар виртуалды ортада өз қауіпсіздігіне жауапкершілікпен қарауға үйренеді.

КИБЕРБУЛЛИНГТІҢ АЛДЫН АЛУ МӘСЕЛЕСІНЕ АРНАЛҒАН ӘҢГІМЕ

Кибербуллинг — балалар арасында кең таралған мәселелердің бірі. Мектеп инспекторы оқушыларға онлайн қысым көрсету, қорлау, мазақ ету секілді әрекеттердің салдары жайлы айтты. Қандай жағдай кибербуллинг болып саналатыны, оны уақытында қалай танып, қалай тоқтату керектігі түсіндірілді. Балаларға агрессивті пікірлерге жауап бермеу, дәлел жинау, сенімді ересекке хабарлау, әлеуметтік желідегі шағым түсіру функцияларын қолдану жолдары көрсетілді. Сонымен қатар кибербуллингтің тек құрбандар үшін емес, оны жасайтындар үшін де заңдық және тәрбиелік жауапкершілікке әкелетіні айтылды. Бұл түсіндіру жұмыстары жасөспірімдердің бір-біріне құрметпен қарауына және достық атмосферасын нығайтуға ықпал етеді.

ИНТЕРНЕТ-ТӘУЕЛДІЛІКТІҢ АЛДЫН АЛУ ЖӨНІНДЕГІ ҰСЫНЫСТАР

Челлендж аясында интернет пен смартфонға тәуелділік мәселесі де қозғалды. Қазіргі балалардың көпшілігі бос уақытын телефонмен өткізетіндіктен, бұл олардың денсаулығына, оқу үлгеріміне, әлеуметтік қарым-қатынасына әсер етуі мүмкін. Кездесуде мамандар экран алдында отыру уақытын реттеу, күнделікті режим құру, пайдалы әдеттер қалыптастыру, спорт пен шығармашылыққа көңіл бөлу сияқты ұсыныстармен бөлісті. Сондай-ақ онлайн ойындарға тәуелділіктің белгілері мен оның алдын алу жолдары түсіндірілді. Балаларға өз уақытын жоспарлау, интернетсіз демалып үйрену, қажет жағдайда көмек сұрай білу мәдениеті туралы нақты кеңестер берілді. Бұл – саналы тұтыну дағдысын қалыптастыратын маңызды бағыт.

ДЕСТРУКТИВТІ ОНЛАЙН КОНТЕНТТЕН ҚОРҒАНУ ӘДІСТЕРІ

Интернетте балаларға арналмаған, зиянды немесе деструктивті мазмұндар жиі тарайды. Жиында оқушыларға түрлі топтар мен каналдардың ықпалынан сақтану жолдары түсіндірілді. Белсенді түрде фейк ақпарат, агрессия, жалған идеология тарататын аккаунттарды тану, олардан үнемі алыста болу қажеттігі айтылды. Сонымен бірге оқушыларға өздерінің ақпараттық кеңістігін дұрыс қалыптастыру, пайдалы парақшаларға жазылу, оқуға, шығармашылыққа, ғылымға бағытталған контентті таңдау ұсынылды. Осы бағыттағы жұмыстар балаларды интернеттегі психологиялық ықпалдардан қорғап, саналы таңдау жасауға үйретеді.

ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІ МЕН ЭМОЦИЯЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН ҚОЛДАУ

Кездесу барысында психолог мамандардың ұсыныстары да сөз болды. Жасөспірімдердің эмоциялық жағдайы интернеттегі қарым-қатынасқа тікелей байланысты. Әлеуметтік желілерде көрген ақпараттың бәрі адамның көңіл күйіне әсер етеді. Сондықтан балаларға негативтен қорғану, өз сезімін дұрыс басқару, қажет кезде көмек сұрау, сенімді достарды таңдау, онлайн жанжалдарға араласпау жөніндегі кеңестер берілді. Балалардан келетін сұрақтар талқыланып, олардың пікірін тыңдау арқылы кездесудің тәрбиелік маңызы артты. Бұл бағыт оқушылардың ішкі мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді.

ДОСТЫҚ, СЕНІМ ЖӘНЕ ӨЗАРА КӨМЕК ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН НЫҒАЙТУ

Челлендждің тағы бір маңызды бағыты — мектеп қоғамдастығында достық пен өзара қолдауды дамыту. Интернетте бір-бірін ренжіту, күлу немесе мазақ ету оңай көрінгенімен, оның астарында үлкен мәселе жатыр. Сондықтан мұғалімдер мен тәрбиешілер балаларға бір-бірін тыңдау, түсіну, қолдау мәдениетін үйретті. Оқушыларға шыдамдылық, сыйластық, жауапкершілік қасиеттерінің желідегі мінез-құлыққа да тікелей әсер ететіні түсіндірілді. Бұл бағытта «қауіпсіз мектеп – қауіпсіз интернет» қағидасы басшылыққа алынды.

МЕКТЕП ПЕН АТА-АНА ЫНТАҚТАСТЫҒЫН НЫҒАЙТУ ҚАЖЕТТІГІ

Кездесудің қорытындысында оқушылардың қауіпсіздігі – тек мектептің ғана емес, ата-ананың да ортақ міндеті екені айтылды. Үйде баланың интернетті пайдалану мәдениетін қалыптастыру, жеке желілік кеңістігін бақылау, қауіпті белгілерді дер кезінде байқау – ата-ананың қолындағы мүмкіндік. Сол себепті мектеп ұжымы ата-аналармен бірлескен профилактикалық жұмыстарды күшейту, жиналыстар өткізу, ақпараттық парақшалар тарату жоспарын ұсынды. Бұл ынтымақтастық балаларды интернеттегі түрлі қатерден қорғаудың ең тиімді жолдарының бірі.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ БЕЛСЕНДІ ҚАТЫСУЫ ЖӘНЕ ЧЕЛЛЕНДЖДІҢ ТӘРБИЕЛІК ӘСЕРІ

Кездесу барысында оқушылар белсенділік танытып, қойылған сұрақтарға жауап беріп қана қоймай, өз тәжірибелерімен, желідегі күрделі жағдайлармен бөлісті. Бұл олардың интернеттегі қауіпсіздік мәселелеріне бейжай қарамайтынын көрсетті. Оқушылар түрлі жағдайларды талқылап, өздерінің қандай іс-әрекетке баратынын ой елегінен өткізіп, нақты мысалдар арқылы пікір алмасты. Осындай ашық диалог жасөспірімдердің сыни ойлау қабілетін арттырып, цифрлық ортада дұрыс шешім қабылдауға жетелейді. Сонымен қатар челлендж оқушылардың жауапкершілігін арттырып, ақпаратты сүзгіден өткізу, сақ болуы, қажет кезде көмек сұрау дағдыларын нығайтты. Мұндай тәрбиелік әсері жоғары шаралар мектеп ұжымының профилактикалық жұмыстарын күшейтіп, оқушылардың саналы интернет пайдаланушы ретінде қалыптасуына үлкен серпін береді.

ЦИФРЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК – ЗАМАН ТАЛАБЫ

«Желідегі қауіпсіздік» челленджі №19 мектеп-лицейінде жоғары деңгейде өтті. Оқушылар пайдалы ақпарат алып қана қоймай, қауіпсіз интернет кеңістігін қалыптастырудың әр адамнан басталатынын түсінді. Мұндай шаралар балалардың санасын қалыптастырып, заманауи қоғамның талаптарына сай болуына ықпал етеді. Интернет — мүмкіндігі көп әлем, бірақ оны дұрыс пайдалану әрбір жасөспірімнің жауапкершілігі. Мектеп ұжымының үйлесімді жұмысы, оқушылардың белсенділігі, ата-аналардың қолдауы арқылы ғана қауіпсіз цифрлық орта қалыптасады.