Жәбірленуші-өзіне қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықпен тікелей моральдық, дене және (немесе) мүліктік зиян келтірілді деп пайымдауға негіз бар жеке тұлға;

Көмек көрсету жөніндегі ұйымдар – Заңға сәйкес жәбірленушілерге арнаулы әлеуметтік қызметтер және (немесе) көмек көрсетуді жүзеге асыратын заңды тұлғалар;

Отбасылық-тұрмыстық қатынастар-ерлі-зайыптылар, бұрынғы ерлі-зайыптылар, бірге тұратын немесе бірге тұрған адамдар, жақын туыстар, ортақ баласы (балалары) бар адамдар арасындағы қатынастар);

Тұрмыстық зорлық — зомбылық-бір адамның отбасы-тұрмыстық қатынастар саласында басқасына (басқаларына) қатысты құқыққа қарсы қасақана әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік), тән азабын және (немесе) психикалық азабын келтіру қатерін төндіретін немесе тудыратын әрекет;

Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы-тұрмыстық зорлық- зомбылық профилактикасы субъектілері жүзеге асыратын, отбасы- тұрмыстық қатынастар саласында адамның және азаматтың конституциялық құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алуға және жолын кесуге, сондай-ақ оларды жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастырушылық шаралар кешені;

Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасының субъектілері— тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасын жүзеге асыратын мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, ұйымдар және ҚР азаматтары.

Отбасылық — тұрмыстық зорлық-зомбылық ерлі-зайыптылар арасында және бұрынғы ерлі-зайыптылар арасында, ересектер мен отбасының аға мүшелері арасында, биологиялық ата-аналардың бірінің балалары мен жаңа серіктестері арасында және бір жынысты ерлі- зайыптылар арасында, асырап алушы ата-аналар мен балалар арасында-бір сөзбен айтқанда, кез-келген үй ортасында мүмкін болады. Сондықтан бұл құбылысты бұзушы мен жәбірленуші арасындағы қарым-қатынастың сипатына байланысты жіктеу қажет.

Бұл критерий отбасындағы зорлық-зомбылықты келесі түрлерге бөлуге мүмкіндік береді:

• балаларға қатысты зорлық-зомбылық
• бір жұбайының (серіктесінің) екіншісіне қатысты зорлық-зомбылық
• балалар мен немерелер тарапынан қарт туыстарына қатысты зорлық- зомбылық.

1.  Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алудың және оның профилактикасының құқықтық негіздері

Отбасы-тұрмыстық қатынастар саласындағы құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимыл жөніндегі нормативтік-құқықтық актілер кешенін әзірлеу кезінде кеңес және революцияға дейінгі заңнаманың болмауына байланысты отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелері жөніндегі тәжірибесін пайдалану мүмкін болмағанын атап өткен жөн. Басқаша айтқанда, құқықтық сабақтастық болмады. Бұл жағдай Парламент депутаттарының да, қазақстандық қоғамдық пікірдің де отбасылық тұрмыс саласындағы жаңа заңнаманың мәнін қабылдауын қиындатты.

Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы ҚР заңнамасы ҚР Конституциясына негізделеді, осы Заңнан және ҚР өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

Тұрмыстық зорлық-зомбылық түрлері:

Зорлық-зомбылық-физикалық күш қолдану және физикалық ауырсыну арқылы денсаулыққа қасақана зиян келтіру.

Психологиялық зорлық — зомбылық-адамның психикасына қасақана әсер ету, ар-намысы мен қадір-қасиетін қорқыту, қорлау, бопсалау немесе өмірге немесе денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ психикасының, дене бітімінің және тұлғалық дамуының бұзылуына әкеп соғатын құқық бұзушылықтар немесе іс-әрекеттер жасауға мәжбүрлеу (мәжбүрлеу) арқылы кемсіту.

Жыныстық зорлық-зомбылық-адамның жыныстық қол сұғылмаушылығына немесе жыныстық бостандығына қол сұғатын қасақана құқыққа қарсы әрекет, сондай-ақ кәмелетке толмағандарға қатысты сексуалдық сипаттағы әрекеттер.

Экономикалық зорлық — зомбылық-адамды заңда көзделген құқығы бар тұрғын үйінен, тамағынан, киімінен, мүлкінен, қаражатынан қасақана айыру.

Бірақ, 2009 жылғы 23 желтоқсаннан бастап, осы Заң заңды күшіне енген кезден бастап тұрмыстық зорлық-зомбылық саласындағы жағымсыз көріністерге қарсы күрестің құқықтық негіздерін қалыптастыруды санау басталады деп пайымдауға болмайды. Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан ерлер мен әйелдердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау саласында да белгілі бір прогреске қол жеткізді. 1998 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы Конвенциясына қосылды. БҰҰ-ның «Әйелдердің саяси құқықтары туралы» және «тұрмыстағы әйелдің азаматтығы туралы»конвенциялары да ратификацияланған. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге және экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактіге қол қойылды.

2003 жылы Үкімет қаулысымен елімізде 2006-2016 жылдар аралығындағы кезеңге арналған Гендерлік саясат тұжырымдамасы мақұлданды –ерлер мен әйелдердің билік құрылымдарына теңгерімді қатысуына қол жеткізу, әйелдердің экономикалық тәуелсіздігі үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, өз бизнесін дамыту және қызмет бабында ілгерілету, отбасындағы құқықтар мен міндеттерді тең жүзеге асыру үшін жағдайлар жасау, жыныс белгісі бойынша зорлық-зомбылықтан арылу.

Халықаралық және бағдарламалық құжаттар әйелдерге қатысты зорлық- зомбылықтың жолын кесу саласындағы стратегиялық мақсаттар мен оларды іске асырудың негізгі тәсілдерін анықтайтынын атап өткен жөн:

1993 жылғы 10 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдаған әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты жою туралы декларацияға сәйкес әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты болдырмау;

• құқық бұзушылықтар үшін жазалау және зорлық-зомбылыққа, оның ішінде отбасындағы зорлық-зомбылыққа ұшыраған әйелдерге келтірілген залалды өтеу үшін қылмыстық, азаматтық және әкімшілік санкциялар әзірлеу;
• әйелдерді оңалту проблемаларымен айналысатын үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл тетігін әзірлеу;
• зорлық құрбандарына көмек көрсетуді қамтамасыз ететін қызметтердің кең желісін дамыту және әйелдерге қатысты зорлық- зомбылықтың алдын алу мәселелері бойынша халыққа кеңес беру;
• әйелдерге қатысты ықтимал зорлық-зомбылықтың алдын алу бойынша оқу бағдарламаларына арнайы психологиялық және дене шынықтыру даярлығын міндетті түрде енгізе отырып, бір жыныстың екіншісінен артықшылығына негізделген дәстүрлі стереотиптерді өзгерту бойынша ақпараттық, білім беру және тәрбие жұмыстарын жүргізу;
• зорлық-зомбылыққа ұшыраған азаматтармен жұмыс істеу үшін денсаулық сақтау, білім беру және құқық қорғау органдары үшін арнайы кәсіби кадрлар даярлауды ұйымдастыру;
• әйелдерге қатысты қылмыстар бойынша статистикалық есептілікті жетілдіру;
• зорлық-зомбылықтың себептері, сипаты, дәрежесі және салдары туралы, әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу және жою жөніндегі шаралардың тиімділігі туралы зерттеулер жүргізу;

Тұрмыстық  зорлық-зомбылық  профилактикасы   туралы   арнайы   заң болмаған   кезде    Қазақстан    Республикасының    жекелеген    нормативтік құқықтық   актілерінде отбасындағы тұрмыстық   зорлық-зомбылыққа жол бермеу және оның құрбандарына көмек көрсету жөніндегі шаралар көзделді. Мысалы, «неке және отбасы туралы» заңда балаларды отбасындағы зорлық-зомбылықтан құқықтық қорғаудың негіздері анықталды: бала ата- анасына тәуелді объект ретінде емес, құқықтық қатынастардың тәуелсіз субъектісі ретінде қарастырылады. Осыған байланысты баланы тәрбиелеу тәсілдері   балалардың   дене   және   психикалық   денсаулығына,   олардың адамгершілік жағынан дамуына зиян келтірумен ұштаспауға тиіс. Баланың адамдық     қадір-қасиетін     кемсітетін     немқұрайдылыққа,    қатыгездікке, дөрекілікке, қорлауға және оны қанауға жол берілмейді. Баланың құқықтары мен мүдделеріне нұқсан келтіретін ата-аналар өздерінің құқыққа қарсы әрекеттері үшін ҚР ҚК-нің 136-139-баптары және басқа баптары бойынша жауапты болады.

2010 жылғы 4 желтоқсанда Қазақстан Республикасында алғаш рет «тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы» ҚР Заңы қабылданғанына қарамастан, заңның кейбір баптары декларативтік сипатқа ие және іске асыру тетігін жетілдіру қажеттілігі пайда болды (қазір де бар).

«Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» ҚР Заңының 3- бабының 6-тармағында баяндалған тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу шараларының репрессивті шаралардан басымдығы туралы негізгі қағидатты іске асыру мақсатында ҚР ӘҚБтК-нің 29.04.10 жылғы №272 Заңымен құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптарды белгілейтін нормасы қабылданды. Қазіргі уақытта сот «тұрмыстық бұзақыны» жәбірленушіні (тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбанын) іздеуге, қудалауға, оған баруға, ауызша, телефон арқылы сөйлесуге және онымен басқа тәсілдермен байланыс жасауға тыйым салуы мүмкін. (См.: 59-бап-1-б Қрәқтк). Бұл шаралар қылмыстық саясатты ізгілендіру және ҚР азаматтарын қылмыстық әділет саласына тартуды азайту туралы 2010-2020 жылдарға арналған ҚР құқықтық саясаты тұжырымдамасының негізгі басымдықтарына толық сәйкес келеді.

2. Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасының субъектілері:

Бөлімде біз тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілеріне тікелей ден қоятын тек ІІО мен профилактика субъектілерінің құзыретін ашамыз:

• ҚР Үкіметі;
• жергілікті өкілді органдар:
• жергілікті атқарушы органдар;

4. комиссия әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат;

5 кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссиялардың құзыреті:

• кәмелетке толмағандар арасындағы тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы мәселелері бойынша тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы субъектілерімен өзара іс-қимыл жасайды;
• Жергілікті атқарушы органдарға кәмелетке толмағандар арасындағы тұрмыстық зорлық-зомбылықтың профилактикасына бағытталған ұйымдастырушылық-практикалық шараларды қабылдау туралы ұсыныстар енгізеді;
• көмек көрсету жөніндегі ұйымдармен бірлесіп тұрмыстық зорлық- зомбылық профилактикасы және тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккен кәмелетке толмағандарды оңалту жөніндегі іс-шараларды ұйымдастырады және өткізеді.

6 Ішкі істер органдарының құзыреті:

• тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеуге қатысады;
• тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы жөніндегі шараларды жүзеге асырады;
• ата-аналарды немесе оларды алмастыратын, балаларды тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді орындамайтын немесе тиісінше орындамайтын, оларға қатысты құқыққа қарсы әрекеттер жасайтын адамдарды анықтайды;
• профилактикалық есепке алуды жүргізеді және профилактикалық бақылауды жүзеге асырады;
• тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілері туралы немесе оларды жасау қатері туралы арыздар мен хабарларды жергілікті жерге барып қарайды және олардың жолын кесу жөнінде шаралар қолданады;;
• жәбірленушілердің өтініші бойынша оларды көмек көрсету жөніндегі ұйымдарға немесе денсаулық сақтау ұйымдарына жібереді;
• профилактикалық әңгіме жүргізеді;
• тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған адамды ішкі істер органдарына жеткізуді жүргізеді;
• қорғау нұсқамасын шығарады;
• прокурорға қорғау нұсқамасының қолданылу мерзімін ұзартуға санкция беру туралы өтініш жасайды;
• әкімшілік ұстауды жүргізеді;
• сотқа тұрмыстық   зорлық-зомбылық  жасаған   адамның   мінез- құлқына ерекше талаптар белгілеу туралы өтініш жасайды;
• қылмыстық қудалауды, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді жүзеге асырады;
• қылмыстық іс жүргізу мәжбүрлеу шараларын қолданады;
• жәбірленушінің қылмыстық-құқықтық қауіпсіздік шараларын қолданады;
• ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін тұрмыстық зорлық- зомбылықтың профилактикасы мәселелері бойынша арнаулы оқу курстарын ұйымдастыруды қамтамасыз етеді;

7 Білім беру саласындағы уәкілетті орган;

8 Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган;

9. Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті органның 10 көмек көрсету жөніндегі ұйымның құзыреті:
   • жәбірленушілерді қабылдауды жүзеге асырады;
   • жәбірленушілерге қажетті психологиялық, педагогикалық, медициналық, заң көмегін ұсынуды ұйымдастырады, қажет болған кезде оларды медициналық көмек көрсету және одан әрі оңалту үшін денсаулық сақтау ұйымдарына жібереді;
   • мүмкіндіктеріне сәйкес жәбірленушілерге уақытша тұру ұсынады;

3-1) жәбірленушілерге арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетеді, сондай-ақ аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына кепілдік берілген көлемнен тыс көрсетілетін арнаулы әлеуметтік қызметтердің кепілдік берілген және (немесе) қосымша көлемін беру туралы өтінішпен өздерінің мүддесінде жүгінеді;

• тұрмыстық зорлық-зомбылық       жасаған         адамдармен психокоррекциялық бағдарламалар жүргізеді;
• тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілері немесе оларды жасау қатері туралы Ішкі істер органдарын хабардар етеді;
• тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы мәселелері бойынша құқық түсіндіру жұмысын жүзеге асырады;
• тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы мәселелері бойынша жеке және заңды тұлғалармен өзара іс-қимылды жүзеге асырады.

Тармақшаларда көзделген көмек 1), 2), 3), 4) және 5) Осы тармақтың бірінші бөлігінің бірінші бөлігінде жәбірленушілерге тұратын жеріне қарамастан көрсетіледі

Көмек көрсету жөніндегі ұйымдарды жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жеке және заңды тұлғалар құрады. Көмек көрсету жөніндегі ұйымның қызметін қаржыландыру бюджет қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер есебінен жүзеге асырылады.

3.    Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу шаралары

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жеке профилактикасы шаралары тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған адамның құқықтық санасына және мінез-құлқына жүйелі түрде мақсатты әсер ету үшін, оның тарапынан жаңа құқық бұзушылықтар жасаудың алдын алу және жәбірленушінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында қолданылады.

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жеке профилактикасы шаралары:

• профилактикалық әңгімелесу;
• әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасау Не қорғау нұсқамасын шығару үшін тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған адамды ішкі істер органдарына жеткізуді қамтиды;
• қорғау нұсқамасы;
• әкімшілік ұстап алу;
• медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары;
• құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу болып табылады;
• әкімшілік жаза қолданылады;
• ата-ана құқықтарынан айыру не оларды шектеу, бала асырап алудың күшін жою, қорғаншылар мен қамқоршыларды өз міндеттерін атқарудан босату және шеттету, баланы патронат тәрбиешінің тәрбиесіне беру туралы шартты мерзімінен бұрын бұзу;
• қылмыстық процесте жәбірленушілерді процестік мәжбүрлеу шаралары және қауіпсіздік шаралары;
• сот үкімі бойынша қабылданатын шараларды қамтуға тиіс.

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жеке профилактикасы шаралары олар қолданылатын адамның жеке ерекшеліктері, ол жасаған құқық бұзушылықтардың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесі ескеріле отырып айқындалады.

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жеке профилактикасы шараларын қабылдау үшін негіздер

• жеке және заңды тұлғалардың өтінішінің немесе хабарламасының келіп түсуі;
• ішкі істер органы қызметкерінің тұрмыстық зорлық-зомбылық жасау не оны жасауға әрекет жасау фактісін тікелей анықтауы;
• мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарынан келіп түскен материалдар қамтылуға тиіс.

Профилактикалық әңгіме

1. Профилактикалық әңгімелесудің негізгі міндеттері тұрмыстық зорлық-зомбылықтың себептері мен жағдайларын анықтау, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың әлеуметтік және құқықтық салдарын түсіндіру және заңға бағынатын мінез-құлық қажеттілігіне сендіру болып табылады.
2. Профилактикалық әңгімелесуді тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы субъектісі тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған немесе оған қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жеке профилактикасы шараларын қабылдау үшін негіздер бар адаммен өткізеді.
3. Профилактикалық әңгімелесу тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы субъектілерінің қызметтік үй-жайларында, сондай-ақ тұрғылықты жері, оқу, жұмыс орны бойынша не тікелей тұрмыстық зорлық- зомбылық жасалған жерде өткізіледі және оның ұзақтығы бір сағаттан аспауға тиіс.
4. Профилактикалық әңгімелесу жүргізілетін адамға құқыққа қарсы іс- әрекеттерді тоқтату қажеттігі туралы ескертіледі.
5. Кәмелетке толмаған адаммен профилактикалық әңгімелесу оның ата- анасының, педагогтарының немесе басқа да заңды өкілдерінің қатысуымен жүргізіледі.

Қорғау ұйғарымы

1. Жәбірленушінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында және әкімшілік немесе қылмыстық іс жүргізу үшін негіздер болмаған кезде.

Жәбірленушіге қорғау нұсқамасы шығарылған күні оның құқықтары, сондай-ақ өзіне қатысты қорғау нұсқамасы шығарылған адам оны бұзған жағдайда құқықтық салдарлары түсіндіріле отырып, қолхат алынып, оның көшірмесі берілуге тиіс. Қорғау нұсқамасының көшірмесі өзіне қатысты нұсқама шығарылған адамға ол тапсырылған кезден бастап жиырма төрт сағат ішінде прокурорға жіберіледі.

Қорғау нұсқамасы ол шығарылған кезде он алты жасқа толған есі дұрыс адамға қатысты шығарылады. Қорғау нұсқамасымен жәбірленушінің отбасының кәмелетке толмаған және (немесе) әрекетке қабілетсіз мүшелерін қоса алғанда, тұрмыстық зорлық-зомбылық жасауға, жәбірленушінің еркіне қарамастан, оны іздестіруге, оның ізіне түсуге, оған баруға, онымен ауызша, телефон арқылы сөйлесуге және өзге де тәсілдермен байланыс жасауға тыйым салынады»;

Қорғау нұсқамасында: оны шығару уақыты мен орны, оны кім және кімге қатысты шығарғаны, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жасалу орны, уақыты және мән-жайлары немесе жасалу қаупі, жәбірленушімен қарым- қатынаста белгіленген шектеулер, құқыққа қарсы әрекеттер жалғасқан және қорғау нұсқамасы бұзылған жағдайдағы құқықтық салдарлар көрсетіледі.

Қорғау нұсқамасының қолданылу мерзімі ол өзіне қатысты шығарылған адамға тапсырылған кезден бастап отыз тәулікті құрайды.

Тексеру мерзімділігі күнтізбелік жеті күнде кемінде бір рет;

Қорғау нұсқамасын бұзу Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінде белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу

1. Жәбірленушінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында сот тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған адамның мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеуі мүмкін.
2. Құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу әкімшілік-құқықтық ықпал ету шарасы болып табылады және әкімшілік жаза қолданумен қатар, Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамды әкімшілік жауаптылықтан босатқан кезде де оның орнына қолданылады.
3. Мінез-құлқына ерекше талаптар белгіленген адамға тыйым салынуы мүмкін:
   • кәмелетке толмағандарды және (немесе) әрекетке қабілетсіз отбасы мүшелерін қоса алғанда, жәбірленушінің еркіне қарамастан, оны іздестіруге, оның ізіне түсуге, оған баруға, онымен ауызша, телефон арқылы сөйлесуге және өзге де тәсілдермен байланыс жасауға міндетті;

Ерекше жағдайларда жәбірленуші мен оның отбасы мүшелерін күзету және қорғау үшін сот тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған адамға осы адамда басқа тұрғын үй болған жағдайда, жәбірленушімен бірге жеке тұрғын үйде, пәтерде немесе өзге де тұрғынжайда тұруға тыйым салу түрінде әкімшілік-құқықтық ықпал ету шарасын да қолдануға құқылы.

• атыс қаруын сатып алуға, сақтауға, алып жүруге және пайдалануға және қарудың басқа түрлері.

4. Құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптардың қолданылу мерзімі ішінде оған профилактикалық әңгімелесу үшін айына бір реттен төрт ретке дейін ішкі істер органдарына келу міндеті жүктелуі мүмкін.
5. Құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу тәртібі, оның қолданылу мерзімдері, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуге қатысушылардың құқықтары мен міндеттері ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексімен айқындалады.
6. Мінез-құлқына ерекше талаптар белгіленген адамды ішкі істер органдары профилактикалық есепке қояды және оған профилактикалық бақылау жүзеге асырылады.

Күнделікті өмірдегі әкімшілік-құқықтық қатынастар мәселесін теориялық тұрғыдан түсіну дәстүрлі түрде қиындық тудырады, өйткені бұл институт әкімшілік құқықтың барлық (кем емес) институттарымен байланысты. Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы тиімді күрестің мәні материалдық және процедуралық әкімшілік-құқықтық нормалардың, яғни басқару процесі мен әкімшілік іс жүргізу қызметінің негізгі ерекшеліктерін анықтауы керек.

отбасы-тұрмыстық қатынастар саласына жатқызылуы тиіс тұлғалар тобы:

• Ресми және   азаматтық   неке-отбасы   қатынастарында   тұратын адамдар;

• жақын туыстар — тікелей жоғары және төмен ағалы-інілі туыстар (ата-аналары, балалары, атасы, әжесі, немерелері, ата-анасы бір және ата- анасы жоқ (яғни ортақ әкесі немесе анасы бар) аға-інілері мен апа-сіңлілері (қарындастары));
• жекжаттар-неке-отбасы қатынастары нәтижесінде алынған туыстар;
• анық тұратын немесе бұрын романтикалық немесе жыныстық қатынастарда болған адамдар жатады;
• бұрын-соңды бірге өмір сүргеніне немесе өмір сүрмегеніне қарамастан, ортақ баласы бар адамдарға қолданылмайды.
• және 4) тармақтар редакциясының соңында «жынысына қарамастан» деген сөздерді қосуға болады, бірақ зерттеу материалдарымен бір жынысты некедегі адамдар арасындағы отбасылық-тұрмыстық жанжалдардың ресми фактілері анықталған жоқ.

Тұрмыстық деликтілік деңгейін азайту жөніндегі Процесс қамауға алудың балама шараларын қолданумен және отбасы-тұрмыстық қатынастар саласындағы құқық бұзушылар үшін көзделген ірі айыппұлдармен ғана байланысты болуы мүмкін. Тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарын құқықтық қорғау және қорғау шаралары қорғау нұсқамасында, қорғау ордерлерінде және т.б. көзделген жанжалдасушы тараптардың байланысын болдырмауға байланысты болуға, ал қорғау нұсқамасын (қорғау ордерін) бұзғаны үшін түзеу жұмыстары, қоғамдық немесе міндетті жұмыстар сияқты санкциялармен бас бостандығынан айыруға байланысты емес шараларды қолдануға тиіс.

Бұл ретте қысқа мерзімді (бастапқы) қорғау нұсқамаларын бұзғаны үшін тұрмыстық зорлаушының (агрессордың) құқық бұзушыға материалдық тәуелді балаларды және отбасының өзге де мүшелерін ұстау мүмкіндігін төмендетпейтін санкциялары бар әкімшілік жауапкершілік көзделуге тиіс. Ұзақ мерзімді қорғау нұсқамаларын бұзғаны үшін немесе қорғау нұсқамаларында көзделген шектеулерді бір жыл ішінде қайталап бұзғаны үшін, сондай-ақ зорлық-зомбылықтың кез келген түрін қайталап жасағаны үшін тұрмыстық зорлаушыны қылмыстық жауаптылыққа тартсын.