Химиялық авария – химиялық қауіпті объектіде қауіпті химиялық заттардың төгілуімен және лақтырылуымен ілесетін, адамдардың өліміне немесе адамдарың, азық-түлік шикізаттарыны және тағамдардың, ауылшаруашылық жануарлардың және өсімдіктердің, немесе қоршаған табиғи ортаның химиялық улануына әкеп соғатын авария.

Қауіпті химиялық заттар – тіке және жанама әсер етіп, адамдарға қатты және созылмалы ауру және өлім әкелуі мүмкін.

Химиялық улану – белгілі уақытта адамдарға, ауылшаруашылық жануарларына және өсімдіктерге концентратты немесе мөлшерлі қауіп тудыратын қоршаған табиғи ортадағы қауіпті химиялық заттардың таралуы.

Адмадар мен жануарлар үшін хмимялық аварияның қауіптілігі организмнің тіршілк жасауының бұзылуымен және жекелеген генетикалық зардаптарымен, ал кейбір жағдайларда – ҚӘУЗ организмге дем алу органдары, тері, шырышты қабық, жара арқылы және тамақпен келіп түскен кезде өлімге алып келумен байқалады.

Ескерту іс-шаралары

Сіздердің тұратын жерлеріңізге немесе жұмыс орындарыңызға жақын жерлерде химиялық қауіпті объект бар екенін анықтаңыздар. Егерде болатын болса, осы объектідегі ҚӘУЗ ерекше белгілерімен және потенциалды қауптілігімен танысыңыздар. Авария туралы тұрғындарды «Барлығыңыз назар аударыңыздар» (сиренаның даусы және кәсіпорынның үздік гудоктары) деген ақпараттандыру белгісінің сипатты ерекшеліктерін, оны алған кезде әрекет жасау тәртібін, үй-жайларды қымтау, азық-түлік пен суды сақтау ережелерін еске сақтаңыздар. Өздеріңіз және отбасыларыңыздың мүшелері үшін мақталы- дәкелі таңғыштарды, сондай-ақ химиялық қауіпті объектідегі авария кезінде тұрғындардың әрекет жасау жадымаларын дайындаңыздар және оларды қолжетімді жерде сақтаңыздар. Мүмкіндіктеріңізше противогаздарды ҚӘУЗ тиісті түрелінен қорғайтын қорапшаларымен бірге алыңыздар.

Химиялық авария кезінде қандай әрекет жасау керек

«Барлығыңыз назар аударыңыздар!» белгісі кезінде авария және ұсынылатын әрекеттер туралы анық ақпарат алу үшін радиоқабылдағыш пен теледидарды қосыңыздар. Терезелерді жабыңыздар, электртұрмыстық құралдарды және газды сөндіріңіздер.

Резина етік, плащ киіңіздер, құжаттарды, қажетті жылы киімдерді, бұзылмайтын азықтың 3 тәулікке жететін қорын алыңыздар.

Көршілерге хабар беріңіздер және тез арада, бірақ әбігерленбей улану аймағынан жел бағытына перпендикулярлы, бұрын орналасқан жерден 1,5 км кем болмайтын қашықтыққа шығыңыздар.

Дем алу органдарын қорғау үшін противогазды, ал ол болмаса – мақталы- дәкелі таңғышты немесе суға 2-5% ас содасына (хлордан сақтану үшін), 2% лимон немесе сірке суына малынған матадан қолдан жасалған бұйымды (аммиактан қорғану үшін) пайдаланыңыздар.

Уланған аймақтан кетуге мүмкіншіліктеріңіз болмаса есіктерді, терезелерді, желдеткіштерді және түтіндіктерді мықтап жабыңыздар. Ондағы тесіктерді қағазбен немесе скотчпен жапсырыңыздар. Ғимараттың бірінші қабаттарында, жертөлелерде және жартылай жертөлелерге жасырынбаңыздар.

ҚӘУЗ тасымалдаумен байланысты теміржолдардағы және автомобиль тас жолдарындағы авариялар кезінде, қауіпті аймақ авария орнынан 200 м радиуста анықталады.

Радиациялық авария

Радиациялық авария – радиактивті өнімдердің және иондық сәулеленудің тиісті пайдалану жобасымен көзделген шекарасынан шығып, адамдардың сәулеленуіне немесе қоршаған ортаның белгі нормадан тыс ластануыне әкеп соққан, атомдық энергияны пайдалану объектілерінің қауіпсіз қолданылуының бұзылуы.

Радиациялық объектідегі авария (радиациялық авария), радиациялық заттар мен ионданған сәулелердің осы объектідегі тиісті пайдалану шегінің жобасымен, оны қолдану қауіпсіздігінің белгеленген шегінен асатын мөлшерде шығуы немесе лақтырылуына әкеп соғатын, радиациялық-қауіпті объектідегі қаупті оқиға (РҚО). Радиациялық объектідегі ионданған сәулелер көздерінің басқарылуын жоғалтумен себептері: құралдардың ақау болуы, персоналдың дұрыс әрекет жасамауы, апаттар және т.б. болып табылады.

Атомдық энергияны пайдалану обектілері болып табылады:

• ядролық құрылғылар;
• орналасу пункттері;
• ионданған сәулеленудің көздері алу деңгейінен жоғары;
• ионданған сәулелерді пайдаланытн мекемелер, оның ішінде медициналық, оқу, зерттеу, коммерциялық, ауылшаруашылық және өнеркісіптік, сонымен қатар тау-кен өндіру, қайта өндіру, сондай-ақ басқа мекемелер.

Радиациялық аварияларға қалай дайындалу керек

Сіздердің орналасқан жерлеріңізге жақын жерде радиациялық-қауіпті объектілердің барын нақтылаңыздар және олар туралы мүмкін болғанша толық және ақпарат алыңыздар.

Төтенше жағдайлар саласындағы уәкілетті органдардың жақын жердегі аймақтық бөліністеріннен Сіздер білгілеріңіз келетін радиациялық-қауіпті объектілердегі авария кезінде халықты ақпараттандыру әдістері мен құралдарын анықтаңыздар.

Авария кезінде пайдалануға арналған қажетті құралдардың қорын құрыңыздар (герметикалық материалдар, йодтық препараттар, азық-түліктер, сулар және т.б.).

Радиациялық авария туралы хабарлау кезінде қандай әрекет жасау керек.

Далада болғанда демалу органдары дереу орамалмен қорғаңыздар (шарфпен) және үй-жайға жасырынуға асығыңыздар.

Панада болған кезде, сыртқы киімдеріңіз бен аяқ-киімдеріңізді шешіңіздер, оларды пластикалық пакетке орналастырыңыздар және душ қабылдаңыздар.

Терезе мен есікті жабыңыздар.

Авария туралы қосымша қапарат және жергілікті әкімшіліктен нұсқаулар алу үшін теледидар мен радиоқабылдағышты қосыңыздар

Желдеткіш сыңалауларын, тезезедегі (есіктердегі) тесіктерді қымтаңыздар және қажет болмаса оларға жақындамаңыздар.

Герметикалық ыдыстарға судың қорын жинаңыздар. Ашық тағамдарды полиэтилен пленкасына ораңыздар және тоңазытқышқа (шкафқа) салыңыздар.

Дем алу органдарын қорғау үшін респиратор, олардың фильтрлеу қасиеттерін арттыру үшін суға малынған мақталы-дәкелі таңғышты немесе матадан жасалған бұйымдарды қолданыңыздар.

БАҚ арқылы нұсқаулар келіп түскен кезде 7 күннің ішінде йодты калийдің бір таблеткасынан (0,125 г), ал 2 жасқа дейінгі балалар үшін – таблетканың ¼ бөлігін қабылдап, йодты профилактика жүргізіңіздер, Йодты калий болмаса йодты ерітіндіні: бір стакан суға 5% йод ерітіндісінің үш-бес тамшысын, 2 жасқа дейінгі балаларға – бір-екі тамшы.

Радиактивті ластанған жерде қандай әрекет жасау керек

Организмге радиактивті заттардың әсер етуін ескерту және әлсірету үшін: Үй-жайдан тек қана қажет болған жағдайда ғана және қысқа уақытқа ғана шығыңыздар, бұл ретте респираторды, плащты, резина етікті және бес саусақты қолданыңыздар.

Ашық жерде шешінбеңіздер, жерге отырмаңыздар және темекі шекпеңіздер, ашық тоғандарда суға түспеңіздер және орман жеміс-жидектерін, саңырауқұлақтарды термеңіздер.

Үйдің жанындағы аймақты жиі ылғалдандырыңыздар, ал үйдің ішінде жуу жабдықтарын қолдана отырып күнде мұқият ылғалды жиыстыру жасаңыздар.

Үй-жайға кірместен бұрын аяқ-киімді жуыңыздар, сыртқы киімдеріңізді сілкіп, ылғалды щеткамен тазалаңыздар.

Суды тек қана тексерілген қайнарлардан пайдаланыңыздар, ал азық- түліктерді – магазиннен сатып алыңыздар.

Тамақтанар алдында қолдарыңызды дұрыстап жуыңыздар және ауыздарыңызды 0,5% ас содасымен шайыңыздар.