ТЕХНОГЕНДІК АПАТТЫҢ ПАЙДА БОЛУ СЕБЕПТЕРІ

Техногендік апаттардың тікелей себептері инженерлік жүйеге сыртқы әсерлер (табиғи зілзалалар, әскери диверсиялар және т.б.), осы жүйеге тікелей байланысты жағдайлар мен жағдайлар, соның ішінде техникалық ақаулар, сондай-ақ адам қателері болуы мүмкін. Соңғысы, статистика және сарапшылардың пікірі бойынша, техногендік апаттардың пайда болуында басты рөл атқарады. Мамандардың айтуынша, адам қателігі атом электр станцияларындағы төтенше жағдайлардың 45%, әуе апаттарының 60% және теңіздегі апаттардың 80% құрайды.

Өкінішке орай, өндірістік қызметтің барлық салаларында жазатайым оқиғалардың саны тұрақты өсуде. Бұл жаңа технологиялар мен материалдарды, дәстүрлі емес энергия көздерін кеңінен қолдану, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығында қауіпті заттарды жаппай пайдаланумен байланысты.

Заманауи күрделі өндіріс орындары жоғары сенімділікпен жобаланған. Дегенмен, өндіріс орындары неғұрлым көп болса, олардың бірінде жыл сайынғы апаттың ықтималдығы соғұрлым жоғары болады. Абсолютті қауіпсіздік жоқ.

Барған сайын апаттар объектілердің бұзылуымен және ауыр экологиялық зардаптармен (мысалы, Чернобыль) апатты сипатқа ие болуда. Мұндай жағдайларды талдау, өндіріске қарамастан, олардың басым көпшілігінде даму кезеңдері бірдей болатынын көрсетеді.

Бұлардың біріншісінде апаттың алдында әдетте құрал-жабдықтағы ақаулардың пайда болуы немесе жинақталуы немесе өздігінен қауіп төндірмейтін, бірақ бұл үшін алғышарттар жасайтын процестің қалыпты жүруінен ауытқу болады. Сондықтан апаттың алдын алуға әлі де болады.

Екінші кезеңде, әдетте күтпеген, қандай да бір бастаушы оқиға орын алады. Әдетте, бұл кезеңде операторлардың тиімді әрекет етуге уақыты да, құралдары да болмайды. Нақты апат үшінші кезеңде, алдыңғы екі кезеңнің салдары ретінде орын алады.

Осылайша, негізгі себептерді анықтауға болады:

• жобалаудағы қате есептеулер және заманауи ғимараттардың қауіпсіздік деңгейінің жеткіліксіздігі;
• сапасыз құрылыс немесе жобадан ауытқу;
• өндірістің ойластырылмаған орналасуы;
• кадрлардың жеткіліксіз дайындығы немесе тәртіпсіздігі мен салғырттығы салдарынан технологиялық процестің талаптарын бұзу.
• ғимараттар мен құрылыстарды, жабдықтарды ағымдағы жөндеудің жоқтығы, ескіргендердің орнына жаңа машиналар мен механизмдер сатып алынбайды.
• өндірістік тәртіптің төмендеуі. Абайсыздық, машиналарды, көлік құралдарын, аспаптар мен жабдықтарды пайдалану ережелерін өрескел бұзу.
• заманауи өндіріс барған сайын күрделене түсуде. Оның процесінде улы және агрессивті компоненттер жиі қолданылады. Энергияның үлкен мөлшері шағын аудандарда шоғырланған.
• табиғи апаттар, нәтижесінде өндірісінде қоғамға қауіпті зиянды заттар бар кәсіпорындар және т.б.
• технологиялардың күрделілігі, персоналдың жеткіліксіз біліктілігі, конструкторлық кемшіліктер, еңбек және технологиялық тәртіптің төмендігі;
• әр түрлі салалардың өзара ықпалын дұрыс зерттемей, индустриалды аймақтарға шоғырландыру;
• өндірістік ақаулар мен жұмыс режимдерінің бұзылуына байланысты техникалық жүйелердің істен шығуы;
• техникалық жүйелердің жоғары энергетикалық деңгейі;
• энергетикалық объектілерге, көлікке және т.б. сыртқы жағымсыз әсерлер.