ТУРИЗМДІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ-2

Бірегей тарихи орындардың болуы аймақтағы туризмнің табысты дамуын алдын ала анықтайды. Тарихи және тарихи нысандармен танысу — туристік ынталандырудың ең танымал түрі.

Облыстың тарихи мұрасы туристік нарыққа шығады. Сондықтан ұлттық туристік ұйымдар облыстың тарихи әлеуеті туралы ақпаратты тарату керек.

Туристік бағыттар үшін дәстүрлі мәдени іс-шараларды (фольклор, фестивальдар және т.б.) өткізу және бүкіл әлемнің туристеріне қызығушылық танытқан жөн.

Мәдени туризм тек аймаққа табыс әкеліп қана қоймайды, сонымен бірге жергілікті тұрғындарға өзінің бірегей мұрасын мақтан тұтуға және оны туристермен бөлісуге мүмкіндік береді. Егер қоғам оны ескерсе, ол туризм үшін бірегей ресурстарды ұтымды пайдалану жүйесін жасай алады.

Туризмнің табысты дамуы, демек, әлеуетті туристерді жаппай тарту аймақтың мәдени, тарихи және табиғи ресурстарын сақтауға бағытталған іс- әрекеттерге байланысты. Аймақтың туризм үшін тарихи, мәдени және табиғи әлеуетін пайдалану жөніндегі бағдарламаны іске асыру мәдениет элементтерін пайдалануды қамтитын маусымаралық туризмнің көптеген нысандарын ұсыну арқылы маусымдық сұраныс ауытқуларының мәселесін шешеді.

Бүгінгі күні мәдени туризмді дамыту үшін тарихи ескерткіштер, инфрақұрылымды жаңғырту және жөндеу мақсатында ішкі резервтерді іздестіру қажет, олардың үлестері, несиелері, инвесторлар тарту арқылы туризм, соның ішінде қалалық ортаны дамыту мақсатында тарихи аймақ аясында арнайы мәдени туристік туристік қор құру басты орында қарастырылады.

Аймақта және халықаралық деңгейде мәдени туризмді дамыту келешекте түрлі әлеуметтік-мәдени және экономикалық-басқару аспектілері бар тарихи қалалар мен ауылдардың әр түрлі түрлерімен байланысты болуы керек. Есептеулерге, сондай-ақ табиғи аумақтарға осындай көзқарас туристік маршруттар үшін ең маңызды және әртүрлі нұсқаларды анықтауға мүмкіндік береді. Елді мекендердің әлеуметтік-мәдени типологиясы олардың функционалдық сипаттамаларына, өмір сүрудің әртүрлі жолдарына негізделе отырып, төмендегідей нұсқалар болуы мүмкін:

• ауыл шаруашылығы;
• сауда;
• курорт;
• әскери;
• этникалық топтардың шағын резиденциясы бар елді мекендер.

Мұндай қалалар мен ауылдардың табиғат ортасымен, тарихи және мәдени ескерткіштердің болуы өңірлік және халықаралық мәдени туризмнің көп қырлы дамуына негіз болып табылады. Бұл тұрғыда туристердің әлеуметтік топтарының мақсаттары мен мүдделерін емес, олардың кәсіби және күнделікті тәжірибесін байытатын, тарихи қалалар мен ауылдардағы туризмді дамытатын, тиісінше, елді мекендердің кейбір экономикалық проблемаларын шешуге болады.

Жоғарыда айтылғандарға сүйенсек, мәдени туризм шын мәнінде өңірлік дамудың ресурсы бола алады, себебі ол адамдардың осы жерге баруға деген ықыласына әсер ететін бірқатар маңызды сипаттамаларға ие. Ал мәдениет туризмінің халықаралық деңгейде де, аймақтық деңгейде де барлық деңгейлерде дамуы үшін үлкен перспективалары бар.

Экскурсия барысында адамға не қызықтыратыны туралы нақты және егжей-тегжейлі ақпарат алынады. Бүгінде адамдар әлемімізді түсініп, әлемді түсінуге тырысады, оның өмір сүру заңдарын түсінеді және оның барлығы қалай басталғанын және біз ақыр соңында не болғанын түсінеміз. Бұл мәселелерде біз мәдени және танымдық туризмді түсінуге көмектесеміз, өйткені адамдардың рухани дамуына деген ұмтылысы әрі қарай дамуға мүмкіндік береді.

Мәдени туризм туристті мәдени құндылықтармен таныстыратын танымдық мақсаттармен саяхат және оның көкжиектерін кеңейтеді.

Қазақстан, сөзсіз, ең қуатты туристік ресурстарға ие, бірақ қазіргі уақытта ол әлемдік туристік өнімнің тек 1% ғана құрайды. Демек, туризмді дамыту, нарықтағы жаңа туристік өнімнің жетіспеушілігі және бұрынғыдан сапалы ерекшеленетін жаңа, қазіргі заманғы туристік инфрақұрылым.

Мәдениет – бұл халықтардың тәуелсіздігі мен өзіндік ерекшелігін дамыту, сақтау және нығайту үдерісінің іргелі негізі. Қазіргі кезде Қазақстандағы туризмнің негізгі мәселесі – бұл туризмді дамыту. Көптеген адамдар, тіпті Қазақстан жерінің тарихын білетін адамдар әрдайым «біз нені көрсете аламыз?» деп сұрақ қояды.

Әрине, «Греция» деген сөзді естігенде, ежелгі ғибадатханалардың жарқын бейнелері пайда болады, Египет бізді пирамидалармен, ал РимКолизеймен және әлемге әйгілі архитектуралық және өнер туындыларымен таңғалдырады.Эйфел мұнарасы мен Стоунхедж туралы, Еркіндік мүсіні және ежелгі дәуірдегі Чехиялық құлпы тастары туралы бәрі біледі.

Соңғы онжылдықта елімізде эстетикалық өнімділік пен тарихи маңызы жағынан әлемдік өркениеттердің танымал қазынасымен салыстырылатын мәдени және көркем құндылықтары бар палеолит, неолит, қола дәуірінің, ерте темір дәуірінің және орта ғасырдың қызықты ескерткіштері ашылды.

Бұл ескерткіштерсоншалықты маңызды емес, бірақ провинцияда туризмді дамыту үшін үлкен мәдени әлеует. Жергілікті көрікті жерлерде туристік көрікті енгізу бүкіл әлемде танымал және кең таралған мәдени, білім беру туризмін дамытуға серпін береді.

Бұл мәселеде тағы бір маңызды мәселе бар — бұл білім беру және тәрбиелеу  мәселесі.  Қазіргі  уақытта  ұлттық  идеяны  табу  мәселесі  өте өткір ретінде саналады. Біздің өткен өмірімізді зерделеу және біздің алдымызда өмір сүрген жүздеген ұрпақтың тәжірибесі мен жетістіктерін пайдалану оның шешіміне жақсы ықпал етуі мүмкін.

Тұтастай туризм дегеніміз не?- деп сұрақ қоятын болсақ, бұл– демалудың, бос уақыттың, таным мен жаңа білімге ие болудың танымал түрі ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманғы жастарды тәрбиелеу құралы. Біздің идеологияға жаңа көзқарастарымызда когнитивті туризмді дамыту жас ұрпақты тәрбиелеу мәселесінде қажет болады. Идеологиялық вакуум жағдайында, негізінен мәдениет арқылы, адамзаттың рухани тәжірибесін беру, адамның адамгершілік қалыптасуы.Әрбір адам өзінің тарихын, оның тамырларын білуге міндетті, бірақ тарихи тамырларды білу процесі бұрынғыға қарағанда түбегейлі ерекшеленуі керек. Қазіргі заманғы адамның біліміне сіңіру үшін жаңа тәсілдер қажет[16, 31 б.].

Қазіргі заманғы мәдени туризм арасында үш негізгі айырмашылық бар:

• туристің белсенді рөлі мен ұстанымы өте маңызды, маршруттарды және олардың өту формаларын таңдау өте жоғарғы деңгейде;
• бұрынғыдай жеке ескерткіштерді емес, сонымен бірге ажырамас мәдени ортаны тарту рөлі бар;
• Қазақстанның белгілі бір аймағының мәдени құндылықтары көбінесе көбейтуге қабілетті мәдени капитал, оның ішінде туризмнің қазіргі заманғы нысандарынан түсетін табыс арқылы жүзеге асырылады.

Біздің заманымыздың өткір проблемаларының бірі – демалыс мәселесі.Барлық дамыған елдерде адам мен қоғамды, адам мен табиғатты үйлестіруге ықпал ететін мәдени туризмнің дамуы қоғамдық игілік болып табылады. Тарих, табиғат және мәдениет ескерткіштері, археология сынды туризмнің негізгі объектілері,тарихи ескерткіштер тұрақты табыс көзі болып табылады және жұмыс орындарын құру мәселесін шешеді.

Coңғы жылдapы көптeгeн мeмлeкeттepдe тypиcтiк pecypcтapдың iшiнeн тapиxи жәнe әлeyмeттiк-мәдeни pecypcтapғa жeтe көңiл бөлiнyдe, өйткeнi жep бeтiндe көптeгeн eжeлгi қaлaлap тaбылып, зepттeлyдe.Сoндықтaндa тypиcтepдiң жaңa тypизм oбъeктiлepiн нeмece тapиxи мaңызы бap eжeлгi қaлaлap мeн қopғaндapғa caяxaт жacayғa, тapиxымeн тaныcып, зepдeлeyгe жәнe oлapғa қaтыcты aңыздapғa көп мән бepiп, қызығyшылықтapы apтyдa. Тypизмнiң тapиxи-мәдeни бaғытын дaмытyдa мәдeни мұpaлapды зepттey жәнe oлap тypaлы aқпapaттық aнықтaмaлықтap дaйындaп тapaтy мәceлeci үлкeн opын aлyдa. Caяxaттapдың мaқcaты мeн бacты мoтивaцияcы бoйыншa тypизмнiң кeлeci түpлepiн бөлiп көpceтyгe бoлaды:

-aмepикaндық ғaлым В.Cмиттiң oйыншa, тypизмнiң aлты кaтeгopияcы бap, oлap: этникaлық, мәдeни, тapиxи, экoлoгиялық, peкpeaциялық, әcкepи тypизм;

-yкpaиндық ғaлым Н.П.Кpaчилo, тypизмнiң өзгeшe aлты түpiн ұcынғaн, oлap: кypopттық-eмдiк, мәдeни-oйын-cayық (тapиxи-мәдeни, apxeoлoгиялық, apxитeктypaлық ecкepткiштepмeн тaныcy мaқcaтындaғы тypиcтiк caяxaттap), cпopттық, тaнымдық-icкepлiк, дiни, кәciптiк тypизм;

-opыc ғaлымы Н.C.Миpoнeнкoның пiкipiншe, тypиcтiк ic-әpeкeт бacты мoтивтepi бoйыншa кeлeci төpт түpгe бөлiнeдi дeп өз eңбeктepiндe aтaп өткeн, oлap: eмдiк, cayықтыpy жәнe cпopт, тaнымдық тypизм (нaтypaлиcтiк, мәдeни- тapиxи);

-opыc ғaлымы В.A.Квapтaльнoв, caяxaттay мoтивтepi бeлгiлi бip дeңгeйдe тypиcтepдi caяxaт мaқcaты бoйыншa кeлeci түpлepгe бөлгeн: дeмaлыc, бoc yaқыт, oйын-cayық, тaнымдық тypизм, cпopт тypизм жәнe oның caлaлapы, қaжылық, icкepлiк мaқcaттap, қoнaқ бoлy мaқcaты. Oның oйыншa, мәдeни- тapиxи тypизмнiң бacты мiндeтi –мәдeниeт, ғылым жәнe тexникa жeтicтiктepiмeн тaныcтыpy, тapиxи opындap мeн құpылыcтapғa caяxaттay.