ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІДЕГІ ИНФЛЮЕНСЕРЛЕР АРҚЫЛЫ ЖАРНАМАЛАНАТЫН ЖАСЫРЫН ПИРАМИДАЛАР

Бұрын мұндай жүйелерді көшеде, жиналыстарда немесе таныстар арқылы насихаттайтын болса, қазір оларды әлеуметтік желідегі инфлюенсерлер арқылы жарнамалау кең таралды. Instagram, TikTok, Telegram сияқты платформаларда мыңдаған оқырманы бар блогерлер, әншілер немесе танымал жастар өз парақшаларында “инвестицияға қатысу”, “ақша көбейту”, “қаржылық тәуелсіздікке жету” жайлы бейнероликтер жариялайды. Мұндай жарнамалар шын мәнінде жасырын қаржы пирамидаларының бір бөлігі болып табылады. Түркістан өңірінде интернет белсенділігі жоғары болғандықтан, әсіресе жастар арасында бұл құбылыс кеңінен тарап отыр.

Инфлюенсерлердің сенімді бейнесі және алдау тетігі

Әлеуметтік желідегі блогерлер көпшілікке шынайы әрі қарапайым адам ретінде көрінеді. Олармен жазылушылар арасында психологиялық сенім байланысы қалыптасады. Қаржы пирамидаларын ұйымдастырушылар осы ерекшелікті жақсы пайдаланады. Олар белгілі инфлюенсерлерге ақы төлеп, өз жүйесін жарнамалатады. Көрсетілетін бейнелерде қымбат көліктер, сәнді өмір, шетелге сапарлар жиі бейнеленеді. Ал жастар осыны көріп, табысқа жетудің жолы расымен де блогер ұсынған “жоба” деп ойлайды. Бұл – классикалық маркетингтік айла болса да, оның салдары ауыр.

Жастар психологиясына әсер ету әдістері

Инфлюенсерлердің жарнамасында көбіне “сәттілікке жеткендердің” әңгімесі айтылады. “Мен де сен сияқты едім, бірақ осы жобаның арқасында табысқа жеттім” деген сюжет жиі қолданылады. Мұндай мәтіндер мен бейнелер жастардың сенімін тез жаулап алады. Түркістан облысындағы студенттер мен жұмыс іздеп жүрген жасөспірімдер үшін бұл ерекше әсер етеді. Себебі олардың көпшілігі тұрақты табысқа қол жеткізгісі келеді, ал әлеуметтік желіден көрген “жылдам жол” оларға үміт береді. Психологтардың пікірінше, дәл осы жалған мотивация – жастардың ең әлсіз тұсы.

Аймақтағы нақты мысалдар

Түркістан қаласы мен Кентау, Шардара секілді аудандарда бірнеше жас инфлюенсерлердің жарнамасына сеніп, қаржысын “инвестициялық жобаға” құйып, кейін алданғанын мойындаған. Әсіресе Telegram-арналар арқылы ұйымдастырылатын жабық чаттарда инфлюенсерлер “өзіндік клубқа” шақырып, қосылу үшін белгілі бір соманы аударуды талап етеді. Алғашқыда жүйе аздаған табыс көрсетіп, қатысушыларды одан әрі ақша салуға итермелейді. Бірақ уақыт өте келе жоба жабылып, қаржы жоғалып кетеді. Бұл жағдай әсіресе ауылдан шыққан жастарға ауыр соққы болып отыр.

Интернеттегі заңдық бақылаудың әлсіздігі

Қаржы пирамидалары әлеуметтік желі арқылы тараған кезде құқық қорғау органдарына оны дәлелдеу қиынға соғады. Себебі инфлюенсерлер көбіне тікелей “пирамиданы” жарнамаламайды, тек “жақсы мүмкіндік”, “инвестиция құралы” ретінде таныстырады. Жарнама келісімдері көбіне бейресми түрде жүреді, сондықтан инфлюенсерлер жауапкершіліктен оңай құтылады. Түркістан өңірінде де мұндай жағдай бірнеше рет тіркеліп, құқық қорғау органдары тек жәбірленушілердің арызынан кейін ғана әрекетке кіріскен.

Алданған жастардың әлеуметтік салдары

Қаржысын жоғалтқан жастар көбіне отбасынан, достарынан жасырып, қарызға батып қалады. Бұл олардың психологиялық жағдайына да әсер етеді. Кейбірі оқуын тастап, жұмыс іздеуге мәжбүр болады. Ал ауылдағы жастардың алдануы – жалпы отбасылық тұрмыстың әлсіреуіне әкеліп соғады. Түркістан облысында әлеуметтік желідегі пирамидаларға алданып, қаржысын жоғалтқан жастардың саны аз емес. Бірақ олардың көпшілігі ашық айтуға ұялады, себебі қоғамда “алдауға түсу” әлі де әлсіздік ретінде қабылданады.

Қоғамдық сауаттылықты арттыру қажеттілігі

Инфлюенсерлер арқылы жасалған пирамидалардың алдын алу үшін жастардың қаржылық сауатын арттыру аса маңызды. Мектептер мен колледждерде қаржылық сауаттылық сабақтары жүйелі түрде жүргізілуі тиіс. Сонымен қатар жергілікті әкімдіктер мен құқық қорғау органдары әлеуметтік желілердегі жалған жарнамаларды бақылауды күшейтуі қажет. Инфлюенсерлердің де жауапкершілігін арттыру мәселесі заңнамалық деңгейде қарастырылуы керек. Егер олар жарнамалаған “жоба” пирамида болып шықса, блогердің де заң алдында жауап беруі қажет.

Әлеуметтік желі арқылы таралатын қаржы пирамидалары – қазіргі заманның ең қауіпті қаржылық алаяқтық түрлерінің бірі. Олар жастарды жылдам байлыққа жету уәдесімен арбайды, бірақ түптің түбінде ауыр зардаптарға алып келеді. Түркістан өңірінде мұндай құбылыс кең тарағандықтан, қоғам болып оған қарсы күресу маңызды. Әрбір жас инфлюенсердің сөзіне емес, нақты дерек пен ресми ақпаратқа сенуді үйренуі тиіс. Тек сонда ғана әлеуметтік желідегі қаржылық қақпаннан құтылуға мүмкіндік бар.