СУ ТАСҚЫНЫНА ҚАРСЫ ІС-ШАРАЛАР

Облыстық прокуратурамен бірлесіп ЕС -145 тік ұшағымын, облысымыздың Бәйдібек және Созақ аудандарындағы өзендер мен су қоймаларға аэровизуалды шолу жүргізілді. Шолу барысында 12 су қойма және Арыс, Шаян, Боралдай, Бөген өзендерінің жағдайы қаралды. Қазіргі таңда су режимі орта деңгейден төмен, аймаққа қауіп жоқ.

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар – дүлей зілзала (жер сілкінісі,сел, көшкін, су тасқыны және басқалары), табиғи өрт, індеттер мен малдың жұқпалы аурулары, ауылшаруашылық өсімдіктерінің және ормандардың кеселдері мен зиянкестері арқылы зақымдануын тудыратын төтенше жағдай.
Ішкі суқоймаларда болатын гидрологиялық қауіпті құбылыстардың түрлері: су тасқыны, су тасу, нөсерлік су тасу, желдік айдамалар, судың төменгі деңгейлері, сел буылуы және тоқтауы, жер асты сулар деңгейінің көтерілуі. Теңіздік гидрологиялық қауіпті құбылыстар: тайфундар, теңіз деңгейінің қатты толқулары ( 5 балл және одан да көп) немесе тербелісі, мұздық жамылғы және тағы басқалары.

Қауіпті гидрологиялық құбылыстар

Қауіпті гидрологиялық құбылыстар – әр түрлі табиғи немесе гидродинамикалық факторлардың немесе екеуінің қосындысының әсер етуінен пайда болатын, адамдарға, ауылшаруашлық малдары мен дәнді дақылдарына, экономика нысандары мен қоршаған табиғи ортаға зақым келтіретін, шығу тегі гидрологиялық болып келетін оқиға немесе гидрологиялық процесстердің нәтижесі.

Гидрологиялық қауіпті құбылыстардың түрлері

Апаттық тасқын – қирау мен құрбандыққа алып келетін, көлемі жағынан көрнекті, қайталануы жағынан сирек тасқын. Апаттық тасқын түсінігі, сондай — ақ салдары қиратуға алып келген су тасуға да қатысты қолданылады. Жинақталу судың сығылысуын және осыған байланысты су деңгейінің көтерілуін туғызатын мұз көшу кезіндегімұздықтардың өзен арнасына жиналуы. Кептеме – судың сығылысуын және осыған байланысты су деңгейінің көтерілуін туғызатын өзен арнасыңдағы майда мұздардың жиналып қалуы.

Гидротехникалық құрылыстарды салу және пайдалану теріс жағына ие. Бір жағынан, олар қоғамның әлеуметтік экономикалық дамуы үшін, халықты сумен, азық-түлікпен, энергиямен жабдықтау үшін, су тасқындарымен және т. б. күрес үшін объективті қажет.

Екінші жағынан-бөгет жармасынан жоғары және төмен өзен алаптарының табиғаты мен шаруашылығына теріс әсер етеді, сондай-ақ су торабының жармасынан төмен тұратын халықтың өміріне ықтимал қауіп-қатер көзі болып табылады және үлкен материалдық зиян келтіру, яғни әлеуетті қауіпті объектілер болып табылады.Тіреуіш гидротехникалық құрылыстар өте сенімді және берік – олардың көпшілігі ондаған және тіпті жүздеген жыл жұмыс істейді. Алайда, әлемдік статистика материалдары мен таяудағы жылдардағы оқиғалар гидротораптардағы авариялар мүмкін екендігін көрсетеді, олар бөгеттер мен оларға жапсарлас құрылыстардың зақымдануына және бұзылуына әкеп соғуы мүмкін. Су қоймасы апатының салдары (мысалы, өзендегі үлкен бөгеттің бұзылуы) тек қана үлкен болуы мүмкін.Өнеркәсіптік, көліктік және басқа да құрылыстардан айырмашылығы, олардың апаттарынан болған залал көп жағдайда құрылыстың бұзылған бөліктерін қалпына келтіру құнымен бағаланады, тіреу гидроқұрылысының апаттарынан болған залал әдетте оның құнынан көп есе асып түседі. Бұл ретте, адам шығынынан басқа, өзен мен оның жағалауындағы басқа да құрылыстар бұзылып, осы гидроқұрылысқа негізделген тұтас аудандардың кәсіпорындарының қызметі бұзылып, соңғысын қалпына келтіру әдетте бірқатар жылдар талап етілетіндігімен түсіндіріледі.Бұл жағдай гидроқұрылыстарды жобалау, салу және пайдалану ерекше назар аударуды талап ететін өте жауапты ғимараттар деп санауға мәжбүр етеді. Гидротехникалық құрылыстарды бақылау Халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Гидротехникалық құрылыстарды бақылау жоспарлар мен іс-шаралардың толық және тиімді орындалуын, белгіленген нормативтер, стандарттар мен қағидалар талаптарының сақталуын, меншік иелерінің, пайдаланушы ұйымдардың осы құрылыстарда төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі іс-қимылдарға дайындығын тексеруді өз міндетіне аладыҚазақстан Республикасының Су кодексіне сәйкес меншік иелерінің су шаруашылығы құрылыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз етуін бақылауды су қорын пайдалану және қорғау, төтенше жағдайлар және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органдар жүзеге асырады. Меншік иелері пайдаланатын гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін бақылау функцияларын Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Су ресурстары комитеті 5 және Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Төтенше жағдайларды және өнеркәсіптік қауіпсіздікті мемлекеттік бақылау комитеті жүзеге асырады.

Өз салдары бойынша аса қауіпті төтенше жағдайлар гидротехникалық құрылыстар арқылы судың есептік шығысынан өту кезінде туындайды. Оған сәйкес жыл сайын әлемде су тораптарында 3 мыңға жуық апат орын алады. Олардың ішінде едәуір саны зақымданулар байқалады өту кезеңінде апатты, жоғары половодий және су тасқыны, бұл кемшіліктері бар жобалау- техникалық шешімдерді өткізу кезінде төтенше шығыстар, сондай-ақ салдарынан жаман жұмыс пайдалану қызметтер. Нәтижесінде ірі су тасқыны кезінде бекітпелерді уақытында ашу мүмкін емес және су ағызу бөгеттің жотасының қасы арқылы жүзеге асырылады,бұл оның бұзылуына әкеп соғады.

Бөгеттің немесе дамбаның бұзылуы табиғи себептермен немесе адамның іс-әрекетіне байланысты болуы мүмкін. Табиғи күштерге, қабілетті тудыруы серпін гидротехникалық объектісіне жатады: жер сілкінісі, су тасқыны, күшті және ұзаққа созылатын екі нөсер, дауыл, көшкін. Бетон конструкцияларының табиғи коррозиясы да аварияға әкелуі мүмкін, бірақ қазір көбінесе топырақ бөгеттері таралған. Жобалаудағы әртүрлі дәлсіздіктер, объектілерді салу кезіндегі қателер, материалдың ақаулары немесе оның төмен сапасы, жарылыстар, диверсиялар, гидродинамикалық құрылыстарға жақын әскери әрекеттер адам қызметімен байланысты себептерге жатады. Бөгеттің жарылу қаупі аз болса да байқалса, оны нығайту және жарылу алдын алу бойынша іс-қимыл жасайды. Көктемгі су тасқыны кезінде объектіден үнемі су жіберу жүзеге асырылады.