ОҚУ ОРНЫНДАҒЫ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІ- 4

Өрт қауіпсіздігі сызбасы — бұл өрт пен зиянды болдырмауға бағытталған ұйымдастырушылық іс — шаралар мен техникалық құралдар кешені болып саналады.

Оқу орнының өрт қауіпсіздігі өрттің алдын — алу жүйесімен, өртке қарсы қорғау жүйесімен және ұйымдастыру — техникалық кіру жүйесімен қамтамасыз етілуі тиіс.

Өрт қауіпсіздігі жүйелері өрттің пайда болуының және адамдарға өрттің қауіпті факторларының қажетті деңгейде әсер етуінің алдын алуы тиіс. Аталған жүйелердің көмегімен адамдардың өрт қауіпсіздігінің қажетті деңгейі, адамға әсер етудің алдын алу 0,99999999 кем болмауы тиіс, ал адамдар үшін өрт қауіптілігінің рұқсат етілген деңгейі әрбір адамға шаққанда жылына рұқсат етілген шекті мәннен асатын өрттің қауіпті факторларының әсер етуінен 10 ~ 6 аспауы тиіс.

Өрт қауіпсіздігі технологиясын іске асыруға арналған техникалық базаны қазіргі заманғы машиналар, газэлектрдәнекерлеу, сырлау, гидрооқшаулау және басқа да жұмыстарға арналған әртүрлі жабдықтар құрайды, оларды дұрыс пайдалану құрылыс алаңындағы өрт қауіпсіздігіне кепілдік береді.

Оқу орындарында өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін орын алуы қажетті сызбаның бірі ол – өрт дабылы сызбасы болып табылады.Бұл сызбаның маңыздылығының тағы бір себебі , ол өрттің алдын – алуға көп септігін тигізуі.

Өрт дабылы оттың пайда болу көзін анықтауға көмектесетін күрделі жүйе болып табылады. Сонымен қатар онда , онда сөйлеу хабарлауы, түтін жою жүйесі және басқа да маңызды функциялар қарастырылған. Мұндай жабдық жұмысының жалпы сәттері көп, алайда олардың барлығы бұзушылықтар туралы хабарлаудың қалай болатынын түсінбейді. Осыған байланысты бұл жүйені орнату туралы күмән туындауы мүмкін, өйткені ол өте сенімді емес деп көрінуі мүмкін. Ол үшін біз өрт дабылы жұмыс істейтін сызбаны егжей — тегжейлі қарастырамыз.(1 – сурет )

Өрт дабылы төмендегі элементтерден тұрады:

• сенсорлық құрылғылар, яғни хабарлағыштар мен датчиктер;
• сенсорлық құрылғылардан, датчиктерден ақпаратты жинау және өңдеу үшін жауап беретін жабдықтардан;
• орталықтандырылған басқару жабдығы, мысалы, орталық компьютерден.

Өрт сигнализациясының принциптік схемасы.

Перифериялық құрылғылар дербес құрылымдық орындауға ие және бақылау панеліне қосылады:

• хабарлама принтері: қызметтік және үрейлі хабарларды басып шығару жүйесі;
• басқару пульті;
• Жарық хабарлағышы;
• дыбыс хабарлағышы;
• қысқа тұйықталуды оқшаулайтын модуль: қысқа тұйықталу болған жағдайда сақиналы шлейфтердің жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін қолданылады.

Жалпы жұмыс принципінде күрделі ештеңе жоқ , яғни арнайы датчиктер арқылы ақпарат өңдеу бағдарламасына беріледі, содан кейін қауіпсіздік үшін жауап беретін мониторинг орталығына шығарылады. Мұнда екі түрге бөлінетін датчиктерге (3 – сурет ) жеке назар аудару керек.

Белсенді датчиктер. Оларда күзетілетін аймаққа тиесілі тұрақты сигнал генерацияланады. Егер ол өзгерсе, олар жауап бере бастайды.

Пассивті датчиктер. Олардың әрекеті қоршаған жағдайдың тікелей өзгеруіне негізделген, бұл жану тудырады.

Сонымен қатар, датчиктер әрекет механизмі бойынша бірнеше түрмен ерекшеленуі мүмкін:

• инфрақызыл механизм есебінен жұмыс;
• магнитті бояу механизмі есебінен;
• құрама механизм есебінен;
• шыны сынуға әрекет ету;
• периметральды белсенді қосқыштарды қолдану.

Датчиктер жану көзін тапқан соң, өрт дабылы іс — қимыл алгоритмін орындай бастайды. Егер принципті схема дұрыс жасалса, онда барлық алгоритм дұрыс жұмыс істейді.Адамдар өрттің басталғанын білу үшін хабарландыру жүйесі қосылуы тиіс. Ол жарық дыбысы немесе әдеттегі, яғни жай дыбыс болуы мүмкін.  Құлақтандырудың құрамы мен түрі жобалау кезеңінде анықталады. Бұл оқ орнының ғимараттың алаңына, оның биіктігіне және т.б. байланысты болып келеді. Хабарландыру жүйесі «шығу» деген жазуы бар жарық тақтайшаларын (4 – сурет ) міндетті түрде қамтиды, олар түтіндеген кеңістікте шығуды табуға көмектеседі

Адамдарды эвакуациялаудың барлық жолдарын босату. Бұл рұқсатты бақылау және басқару жүйесі (СКУД) болған кезде мүмкін. Өрт дабылы оған сигнал береді және ол, яғни СКУД, ғимаратта тұрған адамдардың қауіпті жерден кедергілерсіз кетуге мүмкіндік береді.

Автоматты өрт сөндіру жүйесін қосу. Мұнда үш нұсқа болуы мүмкін:

• сумен өрт сөндіру,
• ұнтақпен өрт сөндіру,
• газбен өрт сөндіру.

Сондай-ақ автоматты өрт сөндіру жүйесі объектіде орналасқан мүлікпен анықталады. Мысал үшін кітапхананы алуға болады. Өрт сөндіру көбікпен немесе сумен жүзеге асырылады. Түтін жою жүйесін қосу. Бұл адамдардың өрттен шыққан түтіндегі зиянды заттармен уланбауы үшін маңызды болып табылады. Сондай-ақ, ағынды желдету жүйесінен көшеден ауа беру тоқтатылуы тиіс, өйткені ол жалынның үрленуіне ықпал етеді. Осы командалардың барлығы автоматты өрт сигналын береді. Барлық осы сәттерді сапалы орындау үшін сигналды қосудың принципті схемасын дұрыс құру маңызды. Оның көмегімен жүйен і пайдалану тиімді және қауіпсіз болады. Принципті схема екі маңызды сәтпен ерекшеленеді:

• сызбаны қалай ойнату керектігін көрсетеді;
• схеманың құрамы және жұмыс істеу принциптері туралы ақпарат береді, бұл сондай — ақ жабдықты жөндеу немесе өңдеу кезінде пайдалы.

Әдетте қосылу схемасы сигнал беру жиынтығымен бірге беріледі. Жабдықты орнатудың барлық аспектілерінің сақталуын қадағалау керек. Дұрыс схема және оны нақты орындау өрт ошағына тез әрекет етуге және адамдарды құтқаруға бағытталған барлық қажетті әрекеттерді жасауға көмектеседі.

Өрт дабылы жұмысы жүзеге асырылатын принцип өте қарапайым. Ең бастысы, онда қойылған барлық іс — әрекеттер уақытында орындалуы тиіс, өйткені әңгіме өмір туралы болып отыр. Бұл сондай — ақ барлық адамдардың игілігі үшін қызмет ететін өрт дабылын дер кезінде және мұқият орнатудың басты себебі болып табылады.

Оқу орнының өрт қауіпсіздігі жүйесін таңдау , негіздеу және есептеу

Қазақстан Республикасының заңнамасында, оның ішінде өрт қауіпсіздігі саласында ғимараттар салу немесе олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету сияқты негізделген шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін қазіргі заманғы есептеу әдістері бар және тұрақты түрде енгізілді.

Өрт қауіпсіздігі саласындағы есептеу әдістері өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шығынының өрттен болған залалмен салыстырғанда 3-4 есе асып түсу себебінен енгізіле бастады. Өртке қарсы сумен жабдықтауға қалаларды, өнеркәсіп кәсіпорындарын және халық шаруашылығының басқа да объектілерін жобалау кезінде үлкен көңіл бөлінеді. Өрт күзетінің талаптары елді мекендер мен өнеркәсіптік объектілерді сумен жабдықтаудың жалпы міндеттері кешеніне кіреді. Өрт шыққан жағдайда су құбыры құрылыстары мен желілері барынша көп шаруашылық — тұрмыстық және өндірістік сулармен және өртті сөндіруге суды бір мезгілде өткізіп жіберуі тиіс. Осыдан су құбыры жүйесінде қажетті судың жалпы мөлшері үш құрамдас бөліктен тұрады: мұндағы, Q1-елді мекендердің шаруашылық — тұрмыстық қажеттіліктеріне арналған су мөлшері, м3/с; Q2-өнеркәсіптік кәсіпорындардың өндірістік және шаруашылық- тұрмыстық мұқтаждарына арналған су мөлшері, м3/с; Q3-өрт сөндіруге арналған су мөлшері, м3/с;

Қазақстан Республикасында оқу орнын жобалаушылар үшін ең басты мәселе күзет-өрт жүйесін немесе жеке күзет, жеке өрт жүйесін таңдау болып табылады. Өрт қауіпсіздігі күзет жүйесінің сенімділігінен әлдеқайда жоғары, себебі өрт жүйесі бірінші кезекте мүлік емес, адамдардың өмірін құтқару үшін арналған.

Арнайы эвакуация уақыты мен оларды 1991 жылдан бастап қолданыла бастаған жану өнімдерімен (қауіпсіз эвакуациялау жағдайлары) оқшаулау уақытын есептеу әдістері ең аз таралған әдіс болып табылады. Қалған есептеулер жобалау мен құрылыста қолданылатын барынша қолжетімді әдістерге негізделген (отқа төзімділік шектерін, түтін шығару жүйесінің параметрлерін, ішкі және сыртқы өртке қарсы су құбыры жүйелерін есептеу).Есептеуді ең бірінші кезекте өртті сөндіруге қажетті су мөлшерінен бастаған жөн.Техникалық регламенттің негізгі ережелері мен ақылға қонымды мағынасы:

а) берілетін судың мөлшері өрт сөндіру мақсаттары үшін жеткілікті болуы тиіс. Бұл сан әдетте нормалармен белгіленеді;

б) өртті сөндіру қалай жүргізілетініне және қажетті арынды жасауға қандай құралдармен қол жеткізілетініне байланысты өртке су белгілі бір қысыммен жүргізілуі тиіс;

в) судың сапасы әдетте құммен және қоспалармен үлкен ластануды болдырмау үшін ешқандай рөл атқармайды;

г) өрт сөндіру мақсаттары үшін су құбыры құрылыстары мен су беретін тасымалдау құрылғылары апат болған жағдайда әрқашан қол сұғылмайтын су қоры болуы тиіс. Бұл қор белгілі бір уақыт кесіндісіне есептелуі тиіс, оның ішінде ол пайдаланылуы мүмкін;

д) өртті сөндіру үшін су беру жылжымалы сорғылардың көмегімен немесе стационарлық сорғы арқылы жүзеге асырылуы мүмкін;

е) қандай да бір ғимараттың өртті сөндіру үшін су беру өрт сөндіру командаларының жауынгерлік күштерін өрістету сәтінен бастап жүзеге асырылуы тиіс және өрт мөлшеріне байланысты;

ж) ғимаратта ішкі өртке қарсы су құбыры болған жағдайда ішкі желіде күн мен түннің кез келген уақытында ішкі өрт сөндіру мақсаттары үшін қажетті ағыс жасау үшін жеткілікті болуы тиіс;

Ішкі өрт сөндіру үшін судың есептік шығыны және елді мекендердегі ағыстың есептік мөлшері ғимараттың мақсатына, биіктікке, көлемге, ал оқу орындарында ғимараттың отқа төзімділік дәрежесіне, өрт қауіптілігі бойынша өндіріс санатына, ғимараттардың көлеміне байланысты.Келтірілген мысал бойынша өрт сөндіру үшін судың есептік шығынын анықтаймыз.

Оқу орнындағы сыртқы өрт сөндіруге арналған судың есептік шығыны отқа төзімділік дәрежесі, өрт қауіптілігі бойынша үй-жайлардың санаты және өртті сөндіру үшін ең көп шығын талап етілетін осы ғимараттың көлемі бойынша анықталады.Оқу орнындағы кабинеттер мен құрылыстардың сипаттамасы:

• ғимарат:
  • ғимараттың көлемі 105 мың м3.;
  • өрт қауіптілігі бойынша үй — жай санаты-В;

• отқа төзімділік дәрежесі-VII;
• ені 60 м болатын шамдары жоқ ғимараттар.