ЭЛЕВАТОР, ДИІРМЕН ЖӘНЕ ҚҰРАМА ЖЕМ КӘСІПОРНЫНДАҒЫ ӨРТ КЕЗНДЕ

Ғимараттың құлауымен бiрге ұн және элеватор тозаңдарының, бұзылған өнiмдердiң жарылысы болуы мүмкiн.

Элеваторлар мен қоймалар, сол сияқты диірменді-жарма өндірісінің ғимараттарының ішінде қондырғының және конструкциялардың бетінде үлкен өрт қауіптілігін төндіретін жемдік және ұн тозаңдары өте көп мөлшерде жиналады. Отырған шаң (аэрогель) жеңіл тұтанады, бірақ салыстырмалы түрде баяу жанады. Шаңды дереу қопарғанда ауамен әрекеттесуі нәтижесінде жарылуға қабілетті. Диірмен шаңының төменгі жарылыс шегі жем түріне байланысты 10-18 шегінде болады, ал жемдікі 40-50 г/м³. Практика көрсеткендей, қалыпты жұмыс кезінде норийдің ішкі кеңістігінде, вальцті станоктарда, жергілікті желдету жүйелерінде және басқа да аппаратты комуникацияларда жарылыс қауіпті шаң ауамен концентрацияларда болады. Ұн тарту өндірісінің көптеген өнеркәсіптік шаңдары үшін аэровзвесьтердің тұтану температурасы 600-800 тең, ал өздігінен жану температурасы 250-300°С.

Элеваторлар мен диірмендерде оттың желдету, аспирационды, жемді, жарманы, ұнды транспорттау жүйелерімен қабырғалар мен жабындылардағы ойықтар арқылы, сол сияқты қондырғылар, құрылыс конструкциялары және жанғыш материалдардан жасалған галереялар бойымен өте тез таралуы мүмкін. Жанып жатқан жем немесе жартылай өнім жұмыс істеуші қондырғыға тиюі мүмкін және басқа қондырғылар мен ғимарат қабаттарына өтуі мүмкін.

Элеватор және диірменді-жарма өндірістерінің ағаш ғимараттарында от технологиялық қондырғылар, ғимарат конструкциялары және бос кеңістіктер бойымен тез таралады. Элеватор ғимараттарында келесі өрттің даму ерекшеліктері болуы мүмкін.

Силостер бөлмелерінде өрттердің пайда болуы кезінде от мұнара жаққа тез таралады. Бұл жағдайларда жұмыс мұнарасының барлық қабаттары түтінденеді. Мұнарада пайда болған өрт барлық қабаттарға өте тез таралады, кептіру бөлмесіне, сол сияқты диірмендік корпус пен қабылдау бөліміне өтеді. Транспортерлі ленталардың және норий ленталарының жануы кезінде жаңа жану ошақтары пайда бол алады. Диірменді-жарма өндірістеріндегі өрттер кезінде от пен түтін қабаттан қабатқа тесіктер мен ойықтар арқылы өтеді, сол сияқты дайын өнімдер қоймаларына, циклондарға және қалдықтар қоймаларына, элеватор мұнараларына тарала алады.

Құрама жем кәсіпорындары малдардың азығына жемдік және майлы мәдениетті өңдеу бойынша жоғары механикаландырылған өнеркәсіп орны болып табылады. Оларға жем, майды, дайын өнімді қабылдау корпустары, мұнаралар мен диірмендер жатады. Силостық корпустарда жоғары және транспортты галереялар, өнімді түсіру және дайын өнімдерді жіберу құрылғылары, элеваторларда тәрізді технологиялық қондырғылар бойынша мұнаралар жатады.

Құрама жем кәсіпорындарында түрлі өнімнің 100 артық түрі қолданылады. Оларға жем өнімдері (бидай, сұлы, арпа) жатады шөптік ұн, жмых, шрот, сол сияқты диірменді және жармалық өнеркәсіптің ұн қалдықтары және т.б. жатады. Жмых және шрот – бұл өсімдік майын алған кездегі қосымша өнімдер. Жмых майды пресстеп алған кезде алынады. Оның құрамында шамамен 7% алынған май бар. Шроттар майды ерітінділермен алу жолымен алынады. Шроттағы май қалдығы — 2%.

Құрама жем шикізаттарының компоненттері – бұл үлкен тотығу беттігі бар ұсақ дисперсты өнімдер. Олар оттегі мен ылғалды ауадан белсенді сорбциялайды және өздігінен тез тұтанады. Құрама жем шикізаттарын қозғалыссыз сақтау кезінде өздігінен жануы және ұзақ бықсуы мүмкін. Бұл жағдайда силоста сақталатын жану өнімдері массамен сорбцияланады, және өртті тек үлкен өлшемдерге ие болғанда ғана аңғаруға болады.

Құрама жем қабаттары диаметрі 1,5-2 биіктікте тез қызады. Бұл жағдайда силостың тұйық көлем процесінде сутегінің жарылыс қауіпті концентрациялары түзілуі мүмкін.

Өрттер анализы және құрама жем бункерлері мен кіші экстрационды зауыттар көрсеткендей, өрттердің көбі силостардың конустық бөліктерінде пайда болады. Көлденең өрттер силостың сыртқы қабырғаларында тесіктер болғанда пайда болады.

Көрсетілген нүктелерде тотығудың әсерінен температура 200-250°С дейін ұлғаяды, яғни бықсу температурасына жетеді. Силостың жанып жатқан көлемінде құрамында көп мөлшердегі жанғыш газдары бар (көміртегі оксиды, метан, сутегі және т.б.) толық және толық емес жану өнімдері жиналады. Бірақ практикада силос көлеміндегі газды қоспаның жарылу жағдайы кездеспейді, өйткені өртті анықтау сәтіне көлемі бойынша 7-10% аспайды. Құрама жем кәсіпорындарындағы жарылыстар негізінен жанып жатқан өнімді түсіру және оны сөндіру кезінде өтеді. Бұл жұмыстар кезінде түсіргіш люкты ашады, оның нәтижесінде силостың төменгі бөлігіне таза ауа келеді, жанғыш қоспаны оттегі газдарымен қанықтырады және олардың жарылыс қауіпті қоспаларын түзеді.