ҚЫС МЕЗГІЛІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК ШАРАЛАРЫ-2

Дәрігерлер ауа райы суық кезде көшеде мүмкіндігінше аз уақыт жүруге кеңес береді

Қатты тоңудың белгілері мен білінулері

(Жылыну алғаннан кейің, өның әсерету ұзақтығы 6-12 сағатқа дейің байқалуы мүмкің)

Сезімталдықты жоғалту

Шаншу немесе бүрісуді сезіну

Терінің ағаруы — қатты тоңудың 1 деңгейі

Күлдіреген томпақшалар — қатты тоңудың 2 деңгейі

Терінің қараюы және жансыз- дануы — қатты тоңудың 3 деңгейі

Қатты тоңғанда көрсетілетін алғашқы көмек

Суық жерден кету. Аязда тоңған жерлерді ысқылау немесе жылыту нәтиже бермейді және қауіпті.

Зақымдалған жерге жылуды ұстап тұратын таңғыш салу, мысалы, дәкенің, содан кейін мақтаның қалың орамдары, оның үстіне кленка салып, жүн матамен байлап қою.

Қатты тоңған қолды немесе аяқты ваннада судың температурасын біртіндеп 20 дан 40 градуске дейін көтеріп, ақырындап 40 минуттай сипап отырып, жылытуға болады.

Жылы және тәтті шәй ішу керек.

Жалпы денсаулық жағдайы мен қатты тоңған жерді бір тәулікке дейін бақылау қажет. Қатты тоңудың 2-ші және 3-ші деңгейлерінің белгілері білінсе, тез арада дәрігердің көмегіне жүгініңіз.

Үсік алған кезде қандай әрекеттер жасамау керек?

Зақымданған жерді қармен ысқылауға болмайды (саусақтар мен табандағы қан тамырлары өте нәзік, сондықтан олардың зақымдануы мүмкін, ал теріде туындаған тыртықтар жұқпа енуіне ықпал етеді).

Зақымданған аяқ-қолды отта немесе ыстық судың көмегімен тез жылытуға болмайды (бұл зақымдалған ұлпалардың бұзылысын тереңдетіп, тамырларда қан ұюына ықпал етеді).

Алкогольді қолдануға болмайды (ол тамырларды кеңітеді және жылынған сияқты сезім тудырады, ал шындығында жылытпайды).

Мұз жарылып кеткен жағдайда не істеу керек?

• Сабырлық сақтаңыздар.
• Үрейленбеңіздер.
• Көп күш кететін ойластырылмаған іс-әрекеттерді жасамаңыздар.
• Құлап бара жатқан кезде қолдарыңыздағы заттарды (сөмке, жолқапшық және т.б.) тез арада лақтырып тастаңыздар және қолдарыңызды екі жаққа қарай созыңыздар.
• Құрғақ киім судың бетінде қалқып тұруға мүмкіндік береді. Сондықтан киім толық суланбай тұрғанда мұздың үстіне тез шығып кетуге тырысыңыздар.

МҰЗДЫҢ АСТЫНА ҚҰЛАП КЕТКЕННЕН КЕЙІН ҚАЛАЙ АМАН ҚАЛУҒА БОЛАДЫ?

1.   ДҰРЫС ТЫНЫС АЛУ

Суға түскеннен кейін кислород жетпеу салдарынан адам тез және ауыр дем ала бастайды. Сондықтан, терең және баяу дем алу керек.

Адам қатты дірілдеп, дененің ауырғанын сезінуі мүмкін. Естеріңізде болсын, бұл адам өміріне қауіпті емес!

2.   БАҒДАР

Келе жатқан жаққа бұрылу керек. Өйткені ол жақтағы мұз берік болды. Сондықтан, қайтар жолда ол адамды көтере алады. Тіпті, мұндай жағдайда басқа амал жоқ.

3.   ЖИНАҚТАЛУ ЖӘНЕ КҮШ АЛЫП ЖЫЛЖУ

Қолдарды алдыға қарай созып мұздың жиегіне қарай денені жоғары көтеріп тербелу, бұл кезде кеуде мұздың бетінде болады. (Осылай, егер адам есінен айырылса, ол астыға қарай ысырылмай, мұздың үстіне құлайды).

Содан кейін адам қолдарымен алдыға қарай созылып «дель- фин» сияқты аяқтарымен қозғалу керек.

1. ҚАЛЫПҚА КЕЛУ

Мұздың үстіне тез тұруға болмайды, өйткені оның шеттері жұқа болуы мүмкін. Содан кейін байыппен жағаға қарай жылжу керек.

Аяқ-қолды ысқылауға болмайды. Ыстық сусындарды ішуге болмайды.

Шешініп, жылы көрпеге орану керек, содан кейін ғана кофеинсіз жылы сусынды кішкентай жұтымдармен ішуге болады.

МҰЗДАЙ СУҒА ТҮСІП КЕТПЕУ ҮШІН ҚАНДАЙ ЕРЕЖЕЛЕРДІ ҰСТАНУ КЕРЕК?

1. Суық кезде су айдынының жанында өте сақ болыңыздар. Тіпті, өзеннің немесе көлдің үсті қалың мұз болып тұрса да, олардың үстімен жүруге асықпаңыздар. Әсіресе, күздің аяққы күндері мен көктемнің алғашқы күндері сақ болыңыздар.
2. Жұқа, қатпаған мұздың үстімен жүрмеңіздер. Егер де осындай мұздың үстіне тап болсаңыздар, айнымалы қадамдармен артқа қарай қайтыңыздар.
3. Берік, қауіпсіз мұз – тұнық мұз, оның қалыңдығы 4 – 5 см- ден аз болмауы керек. Сүт сияқты ақ түсті мұз тұнық мұзға қарағанда әлсіз. Ең қауіпті мұз – қатып қалған қардан пайда болған қуысты, тесікті мұз.
4. Суға батқан бөренелердің, қамыстардың, ағыстардың жанындағы мұз әрқашан да әлсіз.
5. Жылымық кезде бірінші аяздардан кейін мұз жұқа болады. Әсіресе, қармен қылаулы мұз өте қауіпті.
6. Бүкіл қыс бойы өзендер мен ағындардың сағаларында мұз берік болмайды.
7. Егер мұз жарыла бастаса сабырлылық сақтаңыздар, үрейленбеңіздер, тез, сонымен қатар, баяу мұздың үстіне жа- тып қауіпсіз жерге сырғыңыздар.

ҚАРЛЫ БОРАСЫН КЕЗІНДЕ ҮЙДЕ БОЛСАҢЫЗДАР

• Су, азық-түлік, отын қорын дайындап қойыңыздар.
• Радиоқабылдағыш, теледидар ылғи қосулы тұрсын.
• Апаттық жарықты: электр қолшамдарын, шырағданды, керосин шамын дайындап қойыңыздар.
• Тұрғын жерді жылытып қойыңыздар.
• Жануарлар үшін жем мен судың қорын дайындап қойыңыздар.

ЕГЕР ДЕ ҚАРЛЫ БОРАН (БОРАСЫН) КЕЗІНДЕ АВТОКӨЛІКТІҢ ІШІНДЕ БОЛСАҢЫЗДАР, ҚАНДАЙ ШАРАЛАР ҚОЛДАНУ КЕРЕК?

• Сырыққа (антенна) ашық түсті матаны іліп, көмек сұрау белгісін беріңіздер.
• Оқтын-оқтын автокөлікті жылытып отырыңыздар, өйткені жолда қанша уақыт болатындарыңыз белгісіз. Сондықтан, аккумулятордың қаутын үнемдеу керек.
• Оқтын-оқтын автокөліктің есігін қардан тазалау үшін ашып тұрыңыздар, әйтпесе қар шығу жолын жауып тастауы мүмкін.
• Жылы киімдермен бүркеніп, бір біріңізге жақын отырыңыздар.
• Ыстық шәй ішіңіздер.
• Радиоқабылдағыш арқылы шұғыл хабарды тыңдаңыздар.
• Бораннан кейін көшелер мен жолдарды қардан тазалауға көмектесіңіздер.
• Қар көшкіні болуы мүмкін жерлердегі ескертппе белгілерге на- зар аударып жүріңіздер.

СУЫҚТА ҚАНДАЙ КИІМДЕР КИЮГЕ БОЛАДЫ ЖӘНЕ ҚАЛАЙ ТАМАҚТАНУ КЕРЕК

Жүн матадан немесе теріден тігілген бас киім (мұндай бас киімдер жылуды жақсы сақтайды)

Жылы жоғары жағасы бар киім және қалың жүн мойынорағыш (олар суық кезде жоғары тыныс алу жолдарын тоңудан сақтайды)

Ұзын мамықтан жасалған киім, ішік немесе теріден тігілген тон

Астарына тері салынған былғары қолғап немесе табиғи жүннен тоқылған қолғап

Тар емес аяқ киім (тар аяқ киім аяқтағы қан айналысын бұзады және аяқтың қатты тоңуына ықпал етеді)

Тамақтану

Күнделікті:

Жеміс пен жидектер (таза немесе дайындалған)

Ет, құс еті, балық (қайнатылған, қуырылған, бұқтырылған түрінде)

Ыстық сорпалар (еттің сорпасы) және ыстық сусындар (жаңа піскен немесе кептірілген жемістерден дайындалған кампоттар, шәй, шөп тұнбалары)

Сары май, сүт тағамдары (сүзбелер, ірімшік, қаймақ, йогурттер)

Аптасына үш реттен кем емес:

Дәнді дақылдар (қарақұмық, бадана, асбұршақ, жасымық, сұлы)

Крахмалы бар тағамдар (картоп, макарондар, күріш)

Қысып тұратын киім кимеңіздер (еркін киім мен денеңіздің арасындағы ауа қатты тоңудан сақтайды)

Киім таңдағанда табиғи маталарға көңіл бөліңіз, синте- тика маталардан мүмкіндігінше аулақ болыңыз.

Қысқа юбка, белі төмен және жұқа шұлық киюден бас тартыңыз. Жүн матадан шұлықтар және белі жоғары тігілген шалбарлар киіңіз.

Шалбардың ішінен жылы ішкиім кию керек.

ӨМІР СҮРУ ҮШІН КЕРЕК ЕРЕЖЕЛЕР

1. Сақ бол! Су айдынынан үлкендермен бірге өтуге тырысыңыздар.
2. Егер мұз шытынаса және қайыса бастаса, тез арада тоқта және ақырын, сызылмалы қадамдармен мұздан аулақ кет.
3. Аяғыңның соққыларымен, таяқпен және т.с.с. тәсілдермен мұздың беріктігін тексерме.
4. Конькимен арнайы жасалған алаңда – мұз айдынында сырғанау керек.
5. Естеріңізде болсын! Желден ашық жерлердегі, көпірлердің астындағы, ағыстардың жанындағы мұз әрқашан да әлсіз.
6. Бекерден бекер аязды күндері үйден шықпаңыздар.
7. Аязды күндері далаға сулы шаштарыңызбен шықпаңыздар.
8. Далаға ұзақ уақытқа шығатын болсаңыздар, өздеріңізбен бірге қосымша бірнеше шұлық, қолғап және ішінде ыстық шәйі бар термосты алып шығыңыздар.
9. Аязды күні далаға шығарда жақсылап тамақтанып алыңыздар– сіздерге қуат керек болады.
10. Аязды күні далада жүрсеңіздер, әр 15–20 минут сайын жылы жерге оралып, жылынып тұру керек.
11. Аязды күні металлдан жасалынған заттарды қолмен ұстауға болмайды.
12. Далада көп жүргеннен кейін үйге қайтып келгеннен соң, мұқият аяқ-қолдарыңызды, беттеріңізді, мұрындарыңызды, құлақтарыңызды тексеріңіздер. Ескерілмей қалған үсікке шалдыққан жерлер кейін іріңдеп кетуі мүмкін, тіпті, кейбір жағдайларда олардан айырылып қалуға да болады.
13. Беттеріңіз тоңып қалса, қармен емес, таза қолдарыңызбен не- месе жұмсақ матамен жылытыңыздар. Содан кейін спиртпен және вазелинмен залалсыздандырыңыздар.
14. Желден қорғаныңыздар – желде тез үсікке шалдығып қалуға болады.
15. Терілеріңізді суламаңыздар – су ауаға қарағанда жылуды тез өткізеді.
16. Егер адам суға құлап қалса, оның су киімдері мен аяқ киімін шешіп, мүмкіндігінше оған құрғақ киім кигізу керек және оны жылы жерге апару керек.
17. Суықтан қорғануға арналған ең сенімді жер қардан жасалған баспаналар болып табылады: үңгірлер, траншеялар, індер, апандар, лашықтар.

ҮСІК ШАЛУ

Үсікке шалдығудың белгілері мен білінулері:

1. • зақымданған жердің сезімталдығы жоғалады;
   • сіресіп қалу;
   • терінің сұр түсі;
   • терінің ұстағанда суық болуы;
   • тері түсінің өзгеруі (қызаруы,сарғаюы,бозаруы және көгеруі).

Үсік шалғанда алғашқы көмек көрсету:

6. Гипотермия кезіндегідей көмек көрсетіңіз.

1. 1. Зақымданған бөлікті біртіндеп жылытыңыз. Зақымданған бөлікті ешқашан ысқыламаңыз, өйткені бұл қосымша жарақаттар туындатады;
   2. Жылытуға жылытқышты қолданбаңыз, зақымданған жерді жылу құралдарына жақындатпаңыз және өте ыстық суға салмаңыз.
   3. Жылыту үшін жылы құрғақ киімді, өз денесінің жы- луын пайдалануға болады, үсіген аяқ-қолды бөлме температурасындағы, біртіндеп 40-42ºС. жеткізіп суға салуға болады.
   4. Үсіген жер қызарғанша және ұстағанда жылы болғанша жылы- туды жалғастыра беріңіз.
   5. Зақымданған жерді құрғақ таза салфеткамен байлаңыз, оның үстінен қалың мақтамен жауып, барлығын жүн матамен бекітіңіз.
   6. Саусақ немесе аяқ үсігенде араларына мақта немесе дәке салыңыз.
   7. Пайда болған көпіршіктерді теспеңіз.
   8. Барынша тез арада дәрігерге апарыңыз.