ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНДА ШАРДАРА СУ ҚОЙМАСЫНА ОҚШАУЛАНҒАН СУ МАССАЛАРЫН ЖІБЕРУ ҮШІН БАЙЛАНЫСТЫРУШЫ КАНАЛДАР САЛЫНУДА
Түркістан облысында су ресурстарын тиімді пайдалану және өңірдің су қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында ауқымды әрі стратегиялық маңызы бар жұмыстар жүргізіліп жатыр.
Соның бірі – Шардара су қоймасында жинақталған, бірақ негізгі су айдынынан оқшауланып қалған су массаларын қайта айналымға қосу мақсатында байланыстырушы каналдар салу жобасы. Бұл бастама өңірдегі ирригациялық жүйені жетілдіруге, ауыл шаруашылығын тұрақты сумен қамтамасыз етуге және су тапшылығының алдын алуға бағытталған кешенді шаралардың бір бөлігі болып отыр.
Аталған жұмыстардың барысымен Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітов арнайы танысып, Шардара ауданындағы су жинау және су шаруашылығы нысандарын реконструкциялау қалай жүргізіліп жатқанын көзбен көріп, жауапты мекемелерге нақты тапсырмалар берді. Министрдің сапары бұл жобаның тек жергілікті емес, республикалық деңгейде де маңызға ие екенін аңғартады.
Шардара су қоймасында жүргізілген батиметриялық зерттеу нәтижесінде су қоймасының әртүрлі бөліктерінде оқшауланып қалған 10 тоған анықталған. Бұл тоғандарда жалпы көлемі 107 миллион текше метрге жуық су жиналған. Зерттеу көрсеткендей, оның алтауы Арнасай бөгетінің маңында орналасқан және олардың жалпы сыйымдылығы 57 миллион текше метрді құрайды. Ал Машканал мен «Шымкент – Жетісай» автожолының арасында орналасқан тағы төрт тоғанда шамамен 50 миллион текше метр су бар. Бұған қоса, Арнасай бөгетінің жанындағы «Шардара – Жетісай» автожолы бойында көлемі 67 миллион текше метр болатын тағы бір ірі тоған анықталған.
Бұл су массалары қазіргі уақытта толыққанды пайдаланылмай отыр. Сондықтан оларды негізгі су айдынына қосу – өңір үшін аса маңызды міндет. Осы мақсатта жалпы ұзындығы 32,6 шақырымды құрайтын байланыстырушы каналдар салынуда. Аталған каналдар арқылы оқшауланған тоғандардағы су Сырдария өзеніне, одан әрі Шардара су қоймасына бағытталады. Бұл, бір жағынан, су ресурстарын ысырапсыз пайдалануға мүмкіндік берсе, екінші жағынан, су қоймасының жалпы көлемін арттырып, вегетация кезеңінде су тапшылығының алдын алуға ықпал етеді.
Жобаның тағы бір маңызды бөлігі – Арнасай бөгетінің маңында орналасқан ірі тоғаннан Шардара су қоймасына су жіберу үшін құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізу. Көлемі 67 миллион текше метр болатын бұл тоғандағы суды айналымға қосу арқылы өңірдің су қорын айтарлықтай ұлғайтуға болады. Қазіргі таңда бұл бағытта жобалық-сметалық құжаттар әзірленіп, алдағы уақытта нақты құрылыс жұмыстары басталуы жоспарланып отыр.
Сонымен қатар, Шардара ауданында «Қызылқұм-1» ирригация-дренаж жүйесін реконструкциялау жұмыстары қарқынды түрде жалғасуда. Бұл жоба Алматы, Жамбыл, Түркістан және Қызылорда облыстарын қамтитын ирригация және дренаж жүйелерін жетілдіру жөніндегі ірі мемлекеттік бағдарламаның екінші кезеңі аясында іске асырылуда. Аталған бағдарлама еліміздің оңтүстік өңірлеріндегі суармалы жерлердің өнімділігін арттыруға және аграрлық сектордың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған.
Бүгінгі таңда «Қызылқұм-1» жүйесі аясында 180,02 шақырым канал, 763 гидротехникалық құрылысжай, 233,4 шақырым коллектор және 2,2 шақырым қызмет көрсету жолдары реконструкциядан өткен. Бұдан бөлек, ұзындығы 7,94 шақырымды құрайтын 6R-1-4-2 каналы толықтай темірбетонмен қапталып, су өткізу қабілеті едәуір арттырылған. Мұндай жұмыстар су шығынын азайтып, суару тиімділігін көтеруге мүмкіндік береді.
Жобаның нәтижесінде жалпы көлемі 12 532 гектар ауыл шаруашылығы жерлерін суармалы сумен қамту жағдайы жақсарады. Оның ішінде 6 444 гектар жер Алатау ауылдық округінде, ал 6 088 гектар жер Қызылқұм ауылдық округінде орналасқан. Бұл аймақтар негізінен егіншілікпен және мал азығын өндірумен айналысады, сондықтан су тұрақтылығы жергілікті халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайына тікелей әсер етеді.
Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтің айтуынша, биылғы вегетация кезеңі аптап ыстық пен жауын-шашынның аздығына байланысты күрделі жағдайда өткен. Мұндай климаттық өзгерістер алдағы жылдары да қайталануы мүмкін. Сондықтан келесі суару маусымын тұрақты әрі апатсыз өткізу үшін қазірден бастап кешенді дайындық жүргізу қажет. Министр барлық жобаларды сапалы орындап, су шаруашылығы инфрақұрылымын жаңартумен қатар, суды үнемдеу технологияларын кеңінен енгізудің маңыздылығын ерекше атап өтті.
Сонымен бірге, ылғалды аз қажет ететін дақылдарға көшу, заманауи су үнемдеу әдістерін пайдалану және бұл бағытта шаруалар арасында түсіндіру жұмыстарын күшейту қажеттігі айтылды. Себебі тек инфрақұрылымды жаңарту жеткіліксіз, суға деген көзқарасты өзгерту, оны тиімді пайдалануды үйрену – уақыт талабы.
Жалпы алғанда, Шардара су қоймасына байланыстырушы каналдар салу және ирригациялық жүйелерді жаңғырту жұмыстары Түркістан облысының су шаруашылығы саласындағы ең маңызды жобалардың бірі саналады. Бұл бастама өңірдің аграрлық әлеуетін арттырып қана қоймай, климаттық тәуекелдерге бейімделу қабілетін де күшейтеді. Су ресурстарын ұтымды пайдалану арқылы ауыл шаруашылығы өндірісінің тұрақтылығы қамтамасыз етіліп, жергілікті халықтың әл-ауқатының артуына негіз қаланады.
