СОЗАҚ АУДАНЫНДАҒЫ ГАЗ МӘСЕЛЕСІ: ТҰРАҚТЫ ДАМУ ЖОЛЫНДАҒЫ МАҢЫЗДЫ ҚАДАМ

Бұл өңір табиғи ресурстары мол, тарихи-мәдени ескерткіштерге бай ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік мәселелері де шешімін қажет ететін стратегиялық маңызы бар аймақ. Соның ішінде ең өзекті мәселелердің бірі – аудан халқын толықтай табиғи газбен қамтамасыз ету. Соңғы жылдары бұл бағытта бірқатар кешенді жобалар жүзеге асырылып келеді.

ГАЗДАНДЫРУ МӘСЕЛЕСІНІҢ ТАРИХЫ МЕН АЛҒАШҚЫ ҚАДАМДАР

Созақ ауданы – географиялық жағынан кең алқапты алып жатқан өңір. Кеңестік кезеңде ауданның бірқатар елді мекендеріне көмір және сұйытылған газ жеткізіліп отырды. Алайда 1990-жылдардағы экономикалық дағдарыс салдарынан көптеген инфрақұрылымдар тозып, халық газдан ажырады. Сол кезден бастап, тұрғындар отын ретінде көмір, ағаш, тезек қолдануға мәжбүр болды. Бұл, әсіресе экологиялық және тұрмыстық тұрғыда қолайсыздықтар туғызды.

2000-жылдардан бастап елді мекендерді табиғи газбен қамтамасыз ету мемлекеттік деңгейдегі маңызды міндеттердің бірі ретінде қарастырыла бастады. Түркістан облысы әкімдігі мен энергетика министрлігінің қолдауымен алғашқы газ құбырларының құрылысы қолға алынып, біртіндеп іске аса бастады.

ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙ: ГАЗДАНДЫРУ ҚАРҚЫНЫ МЕН ҚАМТЫЛУ ДЕҢГЕЙІ

Бүгінгі таңда Созақ ауданында бірнеше ірі елді мекендерге газ құбыры тартылған. Атап айтқанда:

• Шолаққорған ауылында газдандыру жұмыстары толық аяқталып, тұрғындар табиғи газды тұрақты түрде тұтына бастады.

• Таукент пен Қаратау кенді кенттерінде магистралды газ жүйелерін енгізу арқылы тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандар газға қосылды.

• Құмкент, Тасты, Жартытөбе, Қарақұр және Жыныс ауылдық округтерінде де газдандыру жұмыстары кезең-кезеңімен жүргізілуде.

2024 жылдың соңына дейін аудан халқының 85%-ы табиғи газға қол жеткізеді деп күтілуде. Бұл – тек тұрмыстық деңгейдегі ыңғайлылық емес, сонымен қатар ауданның экономикалық, экологиялық және әлеуметтік дамуында үлкен рөл атқаратын жетістік.

ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР ЖӘНЕ ИНФРАҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЖОБАЛАР

Созақ ауданын газбен қамтуда бірнеше маңызды инфрақұрылымдық жоба жүзеге асырылды:

• «Бейнеу – Бозой – Шымкент» магистралды газ құбырына қосылу – ауданға негізгі газ көзі ретінде қызмет атқарады.

• Ауылішілік тарату желілерінің құрылысы – бұл тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандарды жеке қосуға мүмкіндік берді.

• Автоматтандырылған газ тарату станциялары (АГТС) орнатылып, қауіпсіздік пен бақылау жүйесі толықтай цифрландырылды.

• Құрылысқа тартылған мердігер компаниялар мен жергілікті жұмыс күшінің кооперациясы инфрақұрылымды дамытумен қатар жұмыссыздық мәселесін де ішінара шешті.

ӘЛЕУМЕТТІК ӘСЕРІ МЕН ХАЛЫҚТЫҢ ҚАБЫЛДАУЫ

Газдың келуі – тұрғындар үшін тұрмыстың жаңа кезеңінің басталуымен тең. Бұрын:

• Қыс мезгілінде көмір жағып, күл шығару үлкен физикалық еңбек пен уақытты талап етсе,

• Енді газдың келуімен бұл қиындықтар артта қалды.

Тұрғындардың пікірі бойынша:

• Бөлме жылыту жүйелері қауіпсіз әрі үнемді бола бастады;

• Аспаздық, жуыну, жылыту істерінде уақыт пен қаржы үнемделді;

• Ауаның ластануы мен күл-қоқыстың азаюы арқылы санитарлық жағдай жақсарды.

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚҚА ӘСЕРІ

Аудан халқы ұзақ уақыт бойы көмір мен тезек жағып келгендіктен, бұл атмосфераға зиянды қалдықтардың таралуына себеп болды. Газдың келуімен:

• Ауа сапасы жақсарды – көмір жағудан туындайтын шаң мен түтін деңгейі күрт төмендеді;

• Орман және шөлейттегі табиғи ресурстар сақтала бастады – бұрын ағаш отын ретінде кесіле берсе, енді оған қажеттілік азайды;

• Тұрғындардың тыныс алу органдары аурулары азайды – медициналық мекемелердің статистикасы бойынша соңғы 2 жылда ЖРВИ, бронхит, өкпе ауруларының көрсеткіші төмендеген.

ҚАРЖЫЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕР ЖӘНЕ ҚОЛЖЕТІМДІЛІК

Мемлекет тарапынан газға қосылу процесі қаржылай қолжетімді болу үшін бірнеше бағдарлама іске қосылды:

• «Ауыл – ел бесігі» жобасы аясында газ жүйесіне қосылу жұмыстарының бір бөлігі субсидияланады;

• Әлеуметтік аз қамтылған және көпбалалы отбасыларға газ қондырғыларын орнату мен қосуға арнайы көмек беріледі;

• Ипотекалық негізде төлеу жүйелері – тұрғындар бірнеше айға бөліп төлеу мүмкіндігіне ие.

МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ШЕШІМ ЖОЛДАРЫ

Дегенмен, кейбір ауылдық округтер әлі де толық қамтылмаған. Бұған себеп:

• Географиялық шалғайлық пен рельеф ерекшелігі;

• Қаржыландырудың кезеңмен бөлінуі;

• Құрылыс жұмыстарының маусымдық шектеулері.

Осыған байланысты, 2025–2027 жылдарға арналған жаңа жол картасы жасақталып, қалған ауылдарға газ жеткізу жоспарға енгізілді. Сонымен қатар:

• Мобильді газ баллондарын жеткізу жүйесі уақытша балама ретінде ұсынылуда;

• Газға қосылуға жергілікті әкімдік тарапынан көмектер көрсетілуде.

БОЛАШАҚ ЖОСПАРЛАР ЖӘНЕ ПЕРСПЕКТИВА

Алдағы жылдары Созақ ауданы газдандыру бойынша толық қамтылатын болады. Атап айтқанда:

• 2025 жылы – Тасты, Қарақұр ауылдық округтері толық қамтылады;

• 2026 жылы – Жыныс пен Жартытөбе округтеріндегі әрбір үйге газ жеткізіледі;

• 2027 жылы – аудан бойынша 100% газдандыру деңгейіне жету жоспарланып отыр.

Сондай-ақ:

• Газбен жылытуға арналған жаңа әлеуметтік нысандар салынады (балабақша, аурухана, мектеп);

• Жасыл энергетика мен газ генерациясы арқылы энергия үнемдеу жүйелері енгізіледі;

• Жергілікті кәсіпкерлерге арналған жеңілдетілген газ тарифтері ұсынылады, бұл өндіріс көлемін арттыруға мүмкіндік береді.

ТАРИХИ САЛЫСТЫРУ

Кеңестік кезеңде Созақ ауданындағы кейбір ірі елді мекендерде газдандыру жұмыстары шектеулі көлемде жүргізілген болатын. Алайда, 1990-жылдардағы экономикалық қиындықтар салдарынан бұрынғы газ жүйелері жұмысын тоқтатып, көптеген ауылдар көмір мен отынға қайта көшті. Соңғы жылдары ғана аудан әкімдігінің бастамасымен тарихи олқылықтардың орнын толтыру мақсатында ауқымды газдандыру жобалары қолға алынып отыр. Бүгінгі таңда бұл жұмыстар жаңаша қарқын алып, заманауи инфрақұрылым тарту арқылы халықтың өмір сапасын жақсартуға бет алды.

СТАТИСТИКАЛЫҚ ДЕРЕКТЕР

2025 жылдың алғашқы жартыжылдығындағы мәліметтерге сүйенсек, Созақ ауданындағы елді мекендердің 60%-дан астамы табиғи газбен қамтамасыз етілген. Барлығы 13 500-ден аса үй шаруашылығы тіркелсе, соның ішінде 9 000-нан астам отбасы көгілдір отынға қосылған. Сонымен қатар, 75 әлеуметтік нысан – мектеп, балабақша, аурухана – газ жүйесіне енгізілген. Бұл көрсеткіштер жыл сайын өсіп, алдағы 2 жылда 100% қамту жоспары бар.

ҚОҒАМДЫҚ ТЫҢДАУЛАР МЕН ТҰРҒЫНДАР ПІКІРІ

Газдандыру процесі тек техникалық немесе әкімшілік жоба емес, сонымен қатар қоғамдық келісім мен түсіндіруді қажет ететін маңызды қадам. Осы орайда, аудан орталығында және ауылдық округтерде бірнеше рет қоғамдық тыңдаулар өткізіліп, тұрғындардың ұсыныстары мен талаптары ескерілді. Атап айтқанда, Таукент, Құмкент, Тасты, Қарақұр және Шолаққорған тұрғындары белсенділік танытып, газ құбыры бағыты мен қосылу бағасы бойынша пікірлерін жеткізді. Жоба ұйымдастырушылары халықтың ашық пікірін ескеріп, кейбір техникалық шешімдерге түзетулер енгізген.

МЕДИА РЕЗОНАНС

Созақ ауданындағы газдандыру мәселесі облыстық және республикалық ақпарат құралдарының назарынан тыс қалмады. Түркістан облыстық телерадиокорпорациясы, «Оңтүстік» телеарнасы, сондай-ақ бірқатар республикалық сайттарда (мысалы, inform.kz, baq.kz) Созақтағы инфрақұрылымдық жаңғырулар туралы арнайы материалдар жарық көрді. Сонымен қатар, аудан әкімінің брифингтерінде газдандырудың кезеңдік жоспары мен орындалуы ашық түрде баяндалып отырды. Бұл ақпараттық ашықтық халықтың сенімін арттырып, үдеріс барысын жариялылықпен қамтамасыз етті.

ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Газдандыру – күрделі әрі қымбат инфрақұрылымдық жоба. Осы ретте, Созақ ауданы үшін республикалық бюджеттен 4,2 миллиард теңге көлемінде қаражат бөлінсе, Түркістан облыстық қазынасынан қосымша 1,1 миллиард теңге қарастырылды. Сондай-ақ, кейбір ауылдардағы газ тарту жұмыстарына жеке мердігер ұйымдар мен «ҚазТрансГаз» акционерлік қоғамы да қаржылық серіктестікпен тартылды. Қаржының тиімді игерілуін бақылау мақсатында аудандық мәслихат және арнайы мониторинг топтары құрылды.

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЗАЛЫҚ ЖӘНЕ КЛИМАТҚА ӘСЕР

Көгілдір отынға көшу – тек әлеуметтік жағдайды жақсарту емес, сонымен қатар экологиялық ахуалды оңалту жолындағы маңызды қадам. Бұған дейін көмір мен отынды пайдалану салдарынан ауаға бөлінетін зиянды заттар мөлшері жоғары еді. Ал газ отынының арқасында ауа сапасы жақсарып, көмір мен күл қалдықтары айтарлықтай азайды. Ауыл тұрғындары пеш жағу азайғанын, қыста үйлердің іші анағұрлым таза әрі жылы екенін айтуда. Бұл – елді мекендердің экологиялық индикаторларын жақсартуға оң әсерін тигізген нақты нәтиже.

ЖАҺАНДЫҚ ТӘЖІРИБЕГЕ САЛЫСТЫРУ

Дамушы елдердің көбінде, соның ішінде көрші Өзбекстан мен Қырғызстанның шалғай ауылдарында әлі күнге дейін газдандыру мәселесі шешілмеген. Бұл елдермен салыстырғанда Қазақстан – соның ішінде Созақ ауданы – инфрақұрылымдық даму тұрғысынан көш ілгері. Халықаралық сарапшылардың пікірінше, өңірлік газдандыру – тек тұрмысты жақсарту емес, ауылдан қалаға көшу процесін азайтуға бағытталған әлеуметтік тұрақтылық факторы. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстанның ұстанған бағыты – өңірлік теңгерімді қамтамасыз етудің үлгісі.

БОЛАШАҚТАҒЫ ЖАСЫЛ ЭНЕРГИЯМЕН БАЙЛАНЫС

Газдандыру процесінен кейін ауданның келесі стратегиялық бағыты – баламалы энергия көздерін енгізу. Көгілдір отын – өтпелі кезеңнің шешімі, ал күн және жел электр станциялары – болашақ энергиясының көзі. Осыған байланысты Созақ ауданында күн панельдерін орнату жобалары пысықталуда. Әсіресе, Қарақұр және Құмкент ауылдарында күннен қуат алатын шағын генераторлар сынақтан өткізілуде. Бұл – газдандырумен қатар, жасыл энергетикаға негізделген тұрақты даму жолының бастамасы.

Созақ ауданы үшін газдандыру мәселесі – жай ғана инфрақұрылымдық жоба емес, бұл – әлеуметтік әділдік, экологиялық тұрақтылық, экономикалық тиімділік және халықтың өмір сапасын арттыру тетігі. Бұл бастама – мемлекеттің стратегиялық қолдауы мен жергілікті халықтың белсенді қатысуы арқасында сәтті жүзеге асып келе жатқан нақты мысал.

Газдың келуімен аудан жаңа тыныс алды. Алдағы уақытта бұл бастама ауыл халқының әл-ауқатын жақсартуға, экологиялық ахуалды оңалтуға, сондай-ақ аймақтық экономиканың тұрақты дамуына тың серпін береді.