САУРАН АУДАНЫНДАҒЫ «КЕЛЕШЕК» ЖҮЙЕСІ: БАЛАЛАР БІЛІМІНЕ ҚАРЖЫ ЖИНАУДЫҢ ЖАҢА ПАРАДИГМАСЫ

Бұл – ата-аналар мен мемлекет бірлесе отырып, баланың болашақ білім алуы үшін қаржы жинақтайтын жаңа тетік. Аталған жүйе 5 жасқа толған балаларға арнайы шот ашумен басталып, 18 жасқа дейін үздіксіз жұмыс істейді. Сауран ауданы да бұл бастаманы бірден қолдап, тұрғындар арасында ақпараттық түсіндіру жұмыстарын бастап кетті.

«КЕЛЕШЕК» ЖҮЙЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ

«Келешек» – баланың болашағын ерте жастан жоспарлауға мүмкіндік беретін қаржылық құрал. Бұл жүйеде әрбір балаға мемлекет тарапынан бастапқы капитал бөлініп, оған ата-аналар өз еркімен жарна қоса алады. Жинақталған қаражат баланың жоғары немесе кәсіптік білім алуына жұмсалады. Басты ерекшелігі – жүйе ұзақ мерзімді, мемлекеттік сыйлықақымен толықтырылып отырады, әрі инвестициялық табыс әкеледі.

САУРАН АУДАНЫНДАҒЫ ЖҮЙЕНІ ЕНГІЗУ ЖӘНЕ ҚОЛДАУ

Сауран ауданы Түркістан облысында алғашқылардың бірі болып бұл бастаманы қабылдады. Аудандық білім бөлімі, әкімдік және жергілікті БАҚ өкілдері бірлесіп, ата-аналарға түсіндіру жұмыстарын ұйымдастырды. Әсіресе ауылдық округтерде «Ақыл» депозитін ашу жолдары, мемлекеттік сыйлықақы, жарна үлесі және жүйенің артықшылықтары туралы тренингтер өтті. Бұл – қаржылық сауаттылықты арттыруға да серпін берген шара болды.

ДЕПОЗИТТІК ЖҮЙЕНІҢ ЖҰМЫС МЕХАНИЗМІ

1. Шот ашу: Бала 5 жасқа толғанда автоматты түрде жеке жинақ шоты ашылады.

2. Бастапқы капитал: Мемлекет шотқа 60 АЕК (шамамен 220 000 тг) көлемінде қаржы аударады.

3. Ерікті жарна: Ата-аналар ай сайын 1-3 АЕК аралығында жарна сала алады.

4. Мемлекеттік сыйлықақы: Жыл соңында қосымша 5-7% көлемінде есептеліп отырады.

5. Жинақты пайдалану: Тек білім алу мақсатында – ЖОО, колледж, шетелдік оқу орындарында.

САУРАН АУДАНЫНДАҒЫ ЖОБАНЫҢ АЯСЫНДА ЖАСАЛҒАН ІС-ШАРАЛАР

• Мектептер мен балабақшаларда ақпараттық парақшалар таратылды;

• Аудан орталығында ата-аналарға арналған қаржылық сауаттылық семинарлары өтті;

• Банк қызметкерлерімен бірлесіп, «Ақыл» депозитін ашуға арналған жылжымалы кеңес беру пункттері ұйымдастырылды;

• Әлеуметтік желіде бейнероликтер мен инфографикалар жарияланды.

Бұл шаралар ата-аналардың қызығушылығын арттырып, 2025 жылдың бірінші тоқсанында 600-ден астам балаға «Келешек» шоттары ашылды.

ӘЛЕУМЕТТІК ӘДІЛДІК ЖӘНЕ ҚОЛЖЕТІМДІЛІК

«Келешек» жүйесі – тек қаржылық жинақтау емес, әлеуметтік теңдікті қамтамасыз етудің де құралы. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, көпбалалы немесе аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларға бастапқы капитал екі есе (120 АЕК) беріледі және мемлекеттік сыйлықақы жыл сайын 7% болып есептеледі. Сауран ауданында бұл санаттағы 240 баланың шотына 2024 жылдың соңына дейін қаражат аударылып, әлеуметтік қамтудың нақты тетігі іске қосылды.

ЖАСТАРДЫҢ БІЛІМГЕ ҚОЛЖЕТІМДІЛІГІН АРТТЫРУ

Жиналған қаржы тек отандық емес, шетелдік оқу орындарында да пайдалануға мүмкіндік береді. «Келешек» шот иелері халықаралық білім гранттарымен бірге қолдана алады. Сауран ауданында осыны ескерген бірнеше ата-ана балаларына Cambridge English курстарын ұйымдастырып, тіл меңгеруге мүмкіндік жасады. Бұл – тек қаржы емес, стратегиялық жоспарлаудың нәтижесі.

БОЛАШАҚҚА ЖАСАЛҒАН САЛЫМ

Ата-аналардың айтуынша, бұл жүйе олардың өмір салтын өзгерткен. «Ақшаны босқа жұмсай бермей, енді баламыздың келешегі үшін үнемдеп, ай сайын шотқа ақша салып үйрендік», – дейді Қарашық ауылындағы ата-аналардың бірі. Бұл пікірлер қаржылық тәртіптің де қалыптасқанын көрсетеді. Жинақ сомасы біртіндеп өсіп, бала 18 жасқа толғанда толыққанды білім алуына жеткілікті қаржы жиналады.

ЖОБАНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕРІ

Сауран ауданында жиналған сома тек балаға пайда әкелмейді. Жергілікті банктердегі депозиттік салымдар көлемі артып, қаржы айналымы көбейеді. Бұл – аудандық экономиканың ұсақ ағындар арқылы дамуына әсер ететін жаңа драйвер. Сонымен қатар, жинақтар ұлттық валютада сақталады, бұл теңгенің тұрақтылығын арттыруға да оң ықпал етеді.

КЕЛЕШЕККЕ КӨЗҚАРАС ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ

Жүйенің ұзақмерзімді табыстылығын қамтамасыз ету үшін Үкімет тарапынан заңнамалық және қаржылық қолдау тұрақты жүзеге асып отыр. 2025 жылдан бастап Келешек жүйесіне қатысушылар үшін қосымша салықтық жеңілдіктер енгізілуі жоспарлануда. Сауран ауданында бұл жаңалық үлкен үмітпен қабылдануда.

АУЫЛ АЙМАҚТАРЫНДА ҚОЛЖЕТІМДІЛІКТІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Сауран ауданының аумағында бірнеше шалғай ауылдық округтер орналасқан. Әсіресе Қосмезгіл, Шаға, Ескі Иқан, Шорнақ секілді ауылдарда тұрғындар арасында цифрлық қолжетімділік деңгейі әркелкі. Осы жағдайды ескере отырып, аудан әкімдігі арнайы жұмыс тобын жасақтап, әр округке барып, ата-аналарға «Келешек» жүйесінің маңызын түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Бұл топтың құрамында әкімдік өкілдерімен қатар, мектеп директорлары, әлеуметтік қызметкерлер және банк мамандары болды. Жүйеге қосылу процесі көбіне онлайн форматта жүзеге асатын болғандықтан, ауыл тұрғындарына смартфон немесе компьютер арқылы өтінім беру, мобильді қосымшамен жұмыс істеу тәрізді базалық дағдылар үйретілді. Сонымен қатар, ауыл әкімдіктерінің ғимараттарында цифрлық көмек бұрыштары ашылып, тұрғындарға электронды үкімет порталы арқылы өтініш беру жолдары түсіндірілді. Осылайша шалғайдағы елді мекендердің де балалары «Келешек» шотына ие болуға мүмкіндік алды.

БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ ҮЛЕСІ ЖӘНЕ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ҮГІТ-НАСИХАТ

Сауран аудандық білім бөлімі бұл бастаманы өз қызметінің маңызды бөлігіне айналдырды. Аудандағы барлық мектептер мен балабақшаларда «Келешек – бала болашағына жол» атты ашық сабақтар мен сынып сағаттары өткізілді. Мұғалімдер мен тәрбиешілер ата-аналармен кездесу барысында жинақ жүйесінің мәнін қарапайым тілмен түсіндіріп, шынайы өмірден мысалдар келтірді. Сонымен бірге, педагогтер балалардың өздеріне де жүйенің маңызын айтып, оларды оқуға ұмтылуға ынталандырды. Кейбір мектептерде арнайы ақпараттық стендтер мен баннерлер орнатылып, қаржылық сауаттылық бойынша бұрыштар жасалды. Ата-аналармен кездесулерде банк өкілдері мен заңгерлер шақырылып, нақты сұрақтарға жауап берілді. Бұл жұмыстардың нәтижесінде ата-аналар мен мектеп арасындағы сенімді байланыс нығайып, білім беру саласы мен қаржылық тәрбие арасындағы өзара байланыс арта түсті.

ЖАСТАРМЕН ЖҰМЫС ЖӘНЕ МАМАНДЫҚ ТАҢДАУҒА БАҒЫТ

Жүйенің негізгі идеясы – баланың сапалы білім алуына қаржылық мүмкіндік жасау. Осы бағытта Сауран ауданындағы 9–11-сынып оқушыларына арналған «Болашаққа жол» жобасы аясында арнайы тренингтер мен кәсіби бағдар беру сабақтары ұйымдастырылды. Жастарға Қазақстандағы және шетелдегі ЖОО-лар, колледждер, техникалық мамандықтар және грант жүйесі туралы толық ақпарат берілді. Сонымен қатар, «Келешек» жүйесінде жиналған қаражатты қандай білім түрлеріне жұмсауға болатыны түсіндірілді. Осы іс-шаралар арқылы жастар өздерінің оқу мақсаттарын нақты айқындап, ерте жоспарлауға бейімделе бастады. Мамандардың айтуынша, бұл жүйе кәсіби бағдарлаудың нақты нәтижесін беріп отыр: оқушылар өз болашағын біліммен байланыстырғысы келеді және қаржының қайдан, қалай жиналып жатқанын біледі. Бұл балалардың жауапкершілігін де арттыра түседі.

ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫҢ АРТУЫ

«Келешек» жүйесі тек баланың оқуына қаражат жинау ғана емес, ата-аналар мен отбасының қаржылық мәдениетін қалыптастыратын маңызды құралға айналды. Бұған дейін депозит, сыйақы, инвестициялық кіріс секілді ұғымдарға бей-жай қараған көптеген ата-ана енді өз қаржысын жоспарлауды үйренді. Сауран ауданында 2024 жылдан бастап «Отбасылық қаржы» атты ашық тренингтер ұйымдастырылып, тұрғындар жинақтаудың ұзақ мерзімді артықшылықтарымен танысты. Бұл курстарда отбасылық бюджет жүргізу, күнделікті шығындарды бақылау, табысты тиімді бөлу сияқты қарапайым дағдылар үйретілді. Ата-аналар арасындағы сауалнама нәтижелері көрсеткендей, «Келешек» жүйесіне қатысқаннан кейін 78% отбасы қаржылық жоспар құруды қолға алған. Мұндай мәдениеттің қалыптасуы аудан экономикасының тұрақтылығына да оң әсер ететіні анық.

ЦИФРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ЕНГІЗУДЕГІ ТӘЖІРИБЕ

Жүйені іске асыру барысында аудан тұрғындары цифрлық қызметтермен белсенді түрде танысты. «Келешек» шотын ашу, жарна төлеу, шотты бақылау жұмыстары eGov.kz порталы, «ЦентрКредит» және басқа да банктердің мобильді қосымшалары арқылы жүргізіледі. Бұл ауыл тұрғындарына жаңа мүмкіндіктер ашты. Электронды цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) алу, мобильді банкингті пайдалану, электрондық төлем жасау – бұрын тек ірі қала тұрғындарына тән қызмет түрлері енді ауылдық тұрғындардың күнделікті тәжірибесіне енді. Бұған қоса, Халыққа қызмет көрсету орталықтары мен аудандық кітапханаларда тұрғындарға арналған цифрлық кеңес беру бұрыштары ашылып, интернетке тегін қолжетімділік қамтамасыз етілді. Бұл – цифрлық теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған нақты қадам.

ӘЛЕУМЕТТІК ТОПТАРҒА ЖАСАЛҒАН ЖЕҢІЛДІКТЕР

Жүйе шеңберінде көпбалалы, аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларға ерекше қолдау қарастырылған. Олар үшін бастапқы жарна екі есе мөлшерде – 120 АЕК шамасында аударылады. Сонымен қатар, бұл санаттағы балаларға жыл сайынғы мемлекеттік сыйлықақы 5% емес, 7% болып есептеледі. Сауран ауданында бұл жеңілдікпен 1800-ге жуық бала қамтылған. Әкімдік жанындағы әлеуметтік көмек бөлімдері осы отбасы топтарын жүйеге автоматты түрде енгізу үшін белсенді жұмыс жүргізді. Бұл – тең мүмкіндіктер қоғамын қалыптастыру жолындағы маңызды қадамдардың бірі. Сонымен қатар, мүгедек балалары бар отбасылар үшін де қосымша жеңілдіктер қарастырылып, олармен жеке жұмыс жүргізілуде.

ЖИНАҚТЫҢ БОЛАШАҚТАҒЫ ПАЙДАСЫ

Қазіргі таңда әрбір салынған теңге – болашақта бірнеше есе артық қайтарылады. «Келешек» жүйесіндегі қаржы 13 жыл бойы жиналып, әртүрлі инвестициялық құралдар арқылы табыс әкеледі. Орта есеппен 18 жасқа дейін бір баланың шотында кемінде 2–3 миллион теңгеге дейін қаражат жинауға болады. Бұл – ЖОО-да ақылы негізде оқу, жатақхана, қосымша курс немесе шетелде білім алу үшін жеткілікті қаржы. Сонымен қатар, мемлекет бұл жинақты тек нақты оқу мақсаттарына жұмсауға мүмкіндік береді. Қаражатты басқа мақсатта пайдалану мүмкін емес, бұл жүйенің әділ әрі мақсатты екендігін дәлелдейді. Жинақталған сома ЖОО-лар мен колледждердің шотына тікелей аударылады.

ҚОҒАМДАҒЫ СЕНІМ МЕН ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУ

«Келешек» жүйесі ата-ана мен бала арасындағы сенім мен жауапкершілік байланысын да нығайтады. Бала өз атына шот ашылғанын білген кезде, өз болашағы үшін жауапкершілікті ерте жастан сезіне бастайды. Ата-ана болса, өз міндетін орындап, ай сайынғы жарнаны уақытылы салып отыру арқылы үлгі көрсетеді. Мұндай өзара сенім мен қолдау отбасындағы тәрбиенің жаңа сатысына жол ашады. Бұл – жай ғана қаржы емес, ұрпаққа деген қамқорлықтың, мемлекетке деген сенімнің, білімге деген құрметтің көрінісі.

«Келешек» – бұл жай ғана жинақ жүйесі емес. Бұл – баланың болашағына, отбасының қаржылық мәдениетіне, мемлекеттің әлеуметтік әділеттілікке ұмтылуына негізделген ауқымды бастама. Сауран ауданы бұл бастаманы лайықты деңгейде қабылдап, халыққа тиімді түсіндіру жұмыстарын жүргізіп отыр. Нәтижесінде, әрбір ата-ана өзінің баласының болашағын бүгіннен бастап жоспарлауға мүмкіндік алды.

Бұл бастама тек білімге емес, елдің ертеңіне, ұрпақтың жарқын болашағына бағытталған. Сондықтан да, Сауран ауданындағы «Келешек» жүйесі – нағыз келешек үшін жасалған нақты қадам.