БАЛАЛАР АРАСЫНДАҒЫ «ОЙЫН ТҮРІНДЕГІ ҚҰМАРЛЫҚ»

Бірақ соңғы жылдары құмарлықтың жаңа, әрі қауіпті формасы пайда болды. Ол – балалар мен жасөспірімдер арасында кең таралған онлайн ойындардағы жасырын бәс тігу элементтері. Әсіресе «Free Fire», «CS:GO skin betting» сияқты платформалар жасөспірімдердің құмарға елігуіне ықпал етіп отыр. Түркістан облысында да бұл құбылыс күннен-күнге кеңеюде, себебі жастардың басым бөлігі бос уақытын телефон немесе компьютер ойындарына арнайды.

Виртуалды «құмархана»: онлайн ойындардың жасырын механизмі

Бастапқыда тегін немесе қызық үшін ойнайтын балалар біртіндеп ойын ішіндегі «скин», «қару», «қорапша» сатып алуға үйренеді. Мәселен, «CS:GO» ойынында қарудың түсі немесе безендірілуі құнды активке айналады. Бұл заттар тек ойын үшін ғана емес, нақты ақшаға сатылып, айырбастала береді. Балалар «лотерея қорапшасын» ашып, қымбат скин түсіп қалар деп үміттенеді. Бұл кәдімгі құмар ойын механизміне ұқсайды: ұтылу ықтималдығы жоғары, бірақ аздаған «жеңіс» үлкен тәуелділікке әкеледі. Түркістан қаласындағы жасөспірімдер арасында осындай виртуалды сатып алуларға ақша құю жиі кездеседі, ал ата-аналар оның шынайы қауіпін түсіне бермейді.

«Free Fire» және арзан қолжетімді құмарлық

«Free Fire» ойыны ауыл мен қаладағы балаларға ең кең таралған ойындардың бірі. Бұл ойында да әртүрлі «қорапшалар», «сыйлықтар» арқылы құнды кейіпкер немесе қару ұтып алу мүмкіндігі бар. Бір қорапша 100–200 теңге тұрады, бірақ бала күн сайын бірнеше рет ашуға әуестенеді. Бастапқыда қалтасында бар ақшаны жұмсап, кейін ата-анасынан түрлі сылтаумен ақша сұрауды әдетке айналдырады. Көптеген ауылдық жерлерде жасөспірімдер бір-бірімен жарысып, кімде қандай кейіпкер барын салыстырады. Бұл – әлеуметтік қысымның жаңа түрі. «Көршінің баласында бар, менде неге жоқ?» деген ой баланы қайта-қайта ақша салуға итермелейді.

Жасырын нарық және виртуалды табыс қума

Бұл құбылыстың тағы бір қыры – «скин саудасы». Балалар кейде қымбат заттарды ойыннан сатып алып, оны арзанға сату арқылы ақшасын қайтаруға тырысады. Түркістан облысының жасөспірімдері арасында да ойын аккаунттарын сату тәжірибесі бар. Біреуі ұзақ уақыт ойнап, мықты кейіпкер жинаса, екіншісі оны нақты ақшаға сатып алады. Ал бұл тәжірибе жасөспірімнің санасында «ақша тек еңбекпен емес, ойыннан да оңай келеді» деген қауіпті түсінікті қалыптастырады.

Психологиялық әсер және тәуелділік

Онлайн құмарлықтың басты қаупі – ол бала миында «сәттілікке сену» синдромын қалыптастырады. Жеңіп кетемін деген ой қайта-қайта ақша салуға итермелейді. Әсіресе жасөспірімдердің жүйкесі тұрақсыз болғандықтан, олар жеңілген сайын ашуланады, ал жеңген кезде эйфорияға бөленеді. Бұл – кәдімгі құмар ойын тәуелділігінің алғашқы белгілері. Түркістан облысындағы мектеп мұғалімдері арасында да кейбір оқушылардың сабақ үстінде ойынға тәуелді болып, үнемі телефон ұстайтыны, тіпті түн ортасына дейін ойнап, таңертең сабаққа шаршап келетіні байқалған жағдайлар бар.

Қаржылық шығын және отбасыдағы кикілжің

Көптеген ата-аналар баласының ойынға не үшін ақша сұрайтынын түсінбейді. Ал шын мәнінде, бұл виртуалды құмарлық олардың қалтасын жұқартып жатыр. Кейбір балалар ата-анасының банк картасынан жасырын төлем жасай бастайды. Түркістан облысында бірнеше отбасында жасөспірімдердің бірнеше мың теңгені ойынға құйып жібергені туралы жағдайлар тіркелген. Мұндай оқиғалар отбасында сенім дағдарысын туғызады, ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынасты нашарлатады.

Құқықтық реттеу және қоғам реакциясы

Қазақстанда құмар ойындар заңмен қатаң шектелгенімен, онлайн ойындардағы мұндай бәс элементтері нақты заң аясында толық қарастырылмаған. Сондықтан балаларды қорғау қиын болып тұр. Әзірге тек ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Түркістан облысында да мектептерде цифрлық қауіпсіздік бойынша тренингтер өткізіліп жүр. Бірақ виртуалды құмарлықтың жасырын сипаты бұл жұмысты әлдеқайда күрделендіреді.

Шешім жолдары және ата-ананың рөлі

Бұл мәселені шешудің басты тетігі – ата-ана бақылауы. Баланың телефонына қандай ойын орнатылғанын, қанша уақыт ойнайтынын, қандай төлемдер жасайтынын үнемі тексеріп отырған жөн. Сонымен қатар, ата-аналар балалармен ашық сөйлесіп, «ойынның уақытша қызығы» мен «ақшаның шынайы құндылығын» түсіндіруі қажет. Мектептерде де психологиялық көмек көрсету орталықтарын күшейтіп, балаларға қаржылық сауаттылық пәндерін енгізу пайдалы болар еді.

Балалар арасындағы «ойын түріндегі құмарлық» – бүгінгі қоғам үшін жасырын, бірақ өте қауіпті құбылыс. Түркістан облысындағы жағдайды ескерсек, бұл мәселе жыл сайын ушығып келеді. «Free Fire», «CS:GO» сияқты ойындар тек уақыт өткізу құралы емес, жасөспірімдердің құмар ойынға тәуелді болуына жол ашып отыр. Сондықтан ата-аналар, мұғалімдер, қоғам бірлесе отырып, бұл мәселені ерте кезеңде тоқтатуға күш салуы тиіс. Әйтпесе, ертеңгі күні құмарлықпен күрес ересектерден емес, балалардан басталуы мүмкін.