ЖЕР СІЛКІНІСІНЕ БЕЙІМ АЙМАҚТАР-5
Алайда, бар ғимараттардың құрылысын сертификаттау өздігінен аяқталмайды. Зерттелетін ғимараттардың деректері бойынша жеке ғимараттарды бұзу, олардың функционалдық мақсатын өзгерту және қолданыстағы ғимараттардың едәуір санының нығаюы туралы шешім қабылдау қажет. Интегралсыз құрылыс конструкцияларын күшейту туралы шешім қабылдағанда, қосымша зерттеу жұмыстарын жүргізу, сондай-ақ пайда жобасын дамыту қажет.
Осылайша, ғимараттардың сейсмикалық тұрақтылығын қамтамасыз ету екі тәуелсіз бағытқа ие. Біріншісі — қолданыстағы ғимараттардың ғимараттарының сейсмикалық тұрақтылығын жоғарылату, екіншісі — адамдардың өміріне қауіп төндіретін және материалдық құндылықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жаңа ғимараттар салу.
Сейсмикалық құрылыстың теориясы мен практикасының даму деңгейі ғылыми зерттеулердің сенімді нәтижелерін ескере отырып әзірленген нормативтік құжаттарда, күшті және деструктивті зілзалалар салдарының инженерлік сараптамасы және сейсмикалық аудандарда құрылыс үшін ғимараттар мен құрылыстарды жобалауда мол тәжірибесі бар. Қазақстан Республикасының егеменді мемлекетінің «Сейсмикалық аудандардағы құрылысы» 1-ші республикалық құрылыс стандарты соңғы он жыл ішінде жер сілкінісі техникасының теориясы мен практикасы саласындағы КазНИИСИ ғылыми қызметінің негізгі нәтижесі болып табылады. ҚР ҚНжС-нің «Сейсмикалық аудандардағы құрылыс» В.1.2-4-98 ҚР құрылыс нормаларын ҚазҰБИУ-нің (ғылыми жетекшісі — Миат.Ж.Жунусов институттың қатысуымен, ҚазГИ-ИЗ «Жобалық құрылыс» және ҚР ҰҒА сейсмологиясы) Көшбасшылық — SNiP P-7-81 орнына «А» корпусының ІІМ және ҚР ҚК-нің «Күллі-үй» * «Сейсмикалық аймақтардағы құрылыс, жобалау стандарттары».
Қазақстан Республикасының нормалары жер сілкінісіне бейім аудандарда тұратын тұрғындардың сейсмикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің заманауи тұжырымдамасына, тұрғын үй және өнеркәсіптік және өндірістік нысандарды сақтауға негізделген. Атап айтқанда, көптеген дамыған елдердің заманауи нормалары осындай шоғырланған ғимараттарды жобалауға бағытталған, олардың жағдайы есептелген қарқындылықтағы жер сілкінісінен кейін адамдарды тез арада көшіруді немесе технологиялық үдерістерді тоқтатуды қажет етпейді.
Бұл мақсат SNiP P-7-81-де қабылданғаннан айтарлықтай ерекшеленеді — ғимараттарға елеулі зақым келтірудің жол берілуімен адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Жоғарыда көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының нормалары құрылымдардың қауіпсіздігінің жоғары деңгейіне бағдарланған, Қазақстан Республикасының стандарттарына сәйкес қатаң құрылымдық сұлбалардың заманауи ғимараттарына есептелген сейсмикалық жүктемелер іс жүзінде өзгерген жоқ (SNiP P-7-81 * салыстырғанда). Сонымен қатар, икемді және салыстырмалы икемді ғимараттар (әдетте, шеңберінен жасалған) және ғимараттар үшін, сындарлы схемалар мен олардың шешімдері жер сілкіністеріне (мысалы, алғашқы «икемді» қабатпен) , есептік сейсмикалық жүктемелер айтарлықтай артады (1,5 — 2,5 есеге дейін).
Ғимараттар мен құрылыстарды жобалаудың конструктивті стандарттарының талаптары елеулі жаңалыққа ие. Жаңа стандарттардың ең маңызды ерекшелігі (ҚР) — қолданыстағы ғимараттардың ғимараттарының сейсмикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі талаптарды қамтитын бөлімнің болуы. Алғаш рет қолданыстағы ғимараттардың әлеуетті сейсмикалық қауіптілігін бағалауға және шешім қабылдау үдерісін олардың орындылығы мен оларды күшейту қажеттілігін реттеуге мүмкіндік беретін критерийлер анықталды. Қазақстан Республикасының құрылыс нормаларының айрықша артықшылығы мынада, олар сейсмикалық 10 нүкте бар учаскелерде құрылыс үшін ғимараттар мен құрылыстарды жобалауға қойылатын талаптардан тұрады. ТМД елдерінің және одан тыс жерлерде осындай ұсыныстар жоқ. XX ғасырдың аяғында және 10-шы ғасырдың басында Түркия, Тайвань, Сальвадор және Үндістанда (2000) апатты жер сілкінісі болды.
Осы жер сілкіністердің қайғылы зардаптары ғимараттардың қауіпсіздігіне қатысты проблемаларды жоспарланған пайда табу үшін жаппай зерттеу арқылы өткірлігін дәлелдейді, өйткені сейсмикалық емес ғимараттар жер сілкінісі кезінде аса қауіпті болып табылады; сейсмикалық аудандардағы құрылысты реттейтін заңнаманы әзірлеу және енгізу.
Мемлекеттің басым міндеті — оларды нығайту үшін қолданыстағы қондырғының ғимараттарының сейсмикалық тұрақтылығын бағалау, сондай-ақ халықты және мамандарды ықтимал жер сілкіністеріне дайындық ережелерінде оқыту болып табылады. Ғимараттардың қауіпсіздігі — адамдардың өмірі мен адамзат жинаған құндылықтардың сақталуы. Сондықтан осы басым міндеттің шешімі өзекті болып табылады және қажетті қаржылық және материалдық ресурстарды талап етеді.
