ҚАРИЯ – ҚАЗЫНА, ІСІ – ӨНЕГЕ

Қазақ халқы ежелден үлкенге құрмет көрсетуді, қарияны қадірлеуді рухани құндылықтың шыңына теңестірген. Ата-бабаларымыз «Қариясы бар үй – қазыналы үй», «Қарты бар ел – берекелі ел» деп бекер айтпаған. Өйткені қария – ел жадында сақталған өмірлік тәжірибенің иесі, өнегенің көзі, ұрпақтың рухани бағдаршамы.

Осындай асыл дәстүрлер мен ұлы ұстанымдардың көрінісі – Жартытөбе ауылында өткен сенбілік шарасы. Мұнда ауыл ақсақалдары жастық жігермен, жүрекпен еңбек етті. Арық-атыз тазалап, жастарға сөз айтып, өздері үлгі болды. Бұл – бір реттік науқан емес, қоғамды тәрбиелеудің, санаға сәуле түсірудің шынайы формасы.

Қария – тірі шежіре, жүріп тұрған мектеп

Бүгінгі жаһандану кезеңінде руханият пен тәрбие саласы материалдық мүдделердің көлеңкесінде қалып бара жатқан тұста, осындай өмірден алынған іс-шаралар – қоғамдық санаға қажетті серпін береді. Қарияларымыздың әрбір әрекеті – тарихпен сабақтас, тәрбиеге толы.

Олар – өткен мен бүгінді жалғайтын алтын көпір. Жартытөбелік ақсақалдардың сенбілікке қатысуы – осы көпірдің нақты көрінісі. Олар өздерімен бірге ғасырлардан жеткен тәжірибені де ала келді: арық қазу, су жүйесін қалпына келтіру, табиғатпен тілдесу, жанашырлықты жүрекпен түсіну.

Тәрбиелік мәні терең сенбілік

Бұл сенбілік – жай ғана тазалық күні емес. Бұл – тәрбиенің жаңа форматы. Қариялар жастарға тек физикалық еңбекпен емес, рухани үнмен де әсер етті.

«Арықты тазалаған – суға рақмет айтқанмен тең. Су – Жаратқанның берген несібесі. Оны бағалау – имандылықтың белгісі», – деді ауыл ақсақалы М.Қожахметов.

Жастар қарттардың жанында жүріп, еңбекке құрметпен қарауды, табиғатқа жанашыр болуды, ауылыңа сүйіспеншілікпен қарауды шынайы өмірден үйренді. Бұл – дәстүрлі қазақ тәрбиесінің өзегі.

Ұрпақтар сабақтастығы – ел іргесінің беріктігі

Сенбілік шарасында ақсақалдар мен жастардың бірлесіп жұмыс істеуі – буындар арасындағы байланыстың бар екенін көрсетті. Бұл – ұрпақтар сабақтастығының нақты көрінісі.

Жасөспірімдердің сенбілікке белсене қатысуы – тәрбиенің әсер еткенін көрсетеді. Олар күрек ұстап, тер төгіп, ата буынмен қатар еңбек етті. Осылайша, еңбек арқылы тәрбие беру миссиясы сәтті жүзеге асты.

Мектеп оқушылары мен студенттер өздерінің ата-әжелерімен бірге жүріп, еңбек ету мәдениетін бойларына сіңіріп, «Елдің иесі болу – елге қызмет етуден басталады» деген ой түйді.

«Таза Қазақстан» – тазалық қана емес, сана жаңғыруы

Қазақстанда соңғы жылдары қолға алынған «Таза Қазақстан» ұлттық экологиялық акциясы шеңберінде өтіп жатқан сенбіліктердің басты мақсаты – тек қоқыс жинау емес, қоғамдық сананы жаңғырту. Қоршаған ортаға деген жанашырлық, туған жерге деген сүйіспеншілік осы арқылы қалыптасады.

Жартытөбе ауылындағы ақсақалдардың белсенділігі – осы ұстанымның нақты жүзеге асқан формасы. Олар жас буынға сана тазалығы мен туған жерге адалдықтың не екенін ісімен көрсетті. Бұл – экологиялық тәрбиенің ең шынайы тәсілі.

Тарихи сабақтастық пен мәдениет

Қазақ даласында қашанда ақсақалдар – ауыл биі, мәмілегер, шешен болған. Ел арасындағы дау-дамайды әділ шешкен, қиын сәттерде жол көрсеткен. Ал сенбіліктегі қазіргі қариялар – ел ішінде рухани көшбасшылықты сақтап отырған зиялылар. Олар – ауызша тарихтың иелері.

Жартытөбедегі сенбілікте айтылған мысалдар мен шежірелер жастардың елге деген сүйіспеншілігін оятты. Кезінде бабаларымыз арық-атыз салғанда тек егін үшін емес, елдік үшін қазған. Бұл ой бүгінде де өзекті.

Қоғамдық серпін және ұсыныстар

Жартытөбеде бастау алған осы шара еліміздің өзге де ауылдарына үлгі болуы тиіс. Мұндай бастамалар ауқымын кеңейту үшін:

1. «Қария мектебі» атты қоғамдық жоба қолға алынып, ауыл ақсақалдарының тәжірибесі мектеп оқушыларына жүйелі түрде дәріс ретінде ұсынылуы қажет;

2. «Жасыл ауыл» бағдарламасы аясында ақсақалдардың қатысуымен жергілікті экобақтар, бұлақ көздерін ашу, су көзін сақтау жұмыстары жалғасуы тиіс;

3. Ұрпақ диалогы – мектептерде қарттар мен жастардың кездесуі, өмірлік тәжірибе бөлісу форматында тұрақты ұйымдастырылуы керек;

4. Ауыл энциклопедиясы – ауыл қарияларынан жинақталған әңгімелер мен шежірелерден тұратын кітапша жасау;

5. Тұрақты сенбіліктер – ай сайын ұйымдастырылып, оған барлық буын өкілдері қатысса.

Сенбілік – рухани серпіліс пен қоғамдық жаңғыру алаңы

Жартытөбеде өткен сенбілік – тек бір күндік тазалық шарасы ғана емес, бұл – ауыл өмірін жаңғыртудың, ұлттық құндылықтарды қайта жандандырудың айқын көрінісі. Қариялардың бастамашылдықпен алға шығып, жастармен иықтаса еңбек етуі – елдігіміздің, бірлігіміздің нақты дәлелі. Бұл іс-шарада әр адамның бойында туған жерге деген жанашырлық, ортақ іске деген жауапкершілік, рухани тазалық пен ізгілікке деген ұмтылыс оянды.

Ауыл көшелерінен, арық-атыздарынан басталған бұл еңбек – бүкіл елге тарайтын үлкен өнегенің бастауы. Өйткені мұнда еңбекпен бірге тәрбие де бар, тазалықпен бірге руханият та көрініс тапты. Осындай іс-шаралар әр ауылда, әр елді мекенде жиі ұйымдастырылып отырса, ел ішінде бірлік пен татулық нығая түсер еді.

Қоғамның жаңғыруы – жеке адамның өзгерісінен басталады. Ал сол өзгерісті бастайтын күш – ауылдағы осындай қарапайым, бірақ мәні терең, тәрбиелік маңызы зор бастамалар. Жартытөбедегі сенбілік – осының жарқын үлгісі.

Ізгіліктің ізі – қарияның ісі

Жартытөбедегі сенбілік – бұл жай ғана тазалық акциясы емес, бұл – ұлттық тәрбие мектебі, рухани тазалықтың көрінісі. Қарияларымыздың өнегелі ісі – жас ұрпақтың жүрегіне ізгілік дәнін еккен шынайы еңбек. Мұндай бастамалар жиі ұйымдастырылса, еліміздің рухани тірегі нығая түсетіні сөзсіз.

Қария – қазына. Оның әрбір сөзі – өнеге, әрбір ісі – өсиет. Ал Жартытөбедегі сенбілік – осы өсиеттің нақты көрінісі. Жас буын осы өнегені жүрекпен қабылдап, ертеңгі күннің ұлағатты азаматы болып өсері анық.