ҚҰМКЕНТ АУЫЛДЫҚ ОКРУГІНДЕГІ «ТАЗА ҚАЗАҚСТАН» АКЦИЯСЫ: ЭКОЛОГИЯ МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТАБЫСТЫ ТӘЖІРИБЕ

Аталған акцияның мақсаты – ел азаматтарын табиғатқа жанашырлықпен қарауға, қоршаған ортаның тазалығын сақтауға және экологиялық мәдениетті қалыптастыруға үндеу. Түркістан облысына қарасты Созақ ауданының Құмкент ауылдық округі де бұл бастаманы ерекше қолдап, бірқатар ауқымды жұмыстарды жүзеге асыруда.

Құмкент – тарихы терең, табиғаты әсем ауылдық округ. Мұнда қоршаған ортаны қорғауға деген көзқарас қоғамның барлық қабатында айқын байқалады. Әсіресе, «Таза Қазақстан» акциясының аясында округте ұйымдастырылған сенбіліктер, көгалдандыру, су көздерін тазарту, қоқыс орындарын жою және ағартушылық бағыттағы іс-шаралар көпшіліктің қолдауына ие болды.

ЖҮЙЕЛІ ЖОСПАР – ІСКЕ БАҒЫТ

Құмкент ауылдық округінің әкімдігі «Таза Қазақстан» акциясына орай арнайы жоспар құрып, оны округ көлеміндегі барлық мекемелер мен ұйымдарға жолдады. Жоспар келесі бағыттарды қамтыды:

• Көшелер мен қоғамдық орындарды тазарту;

• Қоқыс полигондары мен рұқсат етілмеген орындарды жою;

• Арық-атыздар мен бұлақ көздерін тазалау;

• Ағаш отырғызу мен жасыл белдеу құру;

• Мектептер мен мекемелерде экологиялық тәрбие беру;

• Жергілікті халық арасында тазалыққа қатысты түсіндіру жұмыстарын жүргізу.

Бұл жүйелі жоспар аясында округ бойынша әрбір ауылдың ерекшелігі ескеріліп, нақты іс-шаралар ретімен іске асырылды. Әкімдік тарапынан бөлінген арнайы техникалар мен жұмысшылар күші арқылы ауылда экологиялық ахуалды жақсартуға бағытталған кешенді жұмыстар жүргізілді.

Құмкенттің тарихи-мәдени ерекшеліктері мен оны сақтау шаралары

Құмкент – тек табиғаты ғана емес, тарихи-мәдени мұрасымен де ерекшеленетін ауылдық округ. Бұл өңірде көне Құмкент қалашығы мен ортағасырлық зираттар сынды тарихи орындар орналасқан. «Таза Қазақстан» акциясы аясында осы нысандардың айналасын тазарту, қоқыстан арылту жұмыстары жүргізілді. Жастар мен мектеп оқушылары «Мәдени мұра – ұрпаққа аманат» атты акцияға қатысып, тарихи жерлерге экскурсия жасап, арнайы сенбіліктер ұйымдастырды. Бұл шаралар жас ұрпақтың туған жерге деген құрметін арттыруға сеп болды.

АУЫЛДЫҚ СЕНБІЛІКТЕР – ТАЗАЛЫҚТЫҢ КЕПІЛІ

Құмкент ауылдық округі бойынша жыл басынан бері бірнеше мәрте жалпыхалықтық сенбілік өткізілді. Сенбіліктерге ауыл тұрғындары, мектеп оқушылары, мұғалімдер, мемлекеттік қызметкерлер мен жастар ұйымдары кеңінен атсалысты. Нәтижесінде:

• Ауыл көшелерінен, ескі қоқыс орындарынан 45 тоннадан астам тұрмыстық және құрылыс қалдықтары шығарылды;

• Арық жүйелері 25 шақырымға жуық тазартылып, су ағысы реттелді;

• Ескі тастанды орындар тегістеліп, тегіс алаңдарға айналды;

• Қоғамдық орындарда 30-дан астам қоқыс жәшігі орнатылды.

Сенбіліктер барысында ең белсенді азаматтар ауыл әкімдігінің, мектептің, жастар ресурстық орталығының Алғыс хаттарымен марапатталып отырды. Бұл – ауыл тұрғындарының ынтымақтастығын, ортақ іске деген жауапкершілігін арттырды.

Ауыл шаруашылығы мен экология байланысы

Ауыл экономикасының негізгі тірегі – ауыл шаруашылығы. Осы бағытта Құмкентте агроэкология қағидаттарын сақтау шаралары қолға алынуда. Жергілікті шаруалар арамшөпке қарсы улы химикаттардан гөрі органикалық әдістерді таңдай бастады. Құнарлы топырақты сақтау үшін биологиялық тыңайтқыштар пайдалану тәжірибесі енгізілді. Мал шаруашылығымен айналысатын қожалықтар мал қалдықтарын ашық жерге емес, арнайы белгіленген орындарға апарып тастауға міндеттеліп, бақылау күшейтілді. Бұл – табиғатты қорғау мен ауыл шаруашылығын дамытудың үйлесімді жолы.

КӨГАЛДАНДЫРУ ЖҰМЫСТАРЫ – ҚҰМКЕНТТІҢ ЖАСЫЛ КЕЛБЕТІ

«Таза Қазақстан» акциясының маңызды бағыты – көгалдандыру. Құмкент ауылдық округінде:

• 7000-нан астам ағаш көшеті отырғызылды (қарағаш, терек, жиде, арша);

• Ауыл ішіндегі басты көшелер бойы көгалдандырылып, гүлзарлар жасалды;

• Әкімдік, мектеп, медициналық пункт, мәдениет үйінің ауласына сәндік ағаштар мен гүлдер отырғызылды;

• Ауыл шетінде арнайы “Жасыл белдеу” аймағы белгіленіп, оқушылар мен жастардың қатысуымен ағаш егу акциясы өткізілді.

Көгалдандыру жұмыстарын тұрақты жүргізу үшін тұрғындар арасында ағашқа күтім жасау, суару мен қураған бұталарды кесу бойынша кезекшілік жүйесі құрылды. Бұл жүйе ауыл тұрғындарын табиғатты қорғауға белсенді қатысуға ынталандырды.

Тұрмыстық қалдықтармен күрес

Қоқысты сұрыптау – қазіргі заманның экологиялық талаптарының бірі. Құмкент ауылдық округінде алғаш рет пластик, шыны, қағаз қалдықтарды бөлек жинауға арналған арнайы жәшіктер орнатылды. Мектеп оқушылары мен ауыл жастары арасында қоқысты қайта өңдеу жөнінде шеберлік сағаттары ұйымдастырылып, тұрмыстық қалдықтардан көркем бұйымдар жасау байқаулары өтті. Сонымен қатар, тұрғындарға қалдықтарды сұрыптап жинаудың маңызы туралы парақшалар таратылды. Бұл бастама ауылда экологиялық жауапкершілікті арттыра түсті.

СУ КӨЗДЕРІН САҚТАУ – ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАСЫМДЫҚ

Құмкент ауылдық округінде бірнеше тоған мен шағын бұлақ көздері орналасқан. Бұл табиғи су ресурстарының ауыл шаруашылығы мен мал бағуда маңызы зор. Осы бағытта:

• Бұлақтар мен тоғандардың маңайы күл-қоқыстан тазартылды;

• Су арналары тереңдетіліп, су айналымы қалпына келтірілді;

• Мал суаратын арнайы орындар қалпына келтірілді;

• Су маңындағы ағаштар кесіліп, орнына жаңалары отырғызылды;

• Ауыл жастары «Таза бұлақ – таза өмір» атты экологиялық флешмоб ұйымдастырды.

Бұл жұмыстар ауыл экожүйесінің тұрақтылығына оң ықпал етіп, табиғаттың үйлесімді дамуына мүмкіндік берді.

БІЛІМ МЕН НАСИХАТ – БОЛАШАҚҚА ЖОЛ

Экологиялық сауаттылықты арттыру мақсатында ауыл мектептерінде түрлі шаралар ұйымдастырылды:

• «Табиғатты қорғайық», «Менің таза ауылым» атты ашық сабақтар;

• Экологиялық сурет және плакат байқаулары;

• Жас натуралистер үйірмесінің қатысуымен жергілікті флора мен фаунаны зерттеу;

• Қоқыс сұрыптау және қайта өңдеуге арналған жобалық жұмыстар.

Сонымен қатар, ауыл кітапханасында экологияға арналған көрмелер ұйымдастырылып, тақырыптық апталықтар өткізілді. Ата-аналар жиналыстарында да балаларға табиғатты сүюдің маңыздылығы айтылып, ата-аналармен бірлескен экологиялық серуендер ұйымдастырылды.

Мектеп және бала-бақшалар үлесі

Құмкенттегі жалпы білім беретін мектеп пен балабақша «Таза Қазақстан» акциясына белсене қатысып келеді. Оқушылар арасында «Жас эколог» клубы құрылып, оның мүшелері ауыл аумағындағы өсімдіктер мен жануарлар дүниесін зерттеп, альбомдар жасап шығарды. Балабақшада «Табиғатты сүйеміз» атты тақырыптық күндер ұйымдастырылып, балаларға табиғатқа ұқыпты қарау тәрбие ретінде берілуде. Сонымен қатар, мектеп ауласында оқушылар күтіп-баптайтын шағын жылыжай жобасы қолға алынуда.

Эко-мектеп, эко-бақ немесе эко-көшелер жобасы

Ауылда жаңа бастама ретінде «Эко-көше» жобасы басталды. Әр көше тұрғындары өз аумағын таза ұстауға, көше бойын көгалдандыруға белсенді атсалысуда. Әкімдік тарапынан «Үздік көше», «Таза аула», «Үлгілі отбасылық бақша» байқаулары жарияланды. Мектеп жанынан ашылған шағын экобақта оқушылар бау-бақша өсіруді үйреніп, жаз айларында өнімін көрмеге шығарады. Бұл жобалар тұрғындарды бірлікке, ұқыптылыққа, және табиғатпен үйлесімді өмір сүруге үндейді.

ЖАСТАР МЕН ЕРІКТІЛЕР – ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚАДАМДАР

Құмкент ауылында жастар белсенділігі ерекше байқалды. «Жасыл ел» жасақтары, мектеп оқушылары мен колледж студенттері сенбіліктер мен экобақ жобаларына белсенді атсалысты. Еріктілер тобы:

• Үй маңындағы қоқысты өздігінен жинауға арналған арнайы акциялар өткізді;

• QR-код арқылы экологиялық кеңестер беретін баннерлер орнатты;

• Әлеуметтік желілерде эко-челлендж ұйымдастырып, ауыл тұрғындарын тазалыққа шақырды.

Жастардың креативті бастамалары ауылдағы экологиялық мәдениетті жаңаша сипатта ілгерілетуге мүмкіндік берді.

Эко-волонтерлер мен қоғамдық инспекторлар қозғалысы

Құмкентте «Эко-күзет» еріктілер тобы құрылып, олар қоғамдық орындардағы тазалықты бақылап, заңсыз қоқыс тастаушыларға ескерту жасап келеді. Сонымен қатар, әр ауылдан кемінде бір адам қоғамдық экологиялық инспектор ретінде бекітіліп, тұрғындармен тікелей жұмыс істеуде. Бұл қозғалыс ауыл ішіндегі тәртіпті сақтап, экологиялық құқықбұзушылықтардың алдын алуға елеулі үлес қосты.

КӘСІПКЕРЛЕРДІҢ ҚОЛДАУЫ – ОРТАҚ МІНДЕТКЕ ҮЛЕС

Ауылдағы бірқатар кәсіпкерлер де бұл бастамадан шет қалмай, өз үлестерін қосты:

• Қоқыс жәшіктері мен суару құралдарын сатып алып орнатты;

• Көгалдандыруға қажетті көшеттерді тегін таратты;

• Ағаш отырғызу кезінде техникамен көмек көрсетті;

• Мектептер мен балабақшаларға экологиялық тәрбие беру бағытында әдістемелік құралдар дайындауға демеушілік жасады.

Кәсіпкерлік құрылымдардың қолдауы – мемлекеттік және қоғамдық күштердің өзара байланысының нақты көрінісі болды.

ХАЛЫҚПЕН КЕРІ БАЙЛАНЫС – БЕРЕКЕЛІ ІСТЕРДІҢ КЕПІЛІ

Құмкент ауылдық округі әкімдігі халықпен кері байланысты үзбей, тұрақты қоғамдық жиналыстар мен тұрғындармен кездесулер өткізуде. Бұл кездесулер барысында:

• Тазалыққа қатысты ескертулер мен ұсыныстар тыңдалды;

• Қоғамдық инспекторлар мен белсенділер тартылып, тұрғындардың жауапкершілігі артты;

• Әлеуметтік желілерде ауыл тазалығына байланысты фотобаяндар жарияланды;

• Жақсы үлгі көрсеткен тұрғындарға алғыс айтылып, марапаттар тапсырылды.

Бұл жүйелі жұмыс тұрғындардың бастамашылдығы мен ортақ іске сенімділігін арттырды.

Ауылдың санитарлық ахуалын жақсарту

Ауылдағы санитарлық жағдайды жақсарту – тұрғындардың өмір сапасын арттыруға бағытталған маңызды іс. Құмкент ауылында ескі, санитарлық талапқа сай емес дәретханалар бұзылып, олардың орнына жаңадан жасалған жабық санитарлық тораптар салынды. Ашық арықтар жабылып, қоқыс тастауға болмайтын жерлерге арнайы белгілер орнатылды. Сонымен қатар, тұрғындарға ауыз судың тазалығы туралы түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, үйлерге су сүзгілері орнату ұсынылды.

АЛДАҒЫ ЖОСПАРЛАР – ЖЕТІСТІКТІ ҰЗАҚ МЕРЗІМДЕ САҚТАУ

Құмкент ауылдық округінде «Таза Қазақстан» акциясы аясындағы жұмыстар алдағы уақытта да жалғасын табады. 2025 жылдың екінші жартыжылдығында жоспарланған істер:

• Қоқысты сұрыптау мен қайта өңдеуге арналған пункт ашу;

• Мектеп жанынан эко-бақ ұйымдастыру;

• Көктем және күз айларында тұрақты экосенбіліктер өткізу;

• Экологиялық тақырыпта ауылдық форум өткізу;

• Су ресурстарын тиімді пайдалану бойынша семинарлар өткізу.

Сонымен қатар, 2026 жылдан бастап ауылдың экологиялық паспорты жасалып, әрбір экожүйелік объект жүйелі бақылауға алынбақ.

Экологиялық форумдар мен конференциялар

Ауылдық округте алғаш рет «Таза ауыл – таза болашақ» атты экологиялық форум өткізілді. Форумға аудан орталығынан мамандар шақырылып, ауыл тұрғындарына тұрмыстық қалдықтар, суды үнемді пайдалану, климаттық өзгерістердің әсері туралы кеңінен ақпарат берілді. Сонымен қатар, ауыл жастары үшін «Жасыл жобалар – болашаққа инвестиция» атты бизнес-идеялар жәрмеңкесі ұйымдастырылды. Бұл жиындар экологиялық ойлау жүйесін дамытудың маңызды алаңына айналды.

Құмкент ауылдық округі «Таза Қазақстан» акциясын табысты іске асырып келе жатқан округтердің қатарында. Мұнда тек бір реттік шаралар емес, жүйелі әрі тұрақты жұмыс жолға қойылған. Тұрғындардың ұйымшылдығы, жастардың белсенділігі, билік пен халық арасындағы сенім – бұл жетістіктердің негізі.

Ауыл келбеті – елдің айнасы. Құмкенттің бүгінгі көрінісі – ел ертеңінің жарқын бейнесі. Табиғатты қорғау – адамзаттың ұлы мұраты. Осы мұрат жолында Құмкент ауылы тиянақты ісімен, бірлігімен және ұлтжандылығымен үлгі көрсетуде.