САРЫАҒАШТЫҚ ШАРУА ЖЫЛЫЖАЙДАН ЖЫЛЫНА 200 ТОННА ЛИМОН ЖИНАП ОТЫР

Соның айқын дәлелі – «Жабай ата» шаруа қожалығының қызметі. Бұл шаруашылық тропикалық белдеуге тән лимон жемісін жергілікті климат жағдайына бейімдеп, жылыжай арқылы жылына 200 тоннаға дейін өнім алуға қол жеткізіп отыр. Мамандардың айтуынша, мұндай көрсеткіш тек өңір үшін ғана емес, республика көлемінде де сирек кездесетін тәжірибе саналады.

Аталған шаруашылықта лимон өсіру жұмыстары осыдан үш жыл бұрын басталған. Алғашқы кезеңде шаруалар жердің құнарын қалпына келтіру, тұздан арылту және зиянкестерден тазарту мақсатында қияр, қызанақ сияқты көкөніс дақылдарын еккен. Бұл агротехникалық тәсіл топырақ құрылымын жақсартып, кейінгі негізгі дақылды отырғызуға қолайлы орта қалыптастыруға мүмкіндік берген. Жер дайын болған соң лимон көшеттері отырғызылып, жүйелі түрде күтіп-баптау жұмыстары жүргізілген. Нәтижесінде бүгінде лимон ағаштары жайқалып өсіп, тұрақты түрде жеміс беріп отыр.

Қазіргі таңда «Жабай ата» шаруа қожалығының қарамағында 12 гектар аумақта лимон ағаштары өсірілуде. Әрбір гектар жерге шамамен 800 түптен көшет егілген. Бұл – лимон өсірудің тиімді схемасы ретінде таңдалған көрсеткіш. Мамандардың пікірінше, мұндай тығыздық бір жағынан өнім көлемін арттыруға, екінші жағынан ағаштардың бір-біріне кедергі келтірмей, толыққанды дамуына мүмкіндік береді. Шаруашылықтағы лимон ағаштары дұрыс күтім жасалған жағдайда 30-40 жылға дейін үздіксіз өнім бере алады.

Лимон көшеттері көршілес Өзбекстан Республикасынан арнайы әкелінген. Бұл елде лимон өсіру тәжірибесі бұрыннан қалыптасқан, сондықтан көшеттердің сапасы мен бейімделу мүмкіндігі жоғары. Дегенмен көшетті әкелумен ғана шектелмей, жергілікті климатқа бейімдеу, суару жүйесін дұрыс жолға қою, температуралық режимді сақтау секілді маңызды жұмыстар атқарылған. Жылыжайда ауа ылғалдылығы мен жылу деңгейі қатаң бақылауда ұсталып, өсімдіктің өсуіне қолайлы жағдай жасалған.

Биылғы жылдың өзінде шаруашылық 200 тоннаға жуық лимон өнімін жинауды жоспарлап отыр. Ал алдағы жылдары агротехнологияны жетілдіру, өнімділік көрсеткішін арттыру арқылы әр гектардан 40-50 тоннаға дейін лимон алу көзделіп отыр. Бұл – жылыжай шаруашылығы үшін өте жоғары нәтиже. Мұндай көлем тек шаруашылықтың табысын арттырып қана қоймай, өңірдің жалпы ауыл шаруашылығы өнімінің көлемін ұлғайтуға да оң әсер етеді.

Өндірілген лимон өнімдері негізінен ішкі нарықта саудалануда. Қазақстанда лимонға деген сұраныс жыл бойы жоғары. Әсіресе қыс мезгілінде импорттық өнімге тәуелділік байқалады. Сарыағаштағы жылыжайда өсірілген отандық лимондар осы импорттың орнын басып, нарықты сапалы әрі балғын өніммен қамтамасыз етуге мүмкіндік беріп отыр. Сонымен қатар жергілікті өнімнің тасымалдау шығыны аз болғандықтан, бағасы да салыстырмалы түрде қолжетімді.

«Жабай ата» шаруа қожалығының қызметі әлеуметтік тұрғыдан да маңызды. Қазіргі таңда жылыжайда 40 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Бұл – ауыл тұрғындары үшін тұрақты табыс көзі, жұмыссыздықты азайтуға қосылған нақты үлес. Маусымдық емес, жыл бойы жұмыс істейтін жылыжай шаруашылығы ауылдық жерде тұрақты еңбек орындарын қалыптастырудың тиімді тетігі болып отыр. Сонымен бірге жұмысшылар заманауи агротехнологиялармен танысып, тәжірибе жинақтауда.

Сарыағаш ауданында жылыжай шаруашылығы соңғы жылдары қарқынды дамып келеді. Ауданның климаттық ерекшелігі, күн сәулесінің молдығы және еңбек ресурстарының жеткіліктілігі бұл саланы дамытуға қолайлы жағдай жасайды. Лимон өсіру секілді экзотикалық дақылдарды игеру – өңір шаруаларының жаңашылдыққа бейім екенін көрсетеді. Мұндай бастамалар ауыл шаруашылығын бір ғана дәстүрлі дақылдарға тәуелділіктен арылтып, жоғары қосылған құны бар өнімдерге көшуге жол ашады.

Мамандардың пікірінше, Сарыағаштағы лимон өсіру тәжірибесі басқа өңірлер үшін де үлгі бола алады. Дұрыс жоспарлау, ғылыми негізделген агротехника және еңбекқорлықтың нәтижесінде тропикалық жемістерді Қазақстан жағдайында өсірудің әбден мүмкін екені дәлелденіп отыр. Алдағы уақытта шаруашылық өнім көлемін арттырып қана қоймай, қайта өңдеу бағытын да дамытуды жоспарлауы мүмкін. Бұл лимоннан шырын, тосап немесе басқа да өнім түрлерін шығару арқылы қосымша табыс көзін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Жалпы алғанда, «Жабай ата» шаруа қожалығының жетістігі – ауыл шаруашылығын заманауи тәсілмен жүргізудің, тәуекелге барып жаңа бағытты игерудің жарқын көрінісі. Сарыағашта жылыжайдан жылына 200 тонна лимон жинау – өңірдің аграрлық әлеуетінің жоғары екенін айғақтайтын нақты нәтиже. Мұндай жобалар ауыл экономикасын жандандырып, халықтың тұрмыс деңгейін көтеруге және елдің азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға елеулі үлес қосады.