ДІН ЖӘНЕ ҚАРЖЫ ПИРАМИДАСЫ: АДАМЗАТТЫ АЛДАУҒА ТЫЙЫМ БАР МА?

Қаржы пирамидалары – бүгінгі қоғамның ең қауіпті әлеуметтік-экономикалық құбылыстарының бірі. Алаяқтық сипаттағы бұл жүйе діни тұрғыдан да айыпталады. Ислам дінінде кез келген табыс адал, еңбекпен келуі тиіс. Құран Кәрімде: «Адамдар бір-бірінің малын әділетсіз жолмен жемесін» деп ескертіледі. Ал қаржы пирамидасы – адамдардың аңғалдығын пайдаланып, олардан ақша жинап, ешқандай нақты өнім немесе еңбек ұсынбай, кейінгі салымшылар есебінен бұрынғы қатысушыларға ақша беру әдісіне негізделген. Бұл — шариғатта «ғаламдық алдау» ретінде қарастырылады.

Пайғамбар хадистерінде: «Кім алдаса – бізден емес» деген. Осы тұста алаяқ құрылымдарға еру – тек дүниеге ғана емес, ахиретке де зиян екенін түсінген жөн. Шариғатта сауда мен табыс табудың нақты шарттары бар: ол адал жолмен, нақты еңбекпен, екі тараптың ризашылығымен жүзеге асуы тиіс. Қаржы пирамидасындағы уәде етілген «тез байытатын» жолдарда мұның бірі де жоқ.

Имамдардың үні: жұртты ескерту – парыз

Түркістан – еліміздің рухани тірегі, көптеген тарихи мешіттер мен медреселердің ордасы. Бұл жерде имамдар мен дінтанушылардың сөзі жастарға да, үлкендерге де бағыт сілтейді. Жергілікті мешіттерде жиі ұйымдастырылатын уағыздарда соңғы жылдары қаржы пирамидаларының зияны жиі айтылып келеді. Түркістан облысының ҚМДБ өкілдігі тұрғындарға «арам табыстан сақ болыңдар» деп ескерту жасаған бірнеше арнайы ақпараттық насихат жұмыстарын жүргізген.

Имамдардың айтуынша, пирамидалық жүйелер – адамдардың ашкөздігін қоздырып, өзгенің ақшасына қол сұғуға итермелейді. Бұл – тек материалдық шығын емес, адамгершілік, рухани жағынан да үлкен құлдырауға апарады. Қаржы пирамидасына сеніп қалған адамдардың кейбірі мешітке келіп, тәубесіне келіп, алған ақшасын иесіне қайтаруға тырысатыны – өкінішпен еске алатын мысалдардың бірі.

Діни сауаттылық – қаржылық иммунитет

Көптеген алаяқ құрылымдар өздерін «исламдық қаржы жүйесі», «адал инвестиция», «шариғатпен рұқсат етілген» деп көрсету арқылы халықты алдауға тырысады. Алайда діни білімнің таяздығы мұндай жарнамаларға алданып қалуға себеп болады. Осы себепті, дін өкілдері халыққа шынайы исламдық қаржы жүйесі туралы түсінік беріп, жалған уәделерге сенбеуге шақырады. Халыққа шариғатпен рұқсат етілген «мүдарәба», «мурабаха» сынды инвестициялық ұғымдарды үйрету — қазіргі заманның діни міндеттерінің бірі.

Медреселер мен мешіт жанындағы сауат ашу курстарында жастарға ғана емес, ересектерге де қаржылық сауаттылық пен адал еңбек ұғымы кеңінен түсіндіріліп жатыр. Бұл — тек діни емес, әлеуметтік қауіпсіздік шарасы ретінде де аса маңызды.

Моральдық жауапкершілік пен қоғамдық сана

Қаржы пирамидалары көбіне адамдардың ашкөздігін қоздырып, «ештеңе істемей байығың келсе» деген арманын пайдаланады. Ал ислам діні байлықты – жауапкершілікпен, еңбекпен, адалдықпен байланыстырады. Шариғатта ешкімнің есебінен пайда табуға болмайды. Керісінше, мұқтажға көмектесу, еңбекпен мал табу – сауапты амалдардың қатарына жатады.

Имамдар мұндай қаржы жүйесіне араласу тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның рухани күйреуіне әкелуі мүмкін екенін ескертеді. Бұл – тек құқықтық емес, моральдық жауапкершілік. «Адамды алдау – үлкен күнә, ал бүкіл халықты алдау – қасірет» деген ұстаным – бүгінгі күннің шындығына айналып отыр.

Жалған діни риторика – қауіпті алдау құралы

Кейбір қаржы пирамидалары өздерін «ислам қаржы жүйесі» ретінде көрсетіп, шариғат ұстанымдарын бұрмалап пайдаланады. Олар адал сауда мен серіктестік секілді ұғымдарды жамылып, халықтың сенімін теріс мақсатта пайдаланады. Бұл — тек алдау емес, дінге де күйе жағу. Мұндай манипуляцияға қарсы ақпараттық түсіндіру жұмыстары күшеюі тиіс.

Қаржы пирамидаларына қарсы күрес тек құқық қорғау органдарының ғана емес, дін мен қоғамның да ортақ ісі болуы керек. Түркістан секілді рухани өңірде бұл бағыттағы жұмыстар күшейтілуі тиіс. Имамдар мен дінтанушылар халыққа адал табыс пен еңбек туралы кең түсінік беріп, алаяқтық жүйелердің шариғатқа қайшы екенін нақты жеткізуі қажет. Діни сауаттылық – тек имандылық емес, ол – қаржылық қауіпсіздік пен адами жауапкершілік кепілі.