ТАЗА ҚАЗАҚСТАН – ТАСТЫ АУЫЛДЫҚ ОКРУГІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛҒАН АУҚЫМДЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАСТАМА

Қазақстан Республикасы Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен қолға алынған «Таза Қазақстан» жалпыұлттық экологиялық акциясы – осы өзекті проблемаларға нақты әрі жүйелі жауап ретінде жүзеге асырылып жатқан маңызды бастама. Бұл жоба еліміздің әр аймағында, әр елді мекенде кең қолдауға ие болып, табиғатты аялауға бағытталған кең ауқымды шараларға жол ашты.

Соның жарқын мысалы – Түркістан облысы, Созақ ауданы, Тасты ауылдық округінде жүзеге асырылған тың бастамалар. Ауылдық округ халқы бұл акцияны туған жерге деген жанашырлықтың, жауапкершілік пен бірліктің символына айналдырып отыр.

Табиғатпен үндес өмір – Тастының таңдауы

Тасты ауылдық округі – өзінің табиғи ерекшелігімен және тарихи қалыптасқан өмір салтымен дараланатын мекен. Жазық дала мен шөлейт белдеудің шекарасында орналасқан ауыл табиғаты нәзік тепе-теңдікті талап етеді. Мұнда табиғаттың әр құбылысы ауыл тіршілігіне тікелей әсер етеді: жауын-шашын көлемі, желдің бағыты, топырақтың құнарлығы мен судың мөлшері – барлығы маңызды. Сондықтан ауыл тұрғындары үшін табиғатты аялау – өмір сүру мәдениетінің ажырамас бөлігіне айналған.

Экологиялық мәдениетті қалыптастыру – басты басымдық

«Таза Қазақстан» акциясы тек сенбілік немесе көктемгі тазалық шарасы ғана емес, ол – экологиялық сананы қалыптастыруға бағытталған кешенді қоғамдық қозғалыс. Тасты ауылдық округі бұл бағдарлама аясында келесі бағыттар бойынша жүйелі түрде жұмыс атқарды:

1. Ауыл ішілік тазалық – тіршіліктің айнасы

Ауыл тұрғындары көктем мен жаз айларында бірнеше мәрте жалпыхалықтық сенбілікке шықты. Әсіресе, сәуір және мамыр айларында апта сайын ұйымдастырылған сенбіліктердің нәтижесінде:

• Ауыл ішіндегі 12 көше бойы толық тазартылды;

• 10 тоннадан астам қатты тұрмыстық және табиғи қалдық арнайы техникамен сыртқа шығарылды;

• Мектеп ауласы, балабақша маңы, дәрігерлік амбулатория, ауыл мешіті, спорт алаңдары мен аялдамалар тазартылып, әктеу және сырлау жұмыстары жүргізілді;

• Қоқыс контейнерлері жаңартылып, жаңадан 15 жәшік орнатылды.

2. Көгалдандыру және жасыл желекті көбейту

Экологиялық тепе-теңдікті сақтау мен ауаны тазартып, көріктендіру мақсатында ауыл аумағында ауқымды көгалдандыру жұмыстары жүргізілді:

• 500-ден астам ағаш пен бұта отырғызылды;

• 200 түп қарағаш, 150 терек, 100 арша, 50 түп жеміс ағаштары (алма, өрік, алмұрт) жерсіндірілді;

• Ауыл мектебінің ауласы мен мәдениет үйінің маңына гүлдер егіліп, шағын гүлзарлар жасалды.

Көшеттердің аман қалуы үшін тұрақты суару, тыңайту, топырақ қопсыту және зиянкестерден қорғау жұмыстары жүйеге қойылып, мектеп пен ауыл жастары арасында кезекшілік ұйымдастырылды.

3. Су көздерін сақтау – өмір бастауы

Ауыл маңындағы бұлақтар мен арықтар – ауыл шаруашылығы үшін де, экожүйе үшін де маңызды. Осыны ескере отырып:

• Екі шағын арық арнасы қоқыстан тазартылды;

• Құлап жатқан су арналары қалпына келтірілді;

• Жаңа кішігірім су тоғанын жасау жобасы қолға алынды.

Судың еркін айналымын қамтамасыз ету – ауыл шаруашылығының өнімділігіне де оң әсерін тигізіп отыр.

4. Қалдықтарды сұрыптау – болашақтың мәдениеті

Тасты ауылында қалдықтарды бөліп жинау мәдениеті енді-енді қалыптасып келеді. Осы бағытта:

• Қағаз, пластик және органикалық қалдықтарға арналған 3 түрлі арнайы жәшік орнатылды;

• Мектепте «Экосауат» тақырыбында ашық сабақтар, дөңгелек үстелдер өтті;

• Үй шаруасындағы әйелдер мен дүкен иелері үшін қалдықтарды сұрыптау туралы нұсқаулықтар таратылды.

Бұл жоба ауыл тұрғындарының экологиялық сауатын көтеруге нақты әсер етті.

Ауыл үшін басты экологиялық түйткілдердің бірі – бейберекет қоқыс төгілетін орындар мен қатты тұрмыстық қалдықтардың көбейіп кетуі еді. Жаз айларында күннің ыстығы мен желдің әсерінен қоқыс ауыл шетіне тарап, қоршаған ортаға зиян келтіріп отырды. Сонымен қатар, кейбір үйлер мен кәсіпкерлік нысандар қалдықтарды сұрыптамай тастайтын. Осы проблемаларды жүйелі шешу үшін сұрыптау жүйесі мен түсіндіру жұмыстары қолға алынды.

5. Жастар мен еріктілер қозғалысы – басты қозғаушы күш

Ауылдың ең үлкен жетістіктерінің бірі – жастардың белсенділігі. Жаз мезгілінде «Жасыл Ел» бағдарламасы аясында:

• 15 жас уақытша жұмысқа қабылданып, тазалық және көгалдандыру шараларына қатысты;

• «ЭкоКлуб» мүшелері апталық сенбіліктерге тұрақты түрде шықты;

• Жастар экологиялық челлендждер ұйымдастырып, әлеуметтік желілер арқылы #ТазаҚазақстан_Тасты хэштегімен кең насихат жүргізді.

Акция аясында түсірілген бейнематериалдар мен фотосуреттер әлеуметтік желілерде кеңінен таралып, ауыл тұрғындарының белсенділігін көрсеткен сәттер көпшілікті тәнті етті. Мәселен, мектеп ауласында оқушылардың тал егіп жатқан сәттері, бұлақ маңын тазалап жүрген жастардың бейнелері халыққа ерекше әсер қалдырды.

6. Қоғамдық ұйымдар мен кәсіпкерлердің қолдауы

«Таза Қазақстан» акциясы ауылдағы түрлі әлеуметтік құрылымдардың өзара ықпалдастығы мен қолдауы арқылы жүзеге асты. Атап айтқанда:

• Мешіт жамағаты сенбілікке белсенді қатысты;

• Мәдениет үйі экологиялық театр қойылымдарын сахналады;

• Ауыл кәсіпкерлері 300 мың теңгеге жуық қаржылай және құрал-сайман түрінде демеушілік көрсетті.

Бұл жұмыстар облыс әкімдігі тарапынан жоғары бағаланып, Созақ ауданынан «Таза Қазақстан» акциясы бойынша ең белсенді округ ретінде танылды. Түркістан облыстық экология басқармасының мамандары арнайы іс-сапармен келіп, Тасты ауылдық округінің тәжірибесін өзге округтерге үлгі ретінде ұсынды.

Ауыл ардагері, бұрынғы ұстаз Әліпбек ақсақалдың айтуынша:

«Тасты – шөлейтті жер, мұнда бір ағаштың өзі үлкен өмірге жол ашады. Қазір ауыл көшелері көгеріп келеді. Бұрын мұндай болмаған. Қуанып жүрміз…» – дейді ол.

7. Ақпараттық-түсіндіру және тәрбиелік бағыттағы шаралар

Мектеп пен мәдениет үйі бірлесіп, экологиялық тақырыптағы іс-шараларды ұйымдастыруда белсенділік танытты:

• «Жас эколог» сурет байқауы;

• «Бір тал кессең, он тал ек!» атты поэзия кеші;

• Табиғат тақырыбындағы деректі фильмдер көрсетілімі;

• Үйірмелер аясында табиғатты қорғау бойынша интерактив сабақтар өткізілді.

Жыл басынан бері округ бойынша ұйымдастырылған 8 жалпы сенбілікке барлығы 600-ге жуық адам қатысты. Бұл округ халқының 70%-ына жуығын қамтиды. Іс-шараларға 30-дан астам техника тартылса, оның ішінде 12 трактор, 4 тиегіш, 6 жүк көлігі, 3 су тасымалдау көлігі және 5 жеңіл техника болған.

8. Болашаққа арналған бастамалар

Тасты ауылдық округінде келешекте жүзеге асырылатын жоспарлар да ауқымды:

• Қалдықтарды қайта өңдеу шеберханасын ашу;

• Ауыл сыртындағы стихиялық қоқыс орындарын жою;

• Мектеп оқушыларына арналған экологиялық лагерь ұйымдастыру;

• Эко-бақ және экотропа жобаларын жүзеге асыру;

• Экологиялық апталық пен фестиваль өткізу.

2025-2026 жылдарға арналған экологиялық даму жоспары аясында ауыл әкімдігі келесі стратегиялық жобаларды жүзеге асыруды көздеп отыр:

• Ауылдың кіреберісіне “Жасыл қақпа” аллеясын отырғызу;

• Мектеп оқушылары үшін “Эко-оқу саябағын” ұйымдастыру;

• Күн және жел энергиясымен жұмыс істейтін шамдар орнату;

• Сарқынды суды қайта өңдеу және техникалық мақсатта пайдалану жүйесін іске қосу.

Тасты ауылдық округі тұрғындарының табиғатқа деген құрметі тек бүгінгі күнмен шектелмейді. Ауыл үлкендері айтып отыратын көне дәстүрлер мен ырым-тыйымдардың өзі табиғатты сақтау идеясымен тығыз байланысты. Мәселен, су көздерін ластамау, ағашты рұқсатсыз кеспеу, туған жердің әр бұрышын киелі санау – бұл ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан ұлттық экологиялық тәрбиенің көрінісі. «Суға түкірме, ағашты кеспе» деген тыйымдар – жай сөз емес, ұлттың табиғатқа деген көзқарасының айғағы.

Тасты ауылдық округіндегі «Таза Қазақстан» акциясы – экологиялық мәдениеттің ауыл деңгейінде де табысты қалыптасуы мүмкін екенін дәлелдеген үлгілі бастама. Бұл – тұрғындардың туған жерге деген шынайы жанашырлығының көрінісі. Табиғат пен адамның үйлесімді тіршілігі тек таза ортада ғана мүмкін болатынын ұғынған ауыл халқы экологиялық жауапкершілікті өз өмір салтына айналдыра білді.

«Таза Қазақстан» акциясы арқылы Тасты ауылында сенбілік – күнделікті мәдени нормаға, тазалық – адамгершілік ұстанымға, табиғатқа жанашырлық – ұрпақ тәрбиесіне айналды. Бұл үрдіс үзілмей жалғасса, Тасты ауылы ертеңгі күні экологиялық мәдениеті дамыған, жасыл желекке оранған заманауи ауыл ретінде үлгі болары сөзсіз.