ТАЗА ҚАЗАҚСТАН- ТАУКЕНТ КЕНТІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТТІҢ ЖАҢҒЫРУЫ

Осы мақсатта елімізде жүзеге асырылып жатқан «Таза Қазақстан» жалпыұлттық экологиялық акциясы ел аумағында кең көлемде өріс алып, халықтың экологиялық сауаттылығын арттыруға, туған өлкені таза ұстауға бағытталған нақты іс-шаралармен толықтырылуда. Түркістан облысы, Созақ ауданына қарасты Таукент кенті бұл акцияға белсенді қатысып, өзінің үлгі боларлық экологиялық бастамаларымен ерекшеленіп отыр.

Таукент – кеншілер мекені, табиғатпен үндескен өмір

Таукент – Созақ ауданының өндірістік әлеуеті жоғары, тарихи маңызы бар кенттерінің бірі. Мұнда ел экономикасы үшін маңызды саналатын уран өндірісі жүргізіледі. Өндірістік нысандардың көптігіне қарамастан, кент тұрғындары экологиялық қауіпсіздікке, айналаны таза ұстауға үлкен жауапкершілікпен қарайды. Осы орайда «Таза Қазақстан» акциясы Таукент үшін тек науқандық шара емес, қоғамның рухани жаңғыруына ұласқан, үнемі жалғасып отыратын игі үрдіске айналып келеді.

Таукенттің экологиялық санасына әсер еткен тағы бір фактор — ауылдық ата‑бабалардан жеткен дәстүрлі цензура. Бұнда “табиғат — қасиетті күш” деген ұғым әлі күнге дейін ұсталып келеді: ертеректе су көзіне тал тигізу немесе ағашты рұқсатсыз кесу айыпталушы әрекет саналған. Бұл ұстанымдар бүгінде жастардың экологияға деген көзқарасында көрінеді: олар «терек » деп жақсы көрген ағаштарын сол жерде қалдырмай, қоқыс шашпайды.

Акция аясындағы негізгі бағыттар

1. Аумақтарды санитарлық тазалау және абаттандыру

«Таза Қазақстан» акциясы шеңберінде Таукент кентінің барлық аумағында сенбіліктер ұйымдастырылып, тазалық жұмыстары жоғары деңгейде өткізілді. Сенбілік жұмыстарына кент әкімшілігі, мектептер, балабақшалар, мәдениет үйлері, мемлекеттік мекемелер, тұрғындар мен кәсіпкерлер белсенді қатысты. Атап айтқанда:

• Кенттің орталық көшелері, аялдамалар, саябақтар мен демалыс орындары қоқыстан тазартылды;

• 20 тоннадан астам қатты тұрмыстық қалдықтар арнайы полигонға жеткізілді;

• Көше бойындағы арықтар мен жауын-шашын ағатын жүйелер тазартылып, су өткізу қабілеті арттырылды;

• Ескі жарнамалық тақтайшалар мен иесіз құрылыстар бұзылып, орны абаттандырылды.

Сенбілік барысында жалпы алғанда 53 қоғамдық нысан тазаланып, 32 тоннаға жуық қатты тұрмыстық қалдық шығарылды. Таукент мектебінің оқушылары — 200‑ге жуық қатысушылар өз әскерінің тазалығына жауапкершілік танытып, арнайы түрде бейнеленген.

2. Жасыл желек отырғызу мен көгалдандыру

Экологиялық ахуалды жақсарту мақсатында көгалдандыру жұмыстары ерекше назарға алынды. Таукент кентінде көктемгі және күзгі маусымда 1000-нан астам ағаш пен бұта түрлері отырғызылды. Олардың ішінде:

• 400 түп қарағаш пен терек;

• 300 түп арша мен жөке ағаштары;

• 150 түп жеміс ағаштары (алма, шие, өрік);

• 200 түп раушан және сәндік гүлдер бар.

Отырғызылған жасыл желектерге күтім жасау үшін суару кестесі жасалып, әкімдік пен тұрғындар арасында жауапкершілік бөлінді. Сонымен қатар мектеп аумағына оқушылардың қатысуымен шағын дендрологиялық бақ құрылған.

Таукент мектебінің мектеп коменданты Гүлнара Байғазы былай деді:

«Бұрын бұл жер тек топырақ болды. Енді бұл жылдың сәуір айынан бастап жасыл желекке бөленеді. Бұл балалар үшін табиғатты жақсы көріп, күтуді үйрену мүмкіндігі».

3. Қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу

Қазіргі таңда қалдықтарды басқару – қоршаған ортаға тікелей әсер ететін маңызды сала. Осы бағытта Таукент кентінде арнайы үш бөлікті қоқыс жәшіктері орнатылып, қағаз, пластик және органикалық қалдықтар жеке-жеке жиналуда. Бұл бастама тұрғындардың экологиялық сауаттылығын арттырып, тұрмыстық қалдықтардың көлемін азайтуға көмектесуде.

Кенттегі ірі сауда орындары мен мектептерде қалдықтарды сұрыптау бойынша түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Сонымен қатар «ЭкоӘлем» қоғамдық қорының қолдауымен балаларға арналған шеберлік сабақтары өткізіліп, қоқыстан жаңа бұйымдар жасауға үйретілді.

4. Эко-волонтерлік қозғалыс

Таукент кентіндегі жастар арасында экологиялық волонтерлік қозғалыс жандануда. «Жасыл ел», «ЭкоӘлем», «Таза кент» атты бастамашыл топтар экологиялық тәрбие беруге, сенбіліктерге, ақпараттық акцияларға белсене қатысуда. Мектеп оқушылары мен студенттер арнайы формамен сенбілікке шығып, туған өлкені таза ұстауға өз үлестерін қосуда.

Жастар бастамасымен келесі іс-шаралар өтті:

• «Таза Таукент» атты челлендж ұйымдастырылып, әлеуметтік желілерде кеңінен таралды;

• «Қоқысқа – жол жоқ!» атты плакаттар байқауы өтті;

• Экологиялық квест және табиғатты қорғау тақырыбында сурет көрмесі ұйымдастырылды;

• Ағаш отырғызу шарасы аясында «Менің талым – менің келешегім» акциясы өткізілді.

5. Су көздерін және табиғи аймақтарды қорғау

Таукенттің маңында орналасқан шағын су арналары мен жасанды көлдер де тазалық науқанынан тыс қалмады. Көктемде тасқын судың алдын алу мақсатында арықтар мен каналдар тазартып, жауын-шашын жүйелері жөнделді. Ауыл тұрғындары үйлерінің жанындағы табиғи шөптік аймақтарды қоқыстан арылтып, қоршаған ортаның санитарлық жағдайын жақсартты.

Бірақ экологиялық іс-шаралардың алдында тұрған басты проблемалардың бірі — өндірістік қалдықтар. Уран кенінен шығындалған топырақтар мен қоқыстар арнайы бақылауда бола тұра, кейбір жағдайларда санитарлық нормалар сақталмай, улы қалдықтар өзен арнасына жақындап қалды деген қауіп жасанды болды. Қазіргі уақытта экология бөлімінің мамандары орындарында мониторинг жүргізуде.

6. Эко-ағарту және түсіндіру жұмыстары

Таукент кентінде экологиялық мәдениетті арттыру мақсатында білім беру және мәдени мекемелерде тұрақты түрде лекциялар мен семинарлар өткізілді. Атап айтқанда:

• «Таза Қазақстан – таза болашақ» атты экосағат мектеп оқушыларына арналды;

• Балалар бақшаларында табиғат туралы танымдық мультфильмдер көрсетілді;

• Кітапханада экология тақырыбында кітап көрмесі ұйымдастырылды;

• Ардагерлер кеңесі мен мұғалімдер қатысқан экологиялық дөңгелек үстелдер өткізілді.

Акцияға видео түсірілімдер мен фотосуреттер дайындалып, ауылдық YouTube каналында жарияланды. 300‑деген адам #ТазаТаукент хэштегін қолдап, акцияның бейнежазбаларын ортаға қосты. Бұның арқасында ауыл сыртындағы экологиялық мәселелер де көпшілікке мойындалып, әлеуметтік желілерде 10 000‑нан астам қаралымға ие болды.

Қоғамдық қолдау мен серіктестік

«Таза Қазақстан» акциясы кент тұрғындарының барлығын біріктірген ортақ бастамаға айналды. Мекемелер мен жеке кәсіпкерлер де бұл іске өз үлесін қосты:

• Жеке кәсіпкерлер арнайы техникамен сенбілікке қолдау көрсетті;

• Ағаш көшеттерін жеткізуге демеушілер көмектесті;

• Кент мешіті мен жастар ұйымдары бірлесіп, тазалық жұмыстарына атсалысты.

Таукенттің экологиялық шаралары Қазақстанның басқа өңірлерімен салыстырғанда ерекшелігі бар. Атап айтқанда, — бұл облыстық экология конкурсында “Жасыл Қазақстан” номинациясының жетекші үштігіне енді. Сондай-ақ Алматы мен Астана қалаларындағы құрметтелген мекемелермен тәжірибе алмасу конференцияларына шақырылды.

Болашаққа жоспар

Таукент кентінде «Таза Қазақстан» акциясы одан әрі жалғасып, экологиялық даму жоспарына енгізілді. Жоспарға келесі бағыттар енгізілген:

• Қайта өңдеу цехын ашу;

• Мектептерде тұрақты экология пәнін енгізу;

• «Эко-Аула» байқауын ұйымдастыру;

• Қоғамдық бақ пен демалыс аймағын кеңейту;

• Эко-туризм бағытында маршруттар әзірлеу.

• Эко-бақ жобасы: ауыл кіреберісіне 5000 шаршы метр кішкентай бақ құру жобасы.

• «Эко‑күндер» апталығы: әр айдың алғашқы сенбісін Баруға тазалық күні деп жариялау.

• Су ресурстарын есепке алу: су желісіне арнайы есептегіштер орнатып, ауылдың 6 учаскесіне су пайдалану мониторингі жүргізу.

• Экотуризм: Таукенттегі табиғи көлге жол салу, экологиялық қонақ үй ашу және ауылдық туристік маршрут әзірлеу.

«Таза Қазақстан» акциясы – Таукент кентінің тұрғындары үшін тек бір реттік науқан емес, өмір сүру салтына айналған үрдіс. Бұл бастама табиғатқа деген құрметті, туған жерге деген жанашырлықты нақты істермен көрсетудің жарқын мысалы бола білді. Кенттің көшелері көркейіп, жасыл желектер көбеюде, тұрғындардың экологиялық мәдениеті арта түсуде.

Табиғатты сақтау – келешек ұрпақ алдындағы аманат. Таукент кентінің халқы бұл аманатқа адалдық танытып келеді. Осы бірліктің, жанашырлықтың нәтижесінде кенттің экологиялық келбеті жылдан жылға жақсарып, көркейе түсетіні сөзсіз.