ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ САЛЫНЫМДАРДАҒЫ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ АЛДЫН АЛУ-3

• су лақтыратын аумақта қар қорының жалпы саны (су):
• тасқын суын қабылдау үшін ГТС ыдыстарындағы бос орындар;
• төменгі бьефке лақтаруға қажетті судың;
• салынмыдардағы шамамен жіберілетін су горизонттарының, нормалы, форсироваланған тіркелген белгілерінің бары;
• тасқын кезінде ГТС жақын жатқан жерлердің тасқын суымен басу мүмкіндігі;
• су өткізгіш және су шығаратын салынымдардың бары (сонымен қатар, жабық плотиналар мен су шығару конавалар), оларды жөндеу, мұз пробкалары мен басқа заттардан тазалау қажет;
• су лақтыратын және су шығаратын салынымдардың өткізу қабілеті;
• су лақтыратын және су шығартын салынымдарда кептелістерің техникалық жағдайы, мұздан қорғау құралдарын, қауіпсіздік қоршауының жұмыс істеуі және бары;
• жылдымалы және стационарлық, сифонды су лақтыратын нососты станцияларды пайдалану мүмкіндігі туралы қорытыныды.

Сонымен қатар, әр ГТС үшін өткізу жураналын бастау керек, онда жыл сайын келесі мәселелер көрсетілу керек:

• тексеріс нәтижесі;
• тасқынға қарсы комиссиягың ұсынысы;
• кезекші бригадалардың құқрамы мен жұмыс кестесі олардың лауазымдық міндеттері, заттармен, құралдарымен және механизммен қамтамасыз етілуі, орындаушыларға кезекшілік естесін, жиналу орынын жеткізу, хабарлау әдісі мен кезекші бригадаларды объектіге жеткізу, нұсқаулық өткізу,техникалық қауіпсіздік талаптарын, еңбек, демалыс және т.б. жағдайларын орындау;
• жөндеу-пайдалану жұмыстары туралы мәлімет, су деңгейінің көтерлуі және түсу уақыты және олардың санды көрсеткіштері;
• тасқынға қарсы комиссияның келісууімен, апаттылық жағдай туындаған жағдайда бригадалармен орындалған шұғыл шаралар;
• кейін болатын тасқындардың өткізу бойынша ұсыныстар. Жылу кезінде клесі жұмыстарды орындау қажет:
• тасқынға қарсы комиссиямен келісу бойынша салынмдардың барлық су лақтыратын және су шығаратын тесіктерін ашу, су тораптарын босату, бірақ белгіден төмен емес, одан тасқын суымен олардың нормалы белгіге дейін толуы қамтамасыз етіледі, бұл оларға сутораптарының және салынымдарының пайдалану жағдайын, максималды шығару шығынын жақсартады;
• жабық су лақытартын жердің кіретін және шығатын жерді мұз пробкаларынан босаты, олар жылдың суық мерзім кезінде салынымның ішіне кіруінен, сондай-ақ төменгі бьферде су деңгейінің суық бұзыла қатуының нәтижесінде туындайды;
• гидроузелдердің су лақытыруына үлкен айналымы кезінде, суөткізгіш салынымдардың құралдарына қауіп тудырған жағдайда, айналымдарды буталық тастармен, темір бетонды ломмен, топыраөпен толтыру бойынша шұғыл шаралар қабылдау қажет.

Гидроузелдерде тасқын болған жағдайда, тәулік бойы қажетті техникамен жабдықталған, бригадалардың, жұмысшылардың кезекшілігі ұйымдастырылу керек, онда су лақтыратын және су шығаратын құрылғылар ұдайы бақылауда болулары керек. Су лақтыратын құрылғыларға су өткізу алдында кіру тесіктері мұзбен, мұз еріндісімен бекітіліп қалмағанына тексеріс жүргізу, қажет болған жағдайда траншея тесу керек.

Су лақтыру шығынын өткізу кезінде су лақтырудың төменгі бьеферінде қандайда бір жөндеу жұмыстарын жүргізуге жол бермеу керек. Сондай-ақ су лақытартын жерге жақын жерде жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін қайық және басқа да жүзетін заттарды пайдалануға болмайды. Су лақытартын тесіктерінің жұмысын бақылау қажет: олардың мұзбен, жүзіп келгген ағаштармен, карчалармен, шөптермен және т.б. толуына жол бермек керек. Ол үшін үлкен еңбекті талап ететін, стрессті пропкалардың пайда болуын күтпей, жүзіп келе жатқан заттарды брагалармен жылжыту керек, ағаштарды троспен іліп алып, тракторлармен жұмыс зонасынан алып шығу керек.

Су тораптарындағы су горизонтының жеткілікті жерден асуы кезінде, сондай-ақ басқа жағдайлар туындаған кезде , онда су лақытруының сынуына ықтимал болса, тасқынға қарсы комиссиясының шешімі бойынша нақты жағалауда эксковатормен тасқын суының лақтырылуына өз еркімен жу есебінде қазған аймақтың бұзылуына қарсы барлық шараларды қолданумен траншея қазу керек. Жиналған шығындардың процессінде пайда болған прорандарды жасау үшін қажетті буталы тастардың, қаппен құмның және топырақтың қорын құрастыру керек. Су толу кезінде тұрғындар, ұйымдар, кәсіпорындар су деңгейінің катастрофалық көтерілуі, су басуы және аумақтардың суға толуы туралы хабарландыруы қамтамасыз етілуі керек.

Тасқын өткенен кейін су лақтыратын және басқа да салынымдарды жарақаттарын, дефектерін, деформацияларын, жуылуын, бұзылуын және т.б. анықтау үшін түбегейлі тексеру керек. Тексерістен кейін тасқынның шығуы туралы есеп құрастур керек, она көрсетілуі керек:

• тасқынның шығу шарты (гидрометеорологиялықе, көтерілі және түсу кезеңі, мұз құбылыстары, максималды деңгейлер мен шығындар);
• апаттың және сынудың себептері мен сипаттамалары, оларды жою әдісі;
• тасқын шығаруды өткізу және ұйымдастур кезіндегі кемшіліктерді жою бойынша қорытынды;
• апат салдарын немесе сынуларды жөндеуге қажетті жоспарлы, іздестіруші, құрылыс-монтажды жұмыстардың көлемі.