ҚҰМАР ОЙЫН МЕН ДІНИ ЭКСТРЕМИЗМ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС

Түркістан өңірінде соңғы жылдары байқалып отырған үрдістердің бірі – құмар ойынға берілген адамдардың психологиялық әлсіздігі мен рухани дағдарысын радикалды діни ағымдар өз пайдасына қолдануы. Бұл құбылыс бір қарағанда алшақ екі тақырып секілді көрінуі мүмкін: бірі – ойын-сауық саласындағы тәуелділік, екіншісі – діни фанатизм. Алайда екеуінің түйісетін тұсы бар, ол – адамның осал психологиялық күйі, қаржылық қиындыққа түсуі және болашаққа сенімсіздігі.

ҚҰМАР ОЙЫННЫҢ РУХАНИ ӘЛСІРЕТУ ҚАСИЕТІ

Құмар ойынға тәуелді адам уақыт өте келе тек ақшасын емес, рухани тұрақтылығын да жоғалтады. Бастапқыда ұтылу мен жеңудің кезектескен әсері адамды тәуелділікке байлап, күнделікті өмірді бос әуреге айналдырады. Бірнеше мәрте қаржы жоғалтқаннан кейін адам өзін кінәлі сезінеді, қоғамнан оқшаулана бастайды. Осындай рухани дағдарыс кезінде ол өзін қолдайтын ортаны іздейді. Дәл осы жерде радикалды діни топтар пайда болып, «шынайы жолды табуға көмектесеміз», «күнәларың кешіріледі» деген уәделер арқылы тәуелді жанды өздеріне тартып алады. Түркістандағы кей ауылдарда намазхан жастардың арасында да құмар ойыннан шыға алмай жүргендер кездеседі. Кейбірі ұтылған қаражатын ақтап алу үшін діни топтардың ықпалына еріксіз мойынсұнады.

ДІНИ ТОПТАРДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІ

Экстремистік ұйымдардың әдіс-тәсілдері белгілі бір логикаға негізделген. Олар алдымен адамды әлсіз сәтінде тауып, оның эмоционалдық күйін пайдаланады. Құмар ойынға берілген адамда көбіне өзін-өзі айыптау, жалғыздық, қоғамнан тыс қалу сезімі басым болады. Осы кезде «сен жалғыз емессің», «біз сені қолдаймыз» деген қарапайым сөздер тәуелді жанды қатты иландырады. Түркістан облысындағы құқық қорғау органдары бірнеше рет құмар ойыншылардың радикалды топтарға қосылған фактілерін тіркеген. Кейбір жағдайларда букмекерлік кеңселерде ұтылған азаматтарды экстремистер «тазарып шығудың» жолы ретінде өз идеологиясын ұсынған.

ҚАРЖЫЛЫҚ ҚИЫНДЫҚТЫҢ ЫҚПАЛЫ

Лудоманиядан зардап шеккендердің басты мәселесі – қарызға батуы. Олар туысқандарына, таныстарына, банктерге қарыз болып, үнемі қысым көреді. Экстремистік топтар осындай адамдарға «қаржылық көмек» немесе «қарызыңды жабудың оңай жолын» ұсынып, кейін оларды заңсыз әрекеттерге итермелейді. Мысалы, Түркістандағы бірқатар істерде жастардың шетелдегі радикалды орталықтарға кетуіне құмар ойыннан туындаған қарыз себеп болған. Яғни, қаржылық тығырықтан шығу үшін олар кез келген ұсынысқа келісе салған. Бұл құбылыс әсіресе ауылдық жерде жиі байқалады, себебі онда жұмыс орындары аз, ал онлайн-букмекерлік кеңселер қолжетімді.

ҚҰМАРЛЫҚТЫҢ ДІНИ САНАНЫ БҰЗУЫ

Ислам дінінде құмар ойынға қатаң тыйым салынғаны белгілі. «Майда» сүресінде құмар ойын шайтанның арбауы ретінде сипатталған. Дегенмен құмарға берілген адам бұл тыйымды елемей, өз сенімін де әлсіретеді. Діни білімсіздігі бар мұндай адам үшін «таза жолды» экстремистік топтар «қалпына келтіру» ретінде көрсетеді. Олар құмар ойынды «күнәдан арылу» сылтауымен өздерінің идеологиясына көшу құралына айналдырады. Осылайша құмарлық пен діни радикализм арасында психологиялық көпір қалыптасады.

ТҮРКІСТАН ӨҢІРІНДЕГІ ЖАҒДАЙ

Түркістан облысы – діни дәстүрі терең, сонымен қатар жастар саны көп аймақ. Мұнда құмар ойын бизнесінің жасырын түрлері кең таралған. Интернет пен мобильді қосымшалар арқылы ставкалар жасау ауылдық жерлерде де күнделікті әдетке айналып барады. Дәл осы жастардың бір бөлігі діни сауатсыздықтың салдарынан радикалды ағымдардың ықпалына тез түседі. Жергілікті дінтанушылар мен имамдар құмар ойыннан зардап шеккен жастарды мешіттерге тартып, дұрыс жолға бағыттауға тырысуда. Алайда букмекерлік тәуелділікке шалдыққандардың барлығы мешітке келе бермейді. Кейбірі керісінше «басқа жолды» таңдауға бейім тұрады.

ШЕШІМ ЖОЛДАРЫ

Бұл мәселенің шешімі бірнеше бағыттан тұрады. Біріншіден, құмар ойынға тәуелділіктің алдын алу тек медициналық немесе құқықтық тұрғыда емес, рухани тұрғыда да жүргізілуі тиіс. Мешіттер мен дін мамандары құмар ойынның зиянын түсіндіруде белсенді болуы қажет. Екіншіден, құқық қорғау органдары букмекерлік кеңселер мен онлайн-ставкалардың заңсыз қызметін бақылауды күшейтуі тиіс. Үшіншіден, жастар арасында психологиялық қолдау орталықтарын ашып, құмарлыққа бейім адамдарға кәсіби көмек көрсету қажет. Егер бұл шаралар іске аспаса, құмар ойынға берілген жастардың радикалды ағымдарға кету қаупі арта бермек.

Құмар ойын мен діни экстремизмнің байланысы – заманауи қоғам үшін күрделі сын. Бұл құбылыс әсіресе Түркістан өңірінде айқын сезіледі, себебі мұнда халықтың діни сезімталдығы жоғары әрі жастар саны көп. Лудоманиядан зардап шеккен адамдардың әлсіздігін пайдалану арқылы радикалды топтар өз қатарын толықтырып келеді. Сондықтан құмар ойынмен күрес тек әлеуметтік-экономикалық шаралармен шектелмей, рухани-ағартушылық және идеологиялық деңгейде жүргізілуі тиіс. Әрбір ұтылған теңге – тек қаржылық шығын ғана емес, болашаққа қауіп төндіретін рухани дағдарыстың бастауы.